Yağmur Yıldırımay Bayrakçı
“Vücut daima bildik, inançlı ve yavaşça rüzgârın ortasındayken bir vakit daha sonra algılar körleşiyor. İnsanın içiyle dışı birbirine karışıyor, ayrım ortadan kalkıyordu. Farklılığın olmadığı yerde hareket de yoktu, hayat da.” bu biçimde düşünülen bir yerde, başkarakterin sütliman bir hayatının olmasını beklemek pek abes kaçar. Demek ki deriz, fırtınalı, sisli bir yere aşina olacağız. Pek doğal o denli anlatılıyor Mahmut; tekinsiz, meçhul, suskunlukların, içten içe konuşmaların hâkim olduğu bir dünyada. Burası, zifiri bir heyula. Mahmut bundan pek şikâyetçi değil, “iradesiyle hayatın yeknesaklığını aştığını” düşünmek, bunun için çabalamak -yaşadığını hissettirir çünkü- birden fazla vakit istediği şey ancak bir daha de insan olmanın uçsuz bucaksızlığıyla sarsıldığı yerler de var: Yanında hissedemediği, birden fazla vakit öfkeli olduğu ağabeyleri; yanı başında lakin ulaşamadığı annesi, düş mü gerçek mi olduğunu kestiremediği -belki de kestirmek istemediği- “hülya”sı. bu biçimde bir dünyada kendini arıyor Mahmut, “yıkık dökük, düşüp devrilmemek için birbirine yaslanmış üzere duran eski binaların önünden” geçerek, kimi vakit vakur bir kahraman, kimi vakit annesinin göğsünde bir bebek.
Mahmut, elli yaşında emekli makine mühendisi. hayatının son birkaç yılını okuduğumuz vakte kadar tek yaşarken, hem annesini yalnız bırakmak istemediğinden birebir vakitte artık maaşının yetmemesinden seksen yaşındaki annesiyle yaşamaya başlar. Bu beraberlik, Mahmut’u geçmişine, “soluk bir vakit çizelgesinde zorluklarla” hatırladığı senelerına gdolayır. Bir sorgulama evresine girer, nasıl biri olduğunu düşünür. Kendini tartmaya başladığında görür ki ağır gelen şeyler vardır kefede. Biri, sevgi üzerinedir. Mahmut’un en çok korktuğu şeydir sevilmemek. Bu sebeple daima tereddütlü hayatış, eksik kalmış, soramamış, ortasındaki telaş deryasında dolanıp durmuş. Bıçak sırtında yaşadığı bu sistemde hatırladıklarıyla mütereddit Mahmut’u okuruz biz de. Kitabın formu ise bu yaşamak uğraşını iki farklı açıdan takip etmemize yardım eder. İtalik yazılanlarla “hülya”sına, duşuna -gerçeğine?- odaklanırken öteki sayfalarda annesiyle geçirdiği sessiz-renkli, fail-mağdur, kırılgan-kudretli hayatına odaklanırız. “Peki bu biçimde ben nasıl ve neye hizmet etmek üzere biçimlendirildim?” diye bağırdığı kitapta Mahmut’un ailesine dair hissettiği hisleri, taşıdığı “yükü”, kaçmak istemesinin ancak başaramamasının sancısını görürüz. Mizah ise en sadık eşlikçimizdir, zira kimi bazı gülümsemek herkese güzel gelir:
“Anne ilacını aldın mı?”
“Aldım. Az evvel. Görmedin mi?”
“Görmedim.”
“bu biçimde gözlüğünü tak!”
“Ben gözlük kullanmıyorum ki.”
“Demek ki vakti gelmiş, kullansan uygun olur.”
Bir Şeyim Yok Anne Ben Düzgünüm, Hüseyin Kıyar, 207 syf., İrtibat Yayıncılık, 2022.
ESER ÖLÇÜDE AİLE, ÇOKÇA HÜZÜN
Günlerin birbirine benzediği hayatta, içine çaresizliğin işlendiği Mahmut’un kimi vakit bir “yük” üzere gördüğü -bunu dışarıdan söylerse canı fazlaca yanacak- annesiyle olan bağı, kitabın merkezinde. Babası meyyit, bir ağabeyi yurt haricinde, oburu Antalya’da yaşıyor. Ankara’da kalan Mahmut, meskenin küçük oğlu, annelerini yalnız bırakan bu aile üyelerine öfkeli. Kendisi ise annesiyle bir arada geçirecekleri vakit azaldığı için hüzünlü, sonunun gelmeyeceğini anladığı bu düşüşü kabullenmiş ama bundan mustarip de zira kusamadığı bir öfkesi var. En korktuğu şey sevilmemek demiştim ya, bu kaygının niçininin kimden kaynaklandığını düşündüğünde birinci aklına gelen annesi olur. Bunun üzerine konuşarak meselesini aşmak ister ancak anne ile bağlantısı güçlü değildir. Kitabın mizahi lisanı de Mahmut’un acısına acı katmak istercesine anne-oğul içindeki diyaloglarda belirir. Birden fazla vakit dinlemeyen, başı öbür yerde olan, alakasız biroldukca şeyi yan yana getiren anne, Mahmut’un dediği birçok şeyi anlamaz. Daima bir anlaşamama hali var ortalarında, anniçin kaynaklı. (Bunun niçini yaşlılık mı yoksa öbür şey mi buna okur karar verecek olağan olarak.) Mahmut ne yaparsa yapsın kendini anlatamayacağını düşünse de bir gün, kendine has çelimsiz kahramanlığıyla annesiyle yüzleşmek ister ve sorar:
“Anne, suçluluk hisleri ortasında yaşıyorum. örneğin birisiyle konuşuyorum, değil mi, o sırada konuşulan mevzunun haricinde o kadar fazlaca şey düşünüyor ve o kadar epeyce şey sarf ediyorum ki. […] Birisiyle konuşurken, işte, güya bir şeyler içimi eziyor. Nerede olduğunu kestiremediğim bir açıklıktan içeriye sızan rüzgâr, karşımdakinden daha bedelsiz biri olduğumu fısıldıyor bana. Açıklık dedim de, bir pencere bir kapı bulabilsem tüyeceğim ancak orada durmak zorundayım. […] kendimi kıymetsiz hissediyorum lakin niçin? Senin bu hususla bir ilgin olabilir mi sanki?”
Bu yüzleşmeyi kabul etmek bile meşakkatliyken lisana getirmek oldukça sancılı ilerler. Anne, duymaz oğlunu. Yüreği kırılır Mahmut’un. hiç bir şey olamamanın yükünde, kurduğu hayali ile gerçek içinde sıkışıp kalır. Yalnızca yaşamak değil, var olmak iste. Bu niçinle endişelerini aşmak için annesine, bebek muhtaçlığında el uzatır zira hâlâ sıkı sıkıya bağlıdır annesine. Lakin Mahmut’unki üzere bir hayatta birden fazla vakit el değdiğinde kırılırsa onarılamayacağına inanılan aile mefhumu, vicdanının üzerine olanca yüküyle çöker. Karşılık alamayan, bir şey diyemeyen, sevgi ve öfke ile hemhal olan Mahmut, şu biçimde tanım eder kendini: “Güneşin alnında kuruttu beni, daha sonra biraz kıyma ve pirinç ile, çokça da kendine acıma, dehşet, acı, suçluluk duygusu ile, tatsız tuzsuz uygunlukla doldurdu, afiyetle yedi.” Mahmut, bu öfkeyle çaba etmek zorunda olduğunu düşünür, hem kendini tıpkı vakitte annesini üzmemek için. Bunu ona yaptıran şey ise aksini yaparsa hatırladığında içini acıtacak bir anıya sahip olmak istememesidir. Yani aile, taşıması zorlayan bir yük olur.
CESUR OLUNABİLİR Mİ?
Annesini terk etmeye çalıştıkça başaramayan, kenarları uygunca sertleşen, içini yırtan, kanatan doğrular onu “hülya”lara bağlar. Merkezinde, bir türlü arayıp bulamadığı Hülya’nın olduğu, hayal mı yoksa düş mü olduğunu kestiremediğimiz italik yerler buraya odaklanır. Bu kısımlarda Hülya’yı ararken pavyonda dayak yer Mahmut, kimi vakit de kayıpların arandığı bir programda çağırır onu. Hareketin daha fazlaca olduğu, absürde kayan bu kısımlar bir arayış koşturmasıdır. Mahmut’un “gerçek” hayatındaki kaygan tabanları burada da devam eder. Haliyle, ne yazık ki kalbinin üzerine basan o “yumuşak fakat ağır el”in geri çekildiğini hayal ettiği bu yerler de buruk bir sona çıkar.
Mahmut bu romanda “usul metot ağladıkça makyajı akan bir palyaço” üzeredir. Kendine sordukça yanıt bulamaz. “kimi vakit, yanıtı verilemeyen soruları dümensiz, boş bir kayığa bindirmek ve kayığı denize itmekten öbür çare” yoktur ya, tam oradadır bittiğinde. Annesiyle plajda, öylesine, şu sorusuna karşılık vermemizi beklercesine: “Mümkün müydü, arkasında birikmiş su ve toprak bulamacının gitgide artan basıncı yüzünden yıkılmak üzere olan bir istinat duvarına artık payanda olmaktan vazgeçip bir kenara çekilmek? Bu kadar mert olunabilir miydi?”
Okumaya devam et...
“Vücut daima bildik, inançlı ve yavaşça rüzgârın ortasındayken bir vakit daha sonra algılar körleşiyor. İnsanın içiyle dışı birbirine karışıyor, ayrım ortadan kalkıyordu. Farklılığın olmadığı yerde hareket de yoktu, hayat da.” bu biçimde düşünülen bir yerde, başkarakterin sütliman bir hayatının olmasını beklemek pek abes kaçar. Demek ki deriz, fırtınalı, sisli bir yere aşina olacağız. Pek doğal o denli anlatılıyor Mahmut; tekinsiz, meçhul, suskunlukların, içten içe konuşmaların hâkim olduğu bir dünyada. Burası, zifiri bir heyula. Mahmut bundan pek şikâyetçi değil, “iradesiyle hayatın yeknesaklığını aştığını” düşünmek, bunun için çabalamak -yaşadığını hissettirir çünkü- birden fazla vakit istediği şey ancak bir daha de insan olmanın uçsuz bucaksızlığıyla sarsıldığı yerler de var: Yanında hissedemediği, birden fazla vakit öfkeli olduğu ağabeyleri; yanı başında lakin ulaşamadığı annesi, düş mü gerçek mi olduğunu kestiremediği -belki de kestirmek istemediği- “hülya”sı. bu biçimde bir dünyada kendini arıyor Mahmut, “yıkık dökük, düşüp devrilmemek için birbirine yaslanmış üzere duran eski binaların önünden” geçerek, kimi vakit vakur bir kahraman, kimi vakit annesinin göğsünde bir bebek.
Mahmut, elli yaşında emekli makine mühendisi. hayatının son birkaç yılını okuduğumuz vakte kadar tek yaşarken, hem annesini yalnız bırakmak istemediğinden birebir vakitte artık maaşının yetmemesinden seksen yaşındaki annesiyle yaşamaya başlar. Bu beraberlik, Mahmut’u geçmişine, “soluk bir vakit çizelgesinde zorluklarla” hatırladığı senelerına gdolayır. Bir sorgulama evresine girer, nasıl biri olduğunu düşünür. Kendini tartmaya başladığında görür ki ağır gelen şeyler vardır kefede. Biri, sevgi üzerinedir. Mahmut’un en çok korktuğu şeydir sevilmemek. Bu sebeple daima tereddütlü hayatış, eksik kalmış, soramamış, ortasındaki telaş deryasında dolanıp durmuş. Bıçak sırtında yaşadığı bu sistemde hatırladıklarıyla mütereddit Mahmut’u okuruz biz de. Kitabın formu ise bu yaşamak uğraşını iki farklı açıdan takip etmemize yardım eder. İtalik yazılanlarla “hülya”sına, duşuna -gerçeğine?- odaklanırken öteki sayfalarda annesiyle geçirdiği sessiz-renkli, fail-mağdur, kırılgan-kudretli hayatına odaklanırız. “Peki bu biçimde ben nasıl ve neye hizmet etmek üzere biçimlendirildim?” diye bağırdığı kitapta Mahmut’un ailesine dair hissettiği hisleri, taşıdığı “yükü”, kaçmak istemesinin ancak başaramamasının sancısını görürüz. Mizah ise en sadık eşlikçimizdir, zira kimi bazı gülümsemek herkese güzel gelir:
“Anne ilacını aldın mı?”
“Aldım. Az evvel. Görmedin mi?”
“Görmedim.”
“bu biçimde gözlüğünü tak!”
“Ben gözlük kullanmıyorum ki.”
“Demek ki vakti gelmiş, kullansan uygun olur.”
Bir Şeyim Yok Anne Ben Düzgünüm, Hüseyin Kıyar, 207 syf., İrtibat Yayıncılık, 2022.
ESER ÖLÇÜDE AİLE, ÇOKÇA HÜZÜN
Günlerin birbirine benzediği hayatta, içine çaresizliğin işlendiği Mahmut’un kimi vakit bir “yük” üzere gördüğü -bunu dışarıdan söylerse canı fazlaca yanacak- annesiyle olan bağı, kitabın merkezinde. Babası meyyit, bir ağabeyi yurt haricinde, oburu Antalya’da yaşıyor. Ankara’da kalan Mahmut, meskenin küçük oğlu, annelerini yalnız bırakan bu aile üyelerine öfkeli. Kendisi ise annesiyle bir arada geçirecekleri vakit azaldığı için hüzünlü, sonunun gelmeyeceğini anladığı bu düşüşü kabullenmiş ama bundan mustarip de zira kusamadığı bir öfkesi var. En korktuğu şey sevilmemek demiştim ya, bu kaygının niçininin kimden kaynaklandığını düşündüğünde birinci aklına gelen annesi olur. Bunun üzerine konuşarak meselesini aşmak ister ancak anne ile bağlantısı güçlü değildir. Kitabın mizahi lisanı de Mahmut’un acısına acı katmak istercesine anne-oğul içindeki diyaloglarda belirir. Birden fazla vakit dinlemeyen, başı öbür yerde olan, alakasız biroldukca şeyi yan yana getiren anne, Mahmut’un dediği birçok şeyi anlamaz. Daima bir anlaşamama hali var ortalarında, anniçin kaynaklı. (Bunun niçini yaşlılık mı yoksa öbür şey mi buna okur karar verecek olağan olarak.) Mahmut ne yaparsa yapsın kendini anlatamayacağını düşünse de bir gün, kendine has çelimsiz kahramanlığıyla annesiyle yüzleşmek ister ve sorar:
“Anne, suçluluk hisleri ortasında yaşıyorum. örneğin birisiyle konuşuyorum, değil mi, o sırada konuşulan mevzunun haricinde o kadar fazlaca şey düşünüyor ve o kadar epeyce şey sarf ediyorum ki. […] Birisiyle konuşurken, işte, güya bir şeyler içimi eziyor. Nerede olduğunu kestiremediğim bir açıklıktan içeriye sızan rüzgâr, karşımdakinden daha bedelsiz biri olduğumu fısıldıyor bana. Açıklık dedim de, bir pencere bir kapı bulabilsem tüyeceğim ancak orada durmak zorundayım. […] kendimi kıymetsiz hissediyorum lakin niçin? Senin bu hususla bir ilgin olabilir mi sanki?”
Bu yüzleşmeyi kabul etmek bile meşakkatliyken lisana getirmek oldukça sancılı ilerler. Anne, duymaz oğlunu. Yüreği kırılır Mahmut’un. hiç bir şey olamamanın yükünde, kurduğu hayali ile gerçek içinde sıkışıp kalır. Yalnızca yaşamak değil, var olmak iste. Bu niçinle endişelerini aşmak için annesine, bebek muhtaçlığında el uzatır zira hâlâ sıkı sıkıya bağlıdır annesine. Lakin Mahmut’unki üzere bir hayatta birden fazla vakit el değdiğinde kırılırsa onarılamayacağına inanılan aile mefhumu, vicdanının üzerine olanca yüküyle çöker. Karşılık alamayan, bir şey diyemeyen, sevgi ve öfke ile hemhal olan Mahmut, şu biçimde tanım eder kendini: “Güneşin alnında kuruttu beni, daha sonra biraz kıyma ve pirinç ile, çokça da kendine acıma, dehşet, acı, suçluluk duygusu ile, tatsız tuzsuz uygunlukla doldurdu, afiyetle yedi.” Mahmut, bu öfkeyle çaba etmek zorunda olduğunu düşünür, hem kendini tıpkı vakitte annesini üzmemek için. Bunu ona yaptıran şey ise aksini yaparsa hatırladığında içini acıtacak bir anıya sahip olmak istememesidir. Yani aile, taşıması zorlayan bir yük olur.
CESUR OLUNABİLİR Mİ?
Annesini terk etmeye çalıştıkça başaramayan, kenarları uygunca sertleşen, içini yırtan, kanatan doğrular onu “hülya”lara bağlar. Merkezinde, bir türlü arayıp bulamadığı Hülya’nın olduğu, hayal mı yoksa düş mü olduğunu kestiremediğimiz italik yerler buraya odaklanır. Bu kısımlarda Hülya’yı ararken pavyonda dayak yer Mahmut, kimi vakit de kayıpların arandığı bir programda çağırır onu. Hareketin daha fazlaca olduğu, absürde kayan bu kısımlar bir arayış koşturmasıdır. Mahmut’un “gerçek” hayatındaki kaygan tabanları burada da devam eder. Haliyle, ne yazık ki kalbinin üzerine basan o “yumuşak fakat ağır el”in geri çekildiğini hayal ettiği bu yerler de buruk bir sona çıkar.
Mahmut bu romanda “usul metot ağladıkça makyajı akan bir palyaço” üzeredir. Kendine sordukça yanıt bulamaz. “kimi vakit, yanıtı verilemeyen soruları dümensiz, boş bir kayığa bindirmek ve kayığı denize itmekten öbür çare” yoktur ya, tam oradadır bittiğinde. Annesiyle plajda, öylesine, şu sorusuna karşılık vermemizi beklercesine: “Mümkün müydü, arkasında birikmiş su ve toprak bulamacının gitgide artan basıncı yüzünden yıkılmak üzere olan bir istinat duvarına artık payanda olmaktan vazgeçip bir kenara çekilmek? Bu kadar mert olunabilir miydi?”
Okumaya devam et...