Siyasi iştirakten ekonomik ve askeri işbirliğine: Türkiye-Katar bağları nasıl gelişti?
Katar’daki görüşmeler bu sefer Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Katar Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Pir Muhammed Abdulrahman Al Sani’nin basın toplantısında Reuters muhabirinin “Türkiye, Katar’a para talep etmek için mi geldi?” sorusu üzerine gergin başladı.
Katar Dışişleri Bakanı Al Sani, Türkiye’nin ekonomik gidişatı niçiniyle ortaya çıkacak fırsatları değerlendirdiklerini söylemiş oldu ve “Katar’ın Türkiye’deki yatırımları büyük ve olumlu. Bu kriz süreksiz bir krizdir. İnşallah aşılacaktır” dedi.
Bakan Çavuşoğlu ise “Biz bugün buraya, Katar’dan rastgele, spesifik olarak Türkiye’ye para göndermesi için değil, bağlarımızı her alanda geliştirmek için geldik. esasen SWAP muahedesi da kendi ortamızda var. Daha evvelki senelerda bu muahedeye varmıştık” açıklamasında bulundu. Çavuşoğlu ayrıyeten “Öyle bir tablo çizdiniz ki, Türkiye iktisadı büsbütün bitmiş tükenmiş üzere. Bu yanlışsız değil, ekonomik göstergelere baktığınız vakit, Türkiye iktisadının büyümesi dünyada birinci sıralarda” diye ekledi.
Türk lirasının bedel kaybettiği ve enflasyonun yükseldiği bir periyoda denk gelen ziyarette bu biçimde bir sorunun sorulması, Türkiye’nin daha evvel yaşadığı ekonomik zorluklarda Katar’ın yatırımlarıyla dayanak vermesinden kaynaklanıyor. Sputnik, Türkiye-Katar bağlantılarında değerli dönüm noktalarını ve yaşanan gelişmeleri derledi.
Suriye, Libya ve Mısır’da ortak hareket
Katar 1971’de bağımsızlığını ilan etti. Mutlak monarşi ile yönetim edilen ülkede, siyasi partiler bulunmuyor. Ülke, El Thani hanedanı tarafınca yönetiliyor. 1939’dan itibaren denizinde petrol ve doğalgazın varlığı keşfedilen Katar, günümüzde dünyanın bilinen en büyük üçüncü doğalgaz rezervine sahip olması ile ve dünyanın en büyük sıvışaltırılmış doğalgaz şirketi Qatargas’a sahip olmasıyla kıymet taşıyor.
Katar’dan Türkiye’ye birinci ziyaret 2001 yılında gerçekleşse de iki ülkenin bağlantılarının güçlendirdiği periyot Arap Baharı sürecine dayanıyor. Libya ve Suriye’deki iç savaşların ortaya çıkışlarında ve devamında birebir kümelere dayanak veren iki ülke Mısır’daki siyasi değişimde de tıpkı konumdaydılar. Müslüman Kardeşler’in (İhvan) dünyadaki en kıymetli iki destekçisi oldular. Mısır’da Hüsnü Mübarek idaresinin Arap Baharı dalgasıyla 2011 yıkılıp 2012’de Müslüman Kardeşler’in kurduğu Özgürlük ve Adalet Partisi’nin önderi Muhammed Mursi’ye geçmesiyle Katar’dan ekonomik, Türkiye’den siyasi dayanak güçlü bir biçimde geldi.
2013’te Abdulfettah Sisi, Mursi’yi askeri darbe ile devirerek idaresi ele geçirdi ve Müslüman Kardeşler örgütü üyelerinin birçoğu Katar ve Türkiye’ye sığındı. Bu süreçte Türkiye ve Katar, Mısır’daki darbeyi kınayarak ülkede kalan Müslüman Kardeşler örgütü üyelerinin hür bırakılması için diplomatik uğraş verdi.
İki ülke içindeki siyasi beraberlik yeni muahedeleri da birlikteinde getirdi. İki ülke içindeki üst seviye diyalog kanalı olan Yüksek Stratejik Komite (YSK) toplantıları 2014’te başladı. Bu çerçevede, birinci toplantısı 2 Aralık 2015 tarihinde Doha’da, ikinci toplantısı 18 Aralık 2016 tarihinde Trabzon’da, üçüncü toplantısı 15 Kasım 2017 tarihinde Doha’da, dördüncü toplantısı 26 Kasım 2018 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen YSK sisteminin beşinci toplantısı 25 Kasım 2019 tarihinde Doha’da, altıncı toplantı ise 26 Kasım 2020’de Ankara’da düzenlendi. Yedinci toplantı ise 7 Aralık 2021’de Doha’da düzenlendi. Bu toplantılarda Katar’la epey sayıda mutabakat, protokol ve mutabakat zaptı imzalanıyor.
Türk askeri Katar’da
İki ülke içindeki bağlantılar yalnızca ekonomik ve siyasi boyuttan ilerlemedi. Askeri işbirlikleri de ilgilerin değerli bir yapıtaşını oluşturuyor.
Askeri işbirliği, Arap Baharı’ndan kısa bir süre daha sonra 2011 Mayıs’ın yapılan savuma sanayi eserleri mutabakatıyla başladı. Türkiye’nin Katar’a Bayraktar TB2 Silahlı İnsansız Hava Aracı satması ise kıymetli bir dönüm noktası oldu. 20 Aralık 2014’te, Katar Buyruğu Pir Tamim bin Hamad el Sani’nin Türkiye ziyaretinde ise iki ülkenin karşılıklı olarak birbirinin topraklarında asker konuşlandırabilmesini önnazarann bir askeri işbirliği muahedesi imzalandı. Türkiye-Katar ikili askeri münasebetleri kapsamında bölgesel barışa katkı sağlamak hedefiyle Türk askeri Ekim 2015’te Tarık Bin Ziyad Kışlası’nda konuşlandı. Bu üs Aralık 2017 yılından itibaren Katar-Türk Birleşik Müşterek Kuvvet Komutanlığı ismini aldı. Bu üssün yakınlarına bir askeri üs daha inşa edildi.
2014’te Katar’ın Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kara araçları alanında en kıymetli tedarikçilerinden biri olan BMC’nin yüzde 49’unu satın alması da uzun müddet gündemde yer edindi. çabucak sonrasında Sakarya’daki Tank Paleti Fabrikası’nın Katar ortaklı BMC’nin kullanmasına verilmesi de bu tartışmaların odağında yer aldı.
Genelkurmay Lideri Orgeneral Yaşar Güler, Türkiye-Katar Ortak Askeri Komitesi toplantısı için bulunduğu Doha’da 2 Mart’ta, Katar Genelkurmay Lideri Ganim bin Şahin el Ganim ile “Katar Askeri Hava Aracı ve Dayanak Çalışanının Türkiye’de Süreksiz Konuşlanması Konusunda Teknik Düzenleme” protokolünü imzaladı. Buna göre, Katar kendi askeri pilotlarının eğitilmesi maksadıyla askeri uçaklarını ve çalışanını teçhizatlarıyla bir arada Türkiye’ye konuşlandırabilecek. Katar’a ilişkin askeri uçaklar, Türk hava alanını ve belirlenen üs ve havaalanlarını kullanabilecek. Katar’ın eğitim hedefiyle konuşlandırabileceği askeri uçak ve işçi sayısını Türkiye belirleyecek, lakin Katar’ın Türkiye’ye konuşlandırabileceği uçak sayısı 36, işçi sayısı da 250’yi geçemeyecek.
Öte yandan Katar, Türkiye’den zırhlı kara araçları, çeşitli mühimmatlar ve simülatör sistemleri de satın aldı.
Ambargoya karşı dayanak
5 Haziran 2017’de, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman öncülüğünde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Mısır ve Bahreyn’in de katıldığı ülkeler, Katar’a Müslüman Kardeşler’e verdiği dayanak ve İran’la ilgilerini münasebet göstererek ambargo uygulamaya başladı. Katar’ın kara sonunun kesildiği bu vakitte Türkiye, Katar’ın en büyük destekçisi oldu. Ambargonun kalkması için kurallar içinde Katar’daki Türk askeri üssünün kapatılması, Müslüman Kardeşler üyelerinin ülkeden çıkması da vardı. Türkiye ülkedeki asker sayısını artırırken Katar’a İran hava alanını kullanarak süt eseri, meyve, zerzevat üzere besin muhtaçlıklarını gönderdi. Katar’a dayanak ambargo sona erene dek sürdü.
Katar’ın yatırımları arttı
2018 yaz aylarında Türkiye ile ABD içinde yaşanan krizde (ABD vatandaşı Pastör Andrew Brunson’ın tutuklanması ile başladı) ABD’nin Türkiye’ye yönelik yaptırım sonucu, Türk lirasının paha kaybını artırdı. Bu süreçte 15 Ağustos 2018’de Ankara’ya gelen Katar Buyruğu El Sani, Türkiye’ye 15 milyar dolarlık direkt yatırım yapacaklarını deklare etti. İki ülkenin merkez bankaları içinde swap mutabakatı da imzalandı.
İki ülke içinde ticaret hacmi giderek artarken bunun 2019 yılı sonunda 1,4 milyar doların üzerine çıktığı belirtildi. 2020’de Katar, Borsa İstanbul’un yüzde 10’luk payı de satın aldı. Öte yandan Katar’ın denizcilik, ulaştırma üzere biroldukça alanda da Türkiye’ye yatırımları oldu.
İhtilaflı saha: Doğu Akdeniz
Doğu Akdeniz’deki ihtilaflı alanlardan biri olan 10. Parsel için Güney Kıbrıs’ın Mart 2016’da çıktığı ihaleyi ABD’li Exxon Taşınabilir ile Katar Petrolleri paydaşlığı kazandı. Bu Türkiye açısından rahatsızlık yaratan bir durum oldu. Periyodun Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, “Bizi hayrete düşüren, firmalar ortasında Katar’ın da olması. Bizi yalnızca şaşırtmadı, beraberinde da üzdü” açıklamasında bulundu.
Bu husustaki son gelişme ise 5. Parsel’de yaşandı. Kelam konusu parsel için Güney Kıbrıs’ın Exxon Taşınabilir ile Katar Petrolleri’ne ruhsat verildiği haberleri üzerine 4 Aralık’ta açıklama yayınlayan Türk Dışişleri Bakanlığı, şu tabirleri paylaştı:
Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin ülkemizin ve Kıbrıs Türklerinin haklarını görmezden gelerek, tek taraflı olarak ilan ettiği kelamda 5 numaralı ruhsat alanı için ExxonMobil – Katar Petrolleri Ortaklığı’na doğalgaz arama müsaadesi verdiğine dair haberler, Doğu Akdeniz’de gerçekte kimin gerginlikten yana olduğunu bir kere daha açıkça göstermektedir. Türkiye, hiç bir yabancı ülkenin, şirketin yahut geminin deniz yetki alanlarımızda müsaadesiz olarak hidrokarbon arama faaliyetlerinde olmasına, bir evvel olduğu üzere bundan daha sonra da asla fırsat vermeyecek, ülkemizin ve KKTC’nin haklarını kararlılıkla savunmaya devam edecektir.
Alıntıdır
Katar’daki görüşmeler bu sefer Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Katar Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Pir Muhammed Abdulrahman Al Sani’nin basın toplantısında Reuters muhabirinin “Türkiye, Katar’a para talep etmek için mi geldi?” sorusu üzerine gergin başladı.
Katar Dışişleri Bakanı Al Sani, Türkiye’nin ekonomik gidişatı niçiniyle ortaya çıkacak fırsatları değerlendirdiklerini söylemiş oldu ve “Katar’ın Türkiye’deki yatırımları büyük ve olumlu. Bu kriz süreksiz bir krizdir. İnşallah aşılacaktır” dedi.
Bakan Çavuşoğlu ise “Biz bugün buraya, Katar’dan rastgele, spesifik olarak Türkiye’ye para göndermesi için değil, bağlarımızı her alanda geliştirmek için geldik. esasen SWAP muahedesi da kendi ortamızda var. Daha evvelki senelerda bu muahedeye varmıştık” açıklamasında bulundu. Çavuşoğlu ayrıyeten “Öyle bir tablo çizdiniz ki, Türkiye iktisadı büsbütün bitmiş tükenmiş üzere. Bu yanlışsız değil, ekonomik göstergelere baktığınız vakit, Türkiye iktisadının büyümesi dünyada birinci sıralarda” diye ekledi.
Türk lirasının bedel kaybettiği ve enflasyonun yükseldiği bir periyoda denk gelen ziyarette bu biçimde bir sorunun sorulması, Türkiye’nin daha evvel yaşadığı ekonomik zorluklarda Katar’ın yatırımlarıyla dayanak vermesinden kaynaklanıyor. Sputnik, Türkiye-Katar bağlantılarında değerli dönüm noktalarını ve yaşanan gelişmeleri derledi.
Suriye, Libya ve Mısır’da ortak hareket
Katar 1971’de bağımsızlığını ilan etti. Mutlak monarşi ile yönetim edilen ülkede, siyasi partiler bulunmuyor. Ülke, El Thani hanedanı tarafınca yönetiliyor. 1939’dan itibaren denizinde petrol ve doğalgazın varlığı keşfedilen Katar, günümüzde dünyanın bilinen en büyük üçüncü doğalgaz rezervine sahip olması ile ve dünyanın en büyük sıvışaltırılmış doğalgaz şirketi Qatargas’a sahip olmasıyla kıymet taşıyor.
Katar’dan Türkiye’ye birinci ziyaret 2001 yılında gerçekleşse de iki ülkenin bağlantılarının güçlendirdiği periyot Arap Baharı sürecine dayanıyor. Libya ve Suriye’deki iç savaşların ortaya çıkışlarında ve devamında birebir kümelere dayanak veren iki ülke Mısır’daki siyasi değişimde de tıpkı konumdaydılar. Müslüman Kardeşler’in (İhvan) dünyadaki en kıymetli iki destekçisi oldular. Mısır’da Hüsnü Mübarek idaresinin Arap Baharı dalgasıyla 2011 yıkılıp 2012’de Müslüman Kardeşler’in kurduğu Özgürlük ve Adalet Partisi’nin önderi Muhammed Mursi’ye geçmesiyle Katar’dan ekonomik, Türkiye’den siyasi dayanak güçlü bir biçimde geldi.
2013’te Abdulfettah Sisi, Mursi’yi askeri darbe ile devirerek idaresi ele geçirdi ve Müslüman Kardeşler örgütü üyelerinin birçoğu Katar ve Türkiye’ye sığındı. Bu süreçte Türkiye ve Katar, Mısır’daki darbeyi kınayarak ülkede kalan Müslüman Kardeşler örgütü üyelerinin hür bırakılması için diplomatik uğraş verdi.
İki ülke içindeki siyasi beraberlik yeni muahedeleri da birlikteinde getirdi. İki ülke içindeki üst seviye diyalog kanalı olan Yüksek Stratejik Komite (YSK) toplantıları 2014’te başladı. Bu çerçevede, birinci toplantısı 2 Aralık 2015 tarihinde Doha’da, ikinci toplantısı 18 Aralık 2016 tarihinde Trabzon’da, üçüncü toplantısı 15 Kasım 2017 tarihinde Doha’da, dördüncü toplantısı 26 Kasım 2018 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen YSK sisteminin beşinci toplantısı 25 Kasım 2019 tarihinde Doha’da, altıncı toplantı ise 26 Kasım 2020’de Ankara’da düzenlendi. Yedinci toplantı ise 7 Aralık 2021’de Doha’da düzenlendi. Bu toplantılarda Katar’la epey sayıda mutabakat, protokol ve mutabakat zaptı imzalanıyor.
Türk askeri Katar’da
İki ülke içindeki bağlantılar yalnızca ekonomik ve siyasi boyuttan ilerlemedi. Askeri işbirlikleri de ilgilerin değerli bir yapıtaşını oluşturuyor.
Askeri işbirliği, Arap Baharı’ndan kısa bir süre daha sonra 2011 Mayıs’ın yapılan savuma sanayi eserleri mutabakatıyla başladı. Türkiye’nin Katar’a Bayraktar TB2 Silahlı İnsansız Hava Aracı satması ise kıymetli bir dönüm noktası oldu. 20 Aralık 2014’te, Katar Buyruğu Pir Tamim bin Hamad el Sani’nin Türkiye ziyaretinde ise iki ülkenin karşılıklı olarak birbirinin topraklarında asker konuşlandırabilmesini önnazarann bir askeri işbirliği muahedesi imzalandı. Türkiye-Katar ikili askeri münasebetleri kapsamında bölgesel barışa katkı sağlamak hedefiyle Türk askeri Ekim 2015’te Tarık Bin Ziyad Kışlası’nda konuşlandı. Bu üs Aralık 2017 yılından itibaren Katar-Türk Birleşik Müşterek Kuvvet Komutanlığı ismini aldı. Bu üssün yakınlarına bir askeri üs daha inşa edildi.
2014’te Katar’ın Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kara araçları alanında en kıymetli tedarikçilerinden biri olan BMC’nin yüzde 49’unu satın alması da uzun müddet gündemde yer edindi. çabucak sonrasında Sakarya’daki Tank Paleti Fabrikası’nın Katar ortaklı BMC’nin kullanmasına verilmesi de bu tartışmaların odağında yer aldı.
Genelkurmay Lideri Orgeneral Yaşar Güler, Türkiye-Katar Ortak Askeri Komitesi toplantısı için bulunduğu Doha’da 2 Mart’ta, Katar Genelkurmay Lideri Ganim bin Şahin el Ganim ile “Katar Askeri Hava Aracı ve Dayanak Çalışanının Türkiye’de Süreksiz Konuşlanması Konusunda Teknik Düzenleme” protokolünü imzaladı. Buna göre, Katar kendi askeri pilotlarının eğitilmesi maksadıyla askeri uçaklarını ve çalışanını teçhizatlarıyla bir arada Türkiye’ye konuşlandırabilecek. Katar’a ilişkin askeri uçaklar, Türk hava alanını ve belirlenen üs ve havaalanlarını kullanabilecek. Katar’ın eğitim hedefiyle konuşlandırabileceği askeri uçak ve işçi sayısını Türkiye belirleyecek, lakin Katar’ın Türkiye’ye konuşlandırabileceği uçak sayısı 36, işçi sayısı da 250’yi geçemeyecek.
Öte yandan Katar, Türkiye’den zırhlı kara araçları, çeşitli mühimmatlar ve simülatör sistemleri de satın aldı.
Ambargoya karşı dayanak
5 Haziran 2017’de, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman öncülüğünde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Mısır ve Bahreyn’in de katıldığı ülkeler, Katar’a Müslüman Kardeşler’e verdiği dayanak ve İran’la ilgilerini münasebet göstererek ambargo uygulamaya başladı. Katar’ın kara sonunun kesildiği bu vakitte Türkiye, Katar’ın en büyük destekçisi oldu. Ambargonun kalkması için kurallar içinde Katar’daki Türk askeri üssünün kapatılması, Müslüman Kardeşler üyelerinin ülkeden çıkması da vardı. Türkiye ülkedeki asker sayısını artırırken Katar’a İran hava alanını kullanarak süt eseri, meyve, zerzevat üzere besin muhtaçlıklarını gönderdi. Katar’a dayanak ambargo sona erene dek sürdü.
Katar’ın yatırımları arttı
2018 yaz aylarında Türkiye ile ABD içinde yaşanan krizde (ABD vatandaşı Pastör Andrew Brunson’ın tutuklanması ile başladı) ABD’nin Türkiye’ye yönelik yaptırım sonucu, Türk lirasının paha kaybını artırdı. Bu süreçte 15 Ağustos 2018’de Ankara’ya gelen Katar Buyruğu El Sani, Türkiye’ye 15 milyar dolarlık direkt yatırım yapacaklarını deklare etti. İki ülkenin merkez bankaları içinde swap mutabakatı da imzalandı.
İki ülke içinde ticaret hacmi giderek artarken bunun 2019 yılı sonunda 1,4 milyar doların üzerine çıktığı belirtildi. 2020’de Katar, Borsa İstanbul’un yüzde 10’luk payı de satın aldı. Öte yandan Katar’ın denizcilik, ulaştırma üzere biroldukça alanda da Türkiye’ye yatırımları oldu.
İhtilaflı saha: Doğu Akdeniz
Doğu Akdeniz’deki ihtilaflı alanlardan biri olan 10. Parsel için Güney Kıbrıs’ın Mart 2016’da çıktığı ihaleyi ABD’li Exxon Taşınabilir ile Katar Petrolleri paydaşlığı kazandı. Bu Türkiye açısından rahatsızlık yaratan bir durum oldu. Periyodun Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, “Bizi hayrete düşüren, firmalar ortasında Katar’ın da olması. Bizi yalnızca şaşırtmadı, beraberinde da üzdü” açıklamasında bulundu.
Bu husustaki son gelişme ise 5. Parsel’de yaşandı. Kelam konusu parsel için Güney Kıbrıs’ın Exxon Taşınabilir ile Katar Petrolleri’ne ruhsat verildiği haberleri üzerine 4 Aralık’ta açıklama yayınlayan Türk Dışişleri Bakanlığı, şu tabirleri paylaştı:
Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin ülkemizin ve Kıbrıs Türklerinin haklarını görmezden gelerek, tek taraflı olarak ilan ettiği kelamda 5 numaralı ruhsat alanı için ExxonMobil – Katar Petrolleri Ortaklığı’na doğalgaz arama müsaadesi verdiğine dair haberler, Doğu Akdeniz’de gerçekte kimin gerginlikten yana olduğunu bir kere daha açıkça göstermektedir. Türkiye, hiç bir yabancı ülkenin, şirketin yahut geminin deniz yetki alanlarımızda müsaadesiz olarak hidrokarbon arama faaliyetlerinde olmasına, bir evvel olduğu üzere bundan daha sonra da asla fırsat vermeyecek, ülkemizin ve KKTC’nin haklarını kararlılıkla savunmaya devam edecektir.
Alıntıdır