Judith Butler, ele aldığı mevzuların çeşitliliğiyle öne çıkan bir araştırmacı; cinsiyet ve toplumsal cinsiyet probleminden savaş aksiliğine, feminizm çözümlemesi ve tenkitlerinden insan haklarına dek geniş bir pencereden bakarak hayatı yorumlayan bir müellif. Kimliklerin, dar bakış açılarına ve kategorilere hapsedilmemesi gerektiğini düşünürken iktidar ve şiddet konusuna, bilhassa de keyfi şiddete odaklanan Butler, muktedirlerin yaptığı “değerli” ve “değersiz” hayatlar ayrımının tehlikelerine dikkat çekip buna yönelik tenkitler sıralıyor, hukukun ve etiğin hiçe sayılmasından dem vuruyor.
Butler, insanların hayatının basitçe bitmiş oldurilmesi ve prestijlerinin ayaklar altına alınması karşısında, yası tutulabilir hayatlardan ve şiddetsizlik etiğinden bahsedip “yas tutma yetimiz olmadığında şiddete karşı çıkabilmemiz için gereken, hayata dair o daha keskin bakışı kaybederiz” diyor. Müellifin ‘Savaş Tertipleri’ (Çeviren: Şeyda Öztürk, YKY, 2015) başlıklı çalışmasında bu bağlamda söylemiş oldukleri değerli: “Kişi şiddet aracılığıyla biçimlendiğinden, onun biçimlendirilişindeki şiddeti yeniden etmeme sorumluluğu daha da acil ve kıymetli hâle gelir. Bir iktidar matrisi ortasında biçimleniyor olabiliriz fakat bu, hayatımız boyunca bu matrise sadık kalmamız ya da onu istemsizce yine etmemiz gerektiği manasına gelmez.”
Telaffuzunda hatırı sayılır bir yer kaplayan şiddet olgusunu ve şiddetsizlik etiğini, yeni çalışması ‘Şiddetsizliğin Gücü’nde bütün taraflarıyla gözler önüne seriyor Butler. Toplumsal çatışmalarda şiddetin vazgeçilmezliği karşısında şiddetsizliğin değerini vurgulayan müellif, “Biz” ve “Onlar” ayrımının, öbür bir deyişle karşı çıkılması gereken özcülüğün hayatımızdaki yerini sorgularken şiddetsizlik savunusunu temellendirip şiddeti bir enstrüman olarak kullanan en değerli yapı dediği devleti eleştiriyor. Bu tenkidin odağına ise devletin çıkar ve maksatları doğrultusunda yarattığı nobranlığı, eşitsizlikleri derinleştirmek için yaygınlaştırmasını alıyor.
ÜZERİNDE ANLAŞILAMAYAN ŞİDDET TARİFLERİ
Butler, ‘Şiddetsizliğin Gücü’’yle güç bir bakılırsave soyunmuş: Meseleleri çözmek ya da yarar sağlanacak yeni problemler yaratmak için şiddete başvurma kolaycılığına kapılanların kalıpyargıları, hem müellifin birebir vakitte kendisi üzere düşünenlerin önünde bir duvar misali duruyor. Üstelik daha tarifte anlaşmak pek mümkün değil; Butler, tam da buna atıf yapıyor başlangıçta: “Şiddetsizliği savunanların karşılaştığı en büyük zorluklardan biri ‘şiddet’ ve ‘şiddetsizliğin’ tartışmalı tabirler olması. Örneğin, bazıları yaralayıcı kelam edimlerini ‘şiddet’ olarak isimlendirirken bazıları ise lisanın açıktan tehdit durumları hariç hiç bir vakit tam manasıyla ‘şedit’ addedilemeyeceğini tez ediyor. Bazıları hudutlu bir yaklaşımla şiddeti, onu tanımladığı düşünülen fizikî ‘darp’ ânına indirgerken bazıları ise iktisadın ve yasal yapıların ‘şedit’ olduğunu, her vakit fizikî şiddet biçimine bürünmeseler de vücutlar üzerinde tesirde bulunduğunu öne sürüyor.”
Kişi kendisine müdahaleyi yahut bir hakareti şiddet sayarken devlet de otoritesine karşı çıkanların yahut edimlerini eleştirenlerin yaptıklarını yani muhalifliği şiddet diye niteleyebiliyor pekâlâ: “Devletler yahut kurumlar şiddetsiz pratiklerin ismini şiddet diye değiştirmiş, tabir yerindeyse siyasal bir savaşı, kamusal semantik seviyesinde yürütmeye başlıyor. Söz özgürlüğünü savunmak için düzenlenen ve bu esnada tam da bu özgürlüğü kullanan bir şov ‘şiddet içeriyor’ diye adlandırılıyorsa bunun yegâne niçini, lisanı bu türlü berbata kullanan iktidarın, muhalefeti kötüleyerek şiddet monopolünü ele geçirmeye, özgürlüğünü bu biçimde kullanmak ve savunmak isteyenlerin üzerine polis, ordu ya da güvenlik güçlerini salmayı gerekçelendirmeye çalışmasıdır.”
SAKAT VE SAKATLAYICI ÖNERMELER
Muhalefeti “şiddet yanlısı” ve “vandal” diye niteleyen iktidarlar, şiddetsizliği savunanları şiddetin kaynağı üzere gösteriyor. Direnişleri, protestoları ve hak arayışlarını “karşı-şiddet” diye isimlendirebiliyor.
Butler’ın bu noktada dikkat çektiği değerli bir detay, “başkası şiddet kullanıyorsa biz de kullanmalıyız” ve “özsavunmamız için şiddete başvurmalıyız” önermelerinin sakat olduğunu gösteriyor. Müellif, bunu bir karşı-önermeyle gidermeye uğraşıyor: “Dünya, şiddetin kuvvet alanı olarak belirdiğinde şiddetsizliğin nazaranvi, o dünyada yaşamanın ve eylemenin şiddeti dizginleyecek ve hafifçeletecek ya da tarafını değiştirecek yollarını bulmaktır, üstelik tam da şiddetin o dünyaya bütünüyle nüfuz etmiş ve diğer hiç bir yol bırakmıyormuş göründüğü anlarda bunu yapmaktır. Bu dönüşün vektörü vücut olabileceği üzere telaffuz, kolektif pratikler, altyapılar ve kurumlar da olabilir. Şiddetsizlik yanlısı bir duruşun düpedüz gerçekçi olmadığı itirazına cevaben burada geliştirdiğim argüman, şiddetsizliğin neyin gerçeklik sayıldığına dair bir tenkit gerektirdiğini ileri sürerek bu biçimde vakit içinderda karşı-gerçekçiliğin gücünü ve gerekliliğini olumluyor. Tahminen de şiddetsizlik, mevcut kuruluşuyla gerçeklikle bir nevi vedalaşmayı, daha yeni bir siyasal tahayyüle ilişkin imkânların önümüzde açılmasını sağlamayı gerektiriyor.”
Şiddeti, bir emele ulaşmanın aracı olarak belirlemek Butler’a bakılırsa karşı-şiddet ve özsavunma için şiddet kadar sakatlayıcı bir yaklaşım. Üstelik bu, şiddeti bir gaye doğrultusunda yorumlama manasına geliyor; kelam konusu yorum ise gücü elinde bulunduranların kendilerine göre gerçekleştirdiği pahalı ve yası tutulabilir hayatlar ayrımına yol açıyor bir daha. Butler, bu biçimde bir ortamda bireycilik ve özcülük eleştirisiyle ilerleyip eşitsizlikleri vurgulayarak şiddetsizlik etiğini kurmayı sürdürüyor: “Kimlerin hayatının savunmaya paha ‘özler’, kendilikler sayıldığını yani özsavunmaya layık olduğunu sorduğumuzda, sorunun bir mana arz edebilmesi için kimi ömürleri orantısız olarak daha yaşanabilir ve daha yası tutulabilir diye tesis eden yaygın eşitsizlik biçimlerinin varlığını kabul etmemiz gerekir. Eşitsizlik belli bir çerçeve ortasında tesis edilir ama tarihseldir ve rakip çerçevelerin muhalefetine tabidir.”
BİYOPOLİTİK IRKÇILIĞA VE SAVAŞ MANTIKLARINA MUHALEFET
Butler, şiddetsizliği güçsüzlükle eşleştirmenin yanlışlığını da vurguluyor. Saldırganlık barındıran şiddetsizliğin ne pasiflik ne de yıkıcılık olduğunun altını çiziyor. Diğer bir deyişle muharrir, öfkenin ve özcülük temelli aksiyonların şiddetsizlikle muadil tutulamayacağını, onun bir mantığı ve etiği bulunduğunu belirtiyor. Bu mantık, şiddetsizliğin etik ve siyasal bir pozisyon olarak mana kazanabilmesini kaide koşuyor; Butler, saldırganlığın “sıradançe bastırılmaması”yla ve “saldırganlığın münasebetlerinin ötelenmemesi”yle şiddetsizliğin, yıkımın en muhtemel hâle geldiği ya da kaçınılmaz göründüğü anda manalı bir kavram olarak ortaya çıkacağını söylüyor. bu biçimdece “yası tutulabilir” ve “değerli hayatlar” ayrımcılığının yanı sıra lisan ve aksiyondaki yıkımcılığa da dikkat çekilebiliyor.
“Kimin hayatı kollanacak?” sorusunu, kimin ömrünün potansiyel olarak yası tutulabilir addedildiğine ait var iseyımlar yapmaksızın sormak mümkün değildir zira potansiyel olarak yası tutulabilir sayılmayan bir hayatın kollanma ihtimali fazlaca düşüktür diyen Butler, bu bağlamda şiddetsizliğin değerli bir yapı taşını açıklıyor: “Şiddetsizlik pratiği, korunmaya bedel olan hayatlar ile olmayanlar içinde tertipli ayrım yapan biyopolitik ırkçılık biçimlerine ve savaş mantıklarına muhalefet etmeyi gerektirir.”
Şiddetsizlik pratiği ve etiği, Butler’ın deyişiyle yası tutulabilir omurlara, ötürüsıyla hesaplanamaz pahaların eşitliğine dayanıyor. Başka bir tabirle şiddet, nasıl ayrımcılık doğuruyorsa şiddetsizlik ise yası tutulabilirlik ve kollanabilir ömürde eşitliğe gdolayıyor bizi.
Müellifin bahsetmiş olduğu eşitlik, kişinin sırf kendi hayatını değil, diğerlerininkini de olumlama manasına geliyor. Muharrir bu hareketin şiddetsizlik nazaranviyle tamamlanması gerektiğini söyleyip her insanın bu yıkıcılık potansiyelinden haberdarlığının son derece değerli olduğunu hatırlatıyor.
Butler’a nazaran yıkıcı şiddetten ayrılan şiddetsizlik pratiğini, zayıflık ve pasiflik olarak değerlendirmemek gerekiyor. Şiddetsizliğin temelindeki tavır, gözden çıkarılabilir ile koruma edilebilir ömürler ayrımını içeren savaş mantığını reddetmeye, ötürüsıyla eşitliğe dayanıyor: “Şiddetsizlik, aksiyonda bulunamamadan fazla hayat argümanının fizikî olarak ileri sürülmesidir, yaşayan bir savdır, kelamla, atakla ve hareketle, ağlar, çadır kurmalar ve forumlar üzerinden yapılan bir argümandır; bütün bunlar yaşayanları kıymete layık, potansiyel olarak yası tutulabilir diye sunma uğraşıdır, tam da görüş alanından silindikleri ya da güvencesizliğin telafi edilemez biçimlerine savruldukları şartlarda. (…) Şiddetsiz hareketler radikal eşitlikçilik mefkureleri ortasında örgütlendiğinde onları yönlendiren toplumsal ülkü, yaşanabilir ve yası tutulabilir bir hayat üzerinde eşit hak tezidir, bu da bireycilik geleneğinin ötesine geçen bir şiddetsizlik etiği ve siyaseti açısından temel niteliktedir.”
Okumaya devam et...
Butler, insanların hayatının basitçe bitmiş oldurilmesi ve prestijlerinin ayaklar altına alınması karşısında, yası tutulabilir hayatlardan ve şiddetsizlik etiğinden bahsedip “yas tutma yetimiz olmadığında şiddete karşı çıkabilmemiz için gereken, hayata dair o daha keskin bakışı kaybederiz” diyor. Müellifin ‘Savaş Tertipleri’ (Çeviren: Şeyda Öztürk, YKY, 2015) başlıklı çalışmasında bu bağlamda söylemiş oldukleri değerli: “Kişi şiddet aracılığıyla biçimlendiğinden, onun biçimlendirilişindeki şiddeti yeniden etmeme sorumluluğu daha da acil ve kıymetli hâle gelir. Bir iktidar matrisi ortasında biçimleniyor olabiliriz fakat bu, hayatımız boyunca bu matrise sadık kalmamız ya da onu istemsizce yine etmemiz gerektiği manasına gelmez.”
Telaffuzunda hatırı sayılır bir yer kaplayan şiddet olgusunu ve şiddetsizlik etiğini, yeni çalışması ‘Şiddetsizliğin Gücü’nde bütün taraflarıyla gözler önüne seriyor Butler. Toplumsal çatışmalarda şiddetin vazgeçilmezliği karşısında şiddetsizliğin değerini vurgulayan müellif, “Biz” ve “Onlar” ayrımının, öbür bir deyişle karşı çıkılması gereken özcülüğün hayatımızdaki yerini sorgularken şiddetsizlik savunusunu temellendirip şiddeti bir enstrüman olarak kullanan en değerli yapı dediği devleti eleştiriyor. Bu tenkidin odağına ise devletin çıkar ve maksatları doğrultusunda yarattığı nobranlığı, eşitsizlikleri derinleştirmek için yaygınlaştırmasını alıyor.
ÜZERİNDE ANLAŞILAMAYAN ŞİDDET TARİFLERİ
Butler, ‘Şiddetsizliğin Gücü’’yle güç bir bakılırsave soyunmuş: Meseleleri çözmek ya da yarar sağlanacak yeni problemler yaratmak için şiddete başvurma kolaycılığına kapılanların kalıpyargıları, hem müellifin birebir vakitte kendisi üzere düşünenlerin önünde bir duvar misali duruyor. Üstelik daha tarifte anlaşmak pek mümkün değil; Butler, tam da buna atıf yapıyor başlangıçta: “Şiddetsizliği savunanların karşılaştığı en büyük zorluklardan biri ‘şiddet’ ve ‘şiddetsizliğin’ tartışmalı tabirler olması. Örneğin, bazıları yaralayıcı kelam edimlerini ‘şiddet’ olarak isimlendirirken bazıları ise lisanın açıktan tehdit durumları hariç hiç bir vakit tam manasıyla ‘şedit’ addedilemeyeceğini tez ediyor. Bazıları hudutlu bir yaklaşımla şiddeti, onu tanımladığı düşünülen fizikî ‘darp’ ânına indirgerken bazıları ise iktisadın ve yasal yapıların ‘şedit’ olduğunu, her vakit fizikî şiddet biçimine bürünmeseler de vücutlar üzerinde tesirde bulunduğunu öne sürüyor.”
Kişi kendisine müdahaleyi yahut bir hakareti şiddet sayarken devlet de otoritesine karşı çıkanların yahut edimlerini eleştirenlerin yaptıklarını yani muhalifliği şiddet diye niteleyebiliyor pekâlâ: “Devletler yahut kurumlar şiddetsiz pratiklerin ismini şiddet diye değiştirmiş, tabir yerindeyse siyasal bir savaşı, kamusal semantik seviyesinde yürütmeye başlıyor. Söz özgürlüğünü savunmak için düzenlenen ve bu esnada tam da bu özgürlüğü kullanan bir şov ‘şiddet içeriyor’ diye adlandırılıyorsa bunun yegâne niçini, lisanı bu türlü berbata kullanan iktidarın, muhalefeti kötüleyerek şiddet monopolünü ele geçirmeye, özgürlüğünü bu biçimde kullanmak ve savunmak isteyenlerin üzerine polis, ordu ya da güvenlik güçlerini salmayı gerekçelendirmeye çalışmasıdır.”
SAKAT VE SAKATLAYICI ÖNERMELER
Muhalefeti “şiddet yanlısı” ve “vandal” diye niteleyen iktidarlar, şiddetsizliği savunanları şiddetin kaynağı üzere gösteriyor. Direnişleri, protestoları ve hak arayışlarını “karşı-şiddet” diye isimlendirebiliyor.
Butler’ın bu noktada dikkat çektiği değerli bir detay, “başkası şiddet kullanıyorsa biz de kullanmalıyız” ve “özsavunmamız için şiddete başvurmalıyız” önermelerinin sakat olduğunu gösteriyor. Müellif, bunu bir karşı-önermeyle gidermeye uğraşıyor: “Dünya, şiddetin kuvvet alanı olarak belirdiğinde şiddetsizliğin nazaranvi, o dünyada yaşamanın ve eylemenin şiddeti dizginleyecek ve hafifçeletecek ya da tarafını değiştirecek yollarını bulmaktır, üstelik tam da şiddetin o dünyaya bütünüyle nüfuz etmiş ve diğer hiç bir yol bırakmıyormuş göründüğü anlarda bunu yapmaktır. Bu dönüşün vektörü vücut olabileceği üzere telaffuz, kolektif pratikler, altyapılar ve kurumlar da olabilir. Şiddetsizlik yanlısı bir duruşun düpedüz gerçekçi olmadığı itirazına cevaben burada geliştirdiğim argüman, şiddetsizliğin neyin gerçeklik sayıldığına dair bir tenkit gerektirdiğini ileri sürerek bu biçimde vakit içinderda karşı-gerçekçiliğin gücünü ve gerekliliğini olumluyor. Tahminen de şiddetsizlik, mevcut kuruluşuyla gerçeklikle bir nevi vedalaşmayı, daha yeni bir siyasal tahayyüle ilişkin imkânların önümüzde açılmasını sağlamayı gerektiriyor.”
Şiddeti, bir emele ulaşmanın aracı olarak belirlemek Butler’a bakılırsa karşı-şiddet ve özsavunma için şiddet kadar sakatlayıcı bir yaklaşım. Üstelik bu, şiddeti bir gaye doğrultusunda yorumlama manasına geliyor; kelam konusu yorum ise gücü elinde bulunduranların kendilerine göre gerçekleştirdiği pahalı ve yası tutulabilir hayatlar ayrımına yol açıyor bir daha. Butler, bu biçimde bir ortamda bireycilik ve özcülük eleştirisiyle ilerleyip eşitsizlikleri vurgulayarak şiddetsizlik etiğini kurmayı sürdürüyor: “Kimlerin hayatının savunmaya paha ‘özler’, kendilikler sayıldığını yani özsavunmaya layık olduğunu sorduğumuzda, sorunun bir mana arz edebilmesi için kimi ömürleri orantısız olarak daha yaşanabilir ve daha yası tutulabilir diye tesis eden yaygın eşitsizlik biçimlerinin varlığını kabul etmemiz gerekir. Eşitsizlik belli bir çerçeve ortasında tesis edilir ama tarihseldir ve rakip çerçevelerin muhalefetine tabidir.”
BİYOPOLİTİK IRKÇILIĞA VE SAVAŞ MANTIKLARINA MUHALEFET
Butler, şiddetsizliği güçsüzlükle eşleştirmenin yanlışlığını da vurguluyor. Saldırganlık barındıran şiddetsizliğin ne pasiflik ne de yıkıcılık olduğunun altını çiziyor. Diğer bir deyişle muharrir, öfkenin ve özcülük temelli aksiyonların şiddetsizlikle muadil tutulamayacağını, onun bir mantığı ve etiği bulunduğunu belirtiyor. Bu mantık, şiddetsizliğin etik ve siyasal bir pozisyon olarak mana kazanabilmesini kaide koşuyor; Butler, saldırganlığın “sıradançe bastırılmaması”yla ve “saldırganlığın münasebetlerinin ötelenmemesi”yle şiddetsizliğin, yıkımın en muhtemel hâle geldiği ya da kaçınılmaz göründüğü anda manalı bir kavram olarak ortaya çıkacağını söylüyor. bu biçimdece “yası tutulabilir” ve “değerli hayatlar” ayrımcılığının yanı sıra lisan ve aksiyondaki yıkımcılığa da dikkat çekilebiliyor.
“Kimin hayatı kollanacak?” sorusunu, kimin ömrünün potansiyel olarak yası tutulabilir addedildiğine ait var iseyımlar yapmaksızın sormak mümkün değildir zira potansiyel olarak yası tutulabilir sayılmayan bir hayatın kollanma ihtimali fazlaca düşüktür diyen Butler, bu bağlamda şiddetsizliğin değerli bir yapı taşını açıklıyor: “Şiddetsizlik pratiği, korunmaya bedel olan hayatlar ile olmayanlar içinde tertipli ayrım yapan biyopolitik ırkçılık biçimlerine ve savaş mantıklarına muhalefet etmeyi gerektirir.”
Şiddetsizlik pratiği ve etiği, Butler’ın deyişiyle yası tutulabilir omurlara, ötürüsıyla hesaplanamaz pahaların eşitliğine dayanıyor. Başka bir tabirle şiddet, nasıl ayrımcılık doğuruyorsa şiddetsizlik ise yası tutulabilirlik ve kollanabilir ömürde eşitliğe gdolayıyor bizi.
Müellifin bahsetmiş olduğu eşitlik, kişinin sırf kendi hayatını değil, diğerlerininkini de olumlama manasına geliyor. Muharrir bu hareketin şiddetsizlik nazaranviyle tamamlanması gerektiğini söyleyip her insanın bu yıkıcılık potansiyelinden haberdarlığının son derece değerli olduğunu hatırlatıyor.
Butler’a nazaran yıkıcı şiddetten ayrılan şiddetsizlik pratiğini, zayıflık ve pasiflik olarak değerlendirmemek gerekiyor. Şiddetsizliğin temelindeki tavır, gözden çıkarılabilir ile koruma edilebilir ömürler ayrımını içeren savaş mantığını reddetmeye, ötürüsıyla eşitliğe dayanıyor: “Şiddetsizlik, aksiyonda bulunamamadan fazla hayat argümanının fizikî olarak ileri sürülmesidir, yaşayan bir savdır, kelamla, atakla ve hareketle, ağlar, çadır kurmalar ve forumlar üzerinden yapılan bir argümandır; bütün bunlar yaşayanları kıymete layık, potansiyel olarak yası tutulabilir diye sunma uğraşıdır, tam da görüş alanından silindikleri ya da güvencesizliğin telafi edilemez biçimlerine savruldukları şartlarda. (…) Şiddetsiz hareketler radikal eşitlikçilik mefkureleri ortasında örgütlendiğinde onları yönlendiren toplumsal ülkü, yaşanabilir ve yası tutulabilir bir hayat üzerinde eşit hak tezidir, bu da bireycilik geleneğinin ötesine geçen bir şiddetsizlik etiği ve siyaseti açısından temel niteliktedir.”
Okumaya devam et...