Mevt, yoksulluk, aşk, aile, öksüzlük, aidiyet ve her geçen gün fakiri, kimsesizi kendi çarkları ortasında çürüten sistem…
Mine Söğüt, son romanı ‘Başkalarının Tanrısı’nda sokağa kulak veriyor. Sokağın gerçek kirine bulanmış insanların bir bebek etrafında bir daha hayatla kurdukları bağa odaklanan Söğüt, beraberinde neoliberalizmin yarattığı kentsel dönüşüm ve soylulaştırma siyasetlerinin fakirler üstündeki tesirini mercek altına alıyor.
Günümüzün bu can yakıcı sıkıntılarını edebiyatın imkanlarıyla sorgulayan Söğüt, “Sanat, bilhassa de edebiyat vaktinin problemlerinden direkt beslenir. Yeni ekonomik düzenle birlikte sınıfsal tariflerde oluşan değişiklik ve bu yeni sınıf tariflerinin sorunları haliyle edebiyatın da ana sorunlarından biri olur. Şu anda yalnızca bu ülkede değil tüm dünyada sanat bireye bu biçimde bir yerden mercek tutmaya çalışıyor. Halkların, ülkelerin, ihtilallerin ya da siyasi rüzgarların değil, meskenine içine kapanmış ve sert bir çaresizlikle ömrünü bir daha anlamlandırma uğraşına girmenin buhranına kapılmış bireyin cebelleştiği maddi ve ruhsal bir yoksulluğa diğer başka yerlerden bakmaya çalışıyor” diyor.
Mine Söğüt’le Can Yayınları tarafınca yayımlanan son romanı ‘Başkalarının Rabbi’ni konuştuk.
‘Başkalarının Tanrısı’ günümüzde çok gündem olan bir soruna odaklanıyor: ‘Evi terk etmek’ ya da yeni bir ‘ev’ aramak… Sizin için aidiyet ne mana tabir ediyor?
Üzerine en hayli düşünmemiz gereken iki kıymetli kavram var: Mülkiyet ve mahremiyet. Kapitalizmin, kendisini rasyonelleştirmek için vahşice kutsallaştırdığı bu kavramları sorgulamaya başladığınızda konut sizi “dışarıdan” koruyan bir savunma silahına dönüşüyor. Konutunuza saklanıyorsunuz ve savaştaki yerinizi alıyorsunuz. Hayati bir sığınağa dönüşen “evi” ayakta tutmak için içeride de bir iktidar modeli geliştiriyorsunuz. Dışarda sizin varlığınızı tehdit eden bir kötücül iktidar ve o iktidarı ortasında yine modellediğiniz konut içinde sizi sıkıştıran ömrü nitekim anlamanız, o hayattan bir huzur ve itimat beklemeniz imkansız hale geliyor.
Konutu terk etmek ya da yeni bir konut aramaya buradan bakmaya çalıştığım bir roman Oburlarının Rabbi.
‘ZİHNİMDE ‘niçin?’ SORUSU OLUYOR’
‘Başkalarının Tanrısı’ üslubuyla ve ele aldığı tartışmalara tezler üretmesiyle pek doyurucu… Bir romana nasıl hazırlanıyorsunuz? Nelerden besleniyorsunuz?
Daima birlikte yaşadığımız şu dehşetli hayattan, zehirli gündemden, tehlikeli nizamdan, endişelerimizden, yanlışlarımızdan ve çıkışsızlıklarımızdan… Beslendiğim daha doğrusu tetiklendiğim odaklar bunlar. Zihnimde her vakit bir “niçin?” sorusu oluyor. Her roman ya da öykü, bu “niçin” sorusuna karşılık arama uğraşı.
Diğerlerinin Yaradanı, Mine Söğüt, 160 syf., Can Yayınları, 2022.
Yapıtlarınızda her daim alışılmışın haricinde karakterler var. ‘Başkalarının Tanrısı’ da dört farklı karakteri yan yana getiriyor. Kimi hafızasını kaybetmiş, kimi bacaklarını, kimi de konfor alanını… Bu tercihin niçini nedir?
“Alışılmışın haricinde” diye tanımladığınız o karakterler aslında görmeyi reddettiğimiz lakin etrafımızda, epeyce yakınlarımızda olan kalabalık bir insan topluluğunun ortasında var olan karakterler. Alışmamız değil lakin fark etmemiz ve varlıkları üzerine düşünmemiz, dertlenmemiz, bir sorumluluk hissetmemiz gereken karakterler. “Efsun abla” ya da “Matruşka” karakterini düşünün. Yalnızca büyük kentlerde değil artık küçücük kasabalarda bile her gün yerlerde sürünen sayısız engelli dilencinin, yol kenarlarında dilendirilen sokak çocuklarının yanından geçiyoruz. Delirerek sokaklara düşen insanların günbegün artmasının manası üzerine düşünmekten kaçınıyoruz. O yüzden o karakterler alışılmışın haricinde karakterler değil daha epey görmezden gelmeye alıştığımız karakterler.
Bilhassa orta sınıfın toplumla kurduğu münasebet ve bu bağ etrafında vicdanıyla aldığı kararlar sanatta işlenir oldu. Son romanınızın anlatıcısı da bu biçimde bir sosyo-ekonomik sınıftan geliyor. Bu noktada bugünün bireyinin ruh haline dair ne söylersiniz?
Sanat, bilhassa de edebiyat vaktinin sıkıntılarından direkt beslenir. Yeni ekonomik düzenle birlikte sınıfsal tariflerde oluşan değişiklik ve bu yeni sınıf tariflerinin problemleri haliyle edebiyatın da ana sıkıntılarından biri olur. Şu anda yalnızca bu ülkede değil tüm dünyada sanat bireye bu biçimde bir yerden mercek tutmaya çalışıyor. Halkların, ülkelerin, ihtilallerin ya da siyasi rüzgarların değil, meskenine içine kapanmış ve sert bir çaresizlikle ömrünü bir daha anlamlandırma uğraşına girmenin buhranına kapılmış bireyin cebelleştiği maddi ve ruhsal bir yoksulluğa öteki öbür yerlerden bakmaya çalışıyor.
‘DÜNYA NE KADAR KİRLENİYORSA MUHARRİR DA O KADAR KİRLENİYOR’
Romanda ‘kirli’ ancak gerçek bir atmosferle karşı karşıyayız. Günümüz muharrirleri ne kadar ‘kirleniyor’ sizce?
Kirlenmeden yazmanız aslına bakarsanız mümkün değil. Dünya, hayat, insanlık ne kadar kirleniyorsa, müellifler da fark ederek ya da etmeden, o kadar kirleniyorlar.
Kentsel dönüşüm ve soylulaştırma siyasetleri yoksulluğu daha da görünür kıldı. ‘Başkalarının Tanrısı’ da tam olarak bu noktada öne çıkıyor ve kentsel dönüşümün asıl muhataplarına kelam hakkı tanıyor. Yıkılan ve bir daha yapılan kentler kimleri dışarı atıyor? Dışarı atılanlar ne istiyor?
İnsanlık tarihine gerçekçi bir yerden bakmaya cüret ederseniz şunu çabucak fark edersiniz: İnsan, hayatı anlamlandırmaya, kendi tasavvuru olan bir cennetten kendisini atarak başlar. Soyutlama yeteneği, insanı hem başka canlılardan ayıran en büyük özelliğidir, birebir vakitte onun en büyük lanetidir. Gelişme probleminde soyutlama yeteneğinin suratına yetişemeyen şuuru yüzünden paradokslarla bezenmiş bir sistemin ortasında en baştan beri daima acı çeker. Buradan bakarsak probleme, insanı kimse sistemden dışarı atmaz. O kendisi atlar. Tıpkı kendi hayalindeki cennetten kendi kendisini kovduğu üzere… Bu yüzden insanı kentlerden dışarı atılanlarla o kentleri yıkanlar ve onları atanlar içindeki fark o denli sandığımız kadar fazla değildir. Yani dünya güzellerle berbatların değil âlâ olmak nedir hiç umursamayanların bir ortada yaşadığı bir yerdir.
‘DÜNYANIN BÜTÜN ÇALIŞANLARININ BİRLEŞMESİNİN KURTULUŞ OLAMAYACAĞINI DENEYİMLEDİK’
Neoliberal siyasetlerin yarattığı en büyük yıkımlardan biri de ‘birey’in kutsanması… Bu kutsanmada ekonomik olduğu kadar kültürel tahribatın da tesiri olduğu bir gerçeklik… halbuki sizin romanınızda birbirinden kopamayan karakterler var. Burada bir arada olmak bir mecburilik mu yoksa bilakis sisteme direnme biçimi mi?
Aslında yalnızca benim kahramanlarım değil, onları dışlayan dünyanın kahramanları da bir aradalar. Ve benim kahramanlarım da aslında tıpkı başkaları üzere bir ortada durmakta direttikleri için tekrar ve tekrar yıkılmaktalar. Şair Musa’nın metruk bir binada tek başına yaşamakla ilgili kurduğu kısacık bir hayalden süratle vazgeçmesi ve bir bebeğin sorumluluğuyla bir aşkın rüzgarına bir daha yenilmesi, bireyi kendi tekil varlığına güvenmekten korkutan bir sistemin kuvvetli silahlarına işaret eder. Dünyanın bütün personellerinin ya da patronlarının birleşmesinin bir kurtuluş olamayacağını deneyimledik. Tahminen de artık kurtuluşu bir ortada olmakta değil, isteklerine ve sorumluluklarına sahip çıkan, yeterli bir rabbe, âlâ bir devlete, düzgün bir sisteme değil, yalnızca ve yalnızca kendisine güvenen bağımsız ve “iyi” bireyler olmakta aramak gerekiyor.
‘İNANÇ DA İKTİDAR DA TANRISAL KAVRAMLAR DEĞİL’
‘Başkalarının Tanrısı’ kendi ortasında birfazlaca sıkıntıyı tartışıyor demiştik. Bunların başında da satır ortalarındaki ‘inanç’ ve bunun kararında ortaya çıkan ‘iktidar’ yer alıyor. Bu mevzuda ne dersiniz?
İnanç da iktidar da insanlığa doruktan vahiy yoluyla indirilmiş, tanrısal kavramlar değildir. Her iki kavramı da insan kendi hünerleriyle inşa ettiği şu hayatın ortasında biçimlendirmiş ve kendi başına bela etmiştir. O yüzden kendi mahareti olan bu yapıları tıpkı biçimde bir daha kendisi yerle bir edebilir ve birkaç yüzyıl ortasında de edecektir. İktidarsız ve inançsız bir dünyada mevcut pahaların yerinde daha yapan pahalar inşa eder mi orası meçhul ancak değişim kaçınılmaz.
Romanda, ‘evini terk eden’ karakterin gözünden yeni bir dünyanın inşasını görüyoruz. Bir edebiyatçı olarak ne dersiniz? Yeni bir dünya mümkün mü?
Bana sorarsanız asıl şu anda yaşadığımız dünya imkansız olmalıydı. Bu müthiş dünya halihazırda mümkün olabildiğine bakılırsa… Her şey mümkün.
Okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız nelerdir?
Şu sıralar bir biyografi, bir kent kitabı ve bir tiyatro oyunu üzerine çalışıyorum. Lakin bunlar üzerine çalışırken birden ortaya apayrı bir şey de çıkabilir. Çünkü benim hayatımda da her an her şey mümkün…
Okumaya devam et...
Mine Söğüt, son romanı ‘Başkalarının Tanrısı’nda sokağa kulak veriyor. Sokağın gerçek kirine bulanmış insanların bir bebek etrafında bir daha hayatla kurdukları bağa odaklanan Söğüt, beraberinde neoliberalizmin yarattığı kentsel dönüşüm ve soylulaştırma siyasetlerinin fakirler üstündeki tesirini mercek altına alıyor.
Günümüzün bu can yakıcı sıkıntılarını edebiyatın imkanlarıyla sorgulayan Söğüt, “Sanat, bilhassa de edebiyat vaktinin problemlerinden direkt beslenir. Yeni ekonomik düzenle birlikte sınıfsal tariflerde oluşan değişiklik ve bu yeni sınıf tariflerinin sorunları haliyle edebiyatın da ana sorunlarından biri olur. Şu anda yalnızca bu ülkede değil tüm dünyada sanat bireye bu biçimde bir yerden mercek tutmaya çalışıyor. Halkların, ülkelerin, ihtilallerin ya da siyasi rüzgarların değil, meskenine içine kapanmış ve sert bir çaresizlikle ömrünü bir daha anlamlandırma uğraşına girmenin buhranına kapılmış bireyin cebelleştiği maddi ve ruhsal bir yoksulluğa diğer başka yerlerden bakmaya çalışıyor” diyor.
Mine Söğüt’le Can Yayınları tarafınca yayımlanan son romanı ‘Başkalarının Rabbi’ni konuştuk.
‘Başkalarının Tanrısı’ günümüzde çok gündem olan bir soruna odaklanıyor: ‘Evi terk etmek’ ya da yeni bir ‘ev’ aramak… Sizin için aidiyet ne mana tabir ediyor?
Üzerine en hayli düşünmemiz gereken iki kıymetli kavram var: Mülkiyet ve mahremiyet. Kapitalizmin, kendisini rasyonelleştirmek için vahşice kutsallaştırdığı bu kavramları sorgulamaya başladığınızda konut sizi “dışarıdan” koruyan bir savunma silahına dönüşüyor. Konutunuza saklanıyorsunuz ve savaştaki yerinizi alıyorsunuz. Hayati bir sığınağa dönüşen “evi” ayakta tutmak için içeride de bir iktidar modeli geliştiriyorsunuz. Dışarda sizin varlığınızı tehdit eden bir kötücül iktidar ve o iktidarı ortasında yine modellediğiniz konut içinde sizi sıkıştıran ömrü nitekim anlamanız, o hayattan bir huzur ve itimat beklemeniz imkansız hale geliyor.
Konutu terk etmek ya da yeni bir konut aramaya buradan bakmaya çalıştığım bir roman Oburlarının Rabbi.
‘ZİHNİMDE ‘niçin?’ SORUSU OLUYOR’
‘Başkalarının Tanrısı’ üslubuyla ve ele aldığı tartışmalara tezler üretmesiyle pek doyurucu… Bir romana nasıl hazırlanıyorsunuz? Nelerden besleniyorsunuz?
Daima birlikte yaşadığımız şu dehşetli hayattan, zehirli gündemden, tehlikeli nizamdan, endişelerimizden, yanlışlarımızdan ve çıkışsızlıklarımızdan… Beslendiğim daha doğrusu tetiklendiğim odaklar bunlar. Zihnimde her vakit bir “niçin?” sorusu oluyor. Her roman ya da öykü, bu “niçin” sorusuna karşılık arama uğraşı.
Diğerlerinin Yaradanı, Mine Söğüt, 160 syf., Can Yayınları, 2022.
Yapıtlarınızda her daim alışılmışın haricinde karakterler var. ‘Başkalarının Tanrısı’ da dört farklı karakteri yan yana getiriyor. Kimi hafızasını kaybetmiş, kimi bacaklarını, kimi de konfor alanını… Bu tercihin niçini nedir?
“Alışılmışın haricinde” diye tanımladığınız o karakterler aslında görmeyi reddettiğimiz lakin etrafımızda, epeyce yakınlarımızda olan kalabalık bir insan topluluğunun ortasında var olan karakterler. Alışmamız değil lakin fark etmemiz ve varlıkları üzerine düşünmemiz, dertlenmemiz, bir sorumluluk hissetmemiz gereken karakterler. “Efsun abla” ya da “Matruşka” karakterini düşünün. Yalnızca büyük kentlerde değil artık küçücük kasabalarda bile her gün yerlerde sürünen sayısız engelli dilencinin, yol kenarlarında dilendirilen sokak çocuklarının yanından geçiyoruz. Delirerek sokaklara düşen insanların günbegün artmasının manası üzerine düşünmekten kaçınıyoruz. O yüzden o karakterler alışılmışın haricinde karakterler değil daha epey görmezden gelmeye alıştığımız karakterler.
Bilhassa orta sınıfın toplumla kurduğu münasebet ve bu bağ etrafında vicdanıyla aldığı kararlar sanatta işlenir oldu. Son romanınızın anlatıcısı da bu biçimde bir sosyo-ekonomik sınıftan geliyor. Bu noktada bugünün bireyinin ruh haline dair ne söylersiniz?
Sanat, bilhassa de edebiyat vaktinin sıkıntılarından direkt beslenir. Yeni ekonomik düzenle birlikte sınıfsal tariflerde oluşan değişiklik ve bu yeni sınıf tariflerinin problemleri haliyle edebiyatın da ana sıkıntılarından biri olur. Şu anda yalnızca bu ülkede değil tüm dünyada sanat bireye bu biçimde bir yerden mercek tutmaya çalışıyor. Halkların, ülkelerin, ihtilallerin ya da siyasi rüzgarların değil, meskenine içine kapanmış ve sert bir çaresizlikle ömrünü bir daha anlamlandırma uğraşına girmenin buhranına kapılmış bireyin cebelleştiği maddi ve ruhsal bir yoksulluğa öteki öbür yerlerden bakmaya çalışıyor.
‘DÜNYA NE KADAR KİRLENİYORSA MUHARRİR DA O KADAR KİRLENİYOR’
Romanda ‘kirli’ ancak gerçek bir atmosferle karşı karşıyayız. Günümüz muharrirleri ne kadar ‘kirleniyor’ sizce?
Kirlenmeden yazmanız aslına bakarsanız mümkün değil. Dünya, hayat, insanlık ne kadar kirleniyorsa, müellifler da fark ederek ya da etmeden, o kadar kirleniyorlar.
Kentsel dönüşüm ve soylulaştırma siyasetleri yoksulluğu daha da görünür kıldı. ‘Başkalarının Tanrısı’ da tam olarak bu noktada öne çıkıyor ve kentsel dönüşümün asıl muhataplarına kelam hakkı tanıyor. Yıkılan ve bir daha yapılan kentler kimleri dışarı atıyor? Dışarı atılanlar ne istiyor?
İnsanlık tarihine gerçekçi bir yerden bakmaya cüret ederseniz şunu çabucak fark edersiniz: İnsan, hayatı anlamlandırmaya, kendi tasavvuru olan bir cennetten kendisini atarak başlar. Soyutlama yeteneği, insanı hem başka canlılardan ayıran en büyük özelliğidir, birebir vakitte onun en büyük lanetidir. Gelişme probleminde soyutlama yeteneğinin suratına yetişemeyen şuuru yüzünden paradokslarla bezenmiş bir sistemin ortasında en baştan beri daima acı çeker. Buradan bakarsak probleme, insanı kimse sistemden dışarı atmaz. O kendisi atlar. Tıpkı kendi hayalindeki cennetten kendi kendisini kovduğu üzere… Bu yüzden insanı kentlerden dışarı atılanlarla o kentleri yıkanlar ve onları atanlar içindeki fark o denli sandığımız kadar fazla değildir. Yani dünya güzellerle berbatların değil âlâ olmak nedir hiç umursamayanların bir ortada yaşadığı bir yerdir.
‘DÜNYANIN BÜTÜN ÇALIŞANLARININ BİRLEŞMESİNİN KURTULUŞ OLAMAYACAĞINI DENEYİMLEDİK’
Neoliberal siyasetlerin yarattığı en büyük yıkımlardan biri de ‘birey’in kutsanması… Bu kutsanmada ekonomik olduğu kadar kültürel tahribatın da tesiri olduğu bir gerçeklik… halbuki sizin romanınızda birbirinden kopamayan karakterler var. Burada bir arada olmak bir mecburilik mu yoksa bilakis sisteme direnme biçimi mi?
Aslında yalnızca benim kahramanlarım değil, onları dışlayan dünyanın kahramanları da bir aradalar. Ve benim kahramanlarım da aslında tıpkı başkaları üzere bir ortada durmakta direttikleri için tekrar ve tekrar yıkılmaktalar. Şair Musa’nın metruk bir binada tek başına yaşamakla ilgili kurduğu kısacık bir hayalden süratle vazgeçmesi ve bir bebeğin sorumluluğuyla bir aşkın rüzgarına bir daha yenilmesi, bireyi kendi tekil varlığına güvenmekten korkutan bir sistemin kuvvetli silahlarına işaret eder. Dünyanın bütün personellerinin ya da patronlarının birleşmesinin bir kurtuluş olamayacağını deneyimledik. Tahminen de artık kurtuluşu bir ortada olmakta değil, isteklerine ve sorumluluklarına sahip çıkan, yeterli bir rabbe, âlâ bir devlete, düzgün bir sisteme değil, yalnızca ve yalnızca kendisine güvenen bağımsız ve “iyi” bireyler olmakta aramak gerekiyor.
‘İNANÇ DA İKTİDAR DA TANRISAL KAVRAMLAR DEĞİL’
‘Başkalarının Tanrısı’ kendi ortasında birfazlaca sıkıntıyı tartışıyor demiştik. Bunların başında da satır ortalarındaki ‘inanç’ ve bunun kararında ortaya çıkan ‘iktidar’ yer alıyor. Bu mevzuda ne dersiniz?
İnanç da iktidar da insanlığa doruktan vahiy yoluyla indirilmiş, tanrısal kavramlar değildir. Her iki kavramı da insan kendi hünerleriyle inşa ettiği şu hayatın ortasında biçimlendirmiş ve kendi başına bela etmiştir. O yüzden kendi mahareti olan bu yapıları tıpkı biçimde bir daha kendisi yerle bir edebilir ve birkaç yüzyıl ortasında de edecektir. İktidarsız ve inançsız bir dünyada mevcut pahaların yerinde daha yapan pahalar inşa eder mi orası meçhul ancak değişim kaçınılmaz.
Romanda, ‘evini terk eden’ karakterin gözünden yeni bir dünyanın inşasını görüyoruz. Bir edebiyatçı olarak ne dersiniz? Yeni bir dünya mümkün mü?
Bana sorarsanız asıl şu anda yaşadığımız dünya imkansız olmalıydı. Bu müthiş dünya halihazırda mümkün olabildiğine bakılırsa… Her şey mümkün.
Okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız nelerdir?
Şu sıralar bir biyografi, bir kent kitabı ve bir tiyatro oyunu üzerine çalışıyorum. Lakin bunlar üzerine çalışırken birden ortaya apayrı bir şey de çıkabilir. Çünkü benim hayatımda da her an her şey mümkün…
Okumaya devam et...