Özlem Karahan
Melisa Kesmez, birinci hikaye kitabı ‘Atları Bağlayın Geceyi Burada Geçireceğiz’le okur karşısına çıktığında, kısa müddette dikkatleri üzerine çekmişti. Çabucak akabinde yayımlanan ve kendisine 65. Sait Faik Kıssa Armağanı’nı kazandıran ‘Nohut Oda’ ile 2017 Notre Dame de Sion Edebiyat Ödülü’nde Mansiyon alan ‘kimi vakit Bahar’ bir daha büyük ses getirmişti.
Eserlerindeki incelikli lisan personelliği, gücünü gerçekçiliğinden alan öykü anlatıcılığı, seçtiği hususlar ve yarattığı öykülerle kısa müddette kendi özgün üslubunu oluşturan ve bugün “çağdaş hikayenin en değerli temsilcilerinden” olan Melisa Kesmez, yeni kitabı ‘Küçük Yuvarlak Taşlar’la okurlarını bir sefer daha selamlıyor.
“Bu kitap anne olduğum, bir anne olarak ömrümün çılgınca değiştiği, üzerine bir de pandeminin bütün cüssesiyle çöktüğü, konutu kapatıp karavanda yaşamaya başladığımız, insansız, hayli izole, dünyadan uzak vakit içinderda yazıldı,” diyor uygunluğun ve umudun bir daha parıl parıl parladığı ‘Küçük Yuvarlak Taşlar’la ilgili olarak. Melisa Kesmez’le “cüce roman” olarak tanımladığı yeni kitabını, anneliği, kadınlığı, erkekliği ve daha biroldukca şeyi konuştuk.
Çok evvelce dağılmış, üç kişilik bir çekirdek ailenin üç üyesini merkeze aldığınız üç hikayeden oluşuyor ‘Küçük Yuvarlak Taşlar.’ Nasıl şartlarda ortaya çıktı bu hikayeler?
Aslında bu bir hikaye kitabı değil. Bir cüce roman. bu biçimde söylemek hoşuma gidiyor. Aşikâr olaylara bir çekirdek ailenin üç bireyinin gözünden bakan üç kıssadan oluşuyor. Natürel, isteyen onları üç bağımsız hikaye üzere de okuyabilir, okurun okuma tecrübesine karışacak değilim lakin ben kelam konusu kıssaları hayli teğelledim birbirine, bağımsız okumak biraz sıkıntı olabilir. Bu kitap anne olduğum, bir anne olarak hayatımın çılgınca değiştiği, üzerine bir de pandeminin bütün cüssesiyle çöktüğü, meskeni kapatıp karavanda yaşamaya başladığımız, insansız, hayli izole, dünyadan uzak vakit içinderda yazıldı. Tohumları epeyce öncedenden atılmıştı lakin. Birkaç yıl boyunca kırık dökük notlar aldım. Onları toparlamak için ömrüm ve başım fazla doluydu. Aslında düzgün de oldu, kitabı bir türlü yazamazken üzerine hayli düşünecek vaktim oldu bu sayede. Oturup yazmak için Nil’i doğurmam, lohusalığı atlatmam, pandeminin nispeten sona ermesi ve aklımda biraz yer açılması gerekti. Özetle tam vakitli annelik yaptığım bir vakitte, ekseriyetle Nil memedeyken yazdım diyebilirim. Nasıl yaptım, ben de bilmiyorum. Oldu bir biçimde.
Bir anne, bir baba ve bir evladın farklı vakit içinderda, farklı yerlerde, farklı niçinlerle “dağılma”larıyla başlayan, birbirleriyle ilişkili kıssalar bunlar. Çok insani, pek tanıdık acılar var her bir hikayede kesinlikle umut var. Yazdığınız öykülerin finalde ışığa ulaşması tercihinizi biraz açar mısınız?
Yazmak biraz da hayal kurmak benim için. Umudu hayal ediyorum. Bir şeylerin düzgüne hakikat değişeceğini hayal ediyorum. Değişmese de inatla yaşayacak bir sebep bulduğumuzu hayal ediyorum. Dünyada âlâ beşerler olduğunu hayal ediyorum. Sanıldığı kadar depresif biri değilim sanırım. İçimde her şeye karşın bitmeyen bir sevinç ve optimistlik var. Öykülerime, oradaki karakterlerime de bulaşan bir optimistlik bu. İşler berbata gidiyor, ortalık toz duman oluyor, buhranlı vakit içinder her şeyi ele geçiyor lakin bir şeyler onları kara deliklerden kurtarıyor. Bunlar benim güzelleşme hikâyelerim.
Yaşadığı devrin ferdî ve toplumsal gelişmelerinden etkilenen bir müellif olduğunuzu söylemiştiniz eski bir röportajınızda. “Nohut Oda”dan bu yana omurunuzdaki değişimlerden biri anne olmanız. “Küçük Yuvarlak Taşlar”ın merkezindeki temalardan biri de annelik. Sizin tecrübenizle yeni kitabınızda annelik sorgulamaları olmasının nasıl bağları var?
Ben açıkçası anneliğe giriş sürecini nispeten yavaşça geçirdim. Hamileliğim de lohusalığım da izolasyona karşın kolay geçti. Anneliği o kadar da sorgulamadım, elimden geldiğince keyif almaya çalıştım, olağan olarak makus günlerim oldu fakat ömrümdeki bu dramatik değişiklik beni hasta etmedi. O kadar delirmedim sanırım. Olabildiğince sakin ve sabırlı olmaya çalıştım. Bu sebeple kitaptaki annelik sorgulamalarını, bilhassa çileli olanları, etrafımda gözlemlemem gerekti. Bu süreçte ruhsal olarak arızalanan hayli anne var, birden fazla itiraf etmese de annelerin büyük bir kısmı şiddetli bir depresyonla boğuşuyor. Benim de etrafımda gereğince zorlanan anne vardı kitabı düşünürken ve yazarken. Bilhassa Gülsüm’ü yazarken onları fazlaca okudum, dinledim.
Kitapta anneliği türlü bakış açılarıyla sorguluyorsunuz. Karakterlerin annelikle ilgili hisleri, tecrübeleri pek farklı. Yaşadığımız eril dünyada hanımın temel rollerinden biri annelik olarak görülürken, anneliğin “mümkün biçimlerini” işaret edip bir de tüm bu “biçimlerin” aslında olağan olduğunu göstermeniz bir politik hal olarak okunabilir mi?
Annelik bir tercih, bir mecburiyet değil. O denli olmalı. Anne olmayı kabullenmek, bundan keyif almak bu işe istekli olmakla mümkün lakin. Annelik her bayanın yapabileceği bir şey değil. Birtakım hayatlarda ve zihinlerde gerçekten bir yavruya yer yok. Bu iş kimi uydurukçu annelerin ısrarla duyurduğu üzere “dünyanın en hoş şeyi” değil. Arızalarını gizleyen, her şeyin kusursuz olduğunu sav eden, yalnızca iyiyi gösteren annelere kızgınım. Bize resmen palavra söylüyorlar. Yutmamak gerek. Anneliği kutsal gösteren, anneyi kusursuz olmaya zorlayan, bunu yaparken onu bir çocukla tek başına bırakan, toplumdan dışlayan, işler yolunda gitmediğinde sade anneyi suçlayan her türlü telaffuz beni çok derecede öfkelendiriyor. Bir çocuğu şefkatli ve inançlı bir ortamda büyütmenin bir sürü yolu var. Bu annenin işi değil. Bu bir grup çalışması. Düzgün anne olmaya çalışan, lakin bunu yapmayı ne kadar istese de çuvallayan anne epey ve her biri anlayışı ve takviyesi hak ediyor; yargılanmayı, eleştirilmeyi değil. Bütün bunlar bir politik hal olarak okunabilir, evet.
‘Küçük Yuvarlak Taşlar’daki karakterlerden Mehmet’le o denli bir “erkek” ve “baba” karakteri oluşturuyorsunuz ki, bu sefer toplumların, kültürlerin dayattığı erkeklik kalıplarına “meydan okuyan” tutum kendini gösteriyor. Günümüzdeki hâkim erkeklik ve babalık tariflerini nasıl yorumluyorsunuz?
Mehmet az birisi. “Ben sende bütün erkekleri paka çektim” diyebileceğim derecede erkekliğiyle barışık, yaşadığı travmaya karşın ergenliğin karanlık sularında boğulmayan, yetişkin olmanın sorumluluklarının farkında, en kıymetlisi yeterli bir annenin büyüttüğü uygun bir insan. Ancak evet, ben pek tanımıyorum bu biçimde babalar, erkekler. Bizde erkeklik daha çocukluktan sıkıntılı inşa ediliyor, oğlan çocukları epey yanlış motivasyonlarla yetiştiriliyor. Sevgi, şefkat, yumuşak kalplilik, müsamaha, özeleştiri, yanılgının kabulü, özür dilemek zayıflık olarak görülüyor, gösteriliyor. niçinse “tuttuğunu koparmanın” güzel bir şey olduğu sanılıyor. Pedagojiden en haberdar ailelerde bile bu işler arızalı. Kimse yoğurdum ekşi demiyor.
Öykülerinizde birey/toplum/sistem tenkitlerinizi öykünün ortasına yerleştirmiyor ya da olayları dramatize etmiyorsunuz. Daima daha sakin, olaylara daha tahlilci ve empatiyle yaklaşan karakterler ve kurguyla anlatıyorsunuz. Lisanınız, üslubunuz, hatta karakterlerin ortasında bulundukları yerler bile karakterleri kadar sakin, hatta huzur dolu… Bu hal ve üslubun niçinlerini biraz açar mısınız?
Bağıranın ne dediği işitilmez. Sanırım bu yüzden. Yazarken kederimi biraz taban akıntılarla anlatmayı tercih ediyorum. Öbür türlüsü didaktik geliyor. O edebiyat olmuyor, propaganda oluyor güya. İnsanın lakin sakinlik içerisinde hayatı anlayabileceğini düşünüyorum. Bu yüzden kıssaları suların durulduğu yerlere çekmeye çalışıyorum. Başım o denli çalışıyor benim. Öteki türlü eserler yazılamaz mı; elbette yazılır, severek de okurum aksiyonu yüksek, dramatik, şiddetli metinleri. Lakin müellif olarak oraları kurcalamayı sevmiyorum. Kötücül karakter yazamıyorum örneğin. Her karakteri kendi öyküsü ortasında olumlamaya çalışıyorum. Zira galiba saf berbatlığa inanmıyorum ben. Makûs geçirilmiş çocukluk; dünyanın canına okuyan şey bundan oburu değil, her türlü arızanın altında bu var.
Okumaya devam et...
Melisa Kesmez, birinci hikaye kitabı ‘Atları Bağlayın Geceyi Burada Geçireceğiz’le okur karşısına çıktığında, kısa müddette dikkatleri üzerine çekmişti. Çabucak akabinde yayımlanan ve kendisine 65. Sait Faik Kıssa Armağanı’nı kazandıran ‘Nohut Oda’ ile 2017 Notre Dame de Sion Edebiyat Ödülü’nde Mansiyon alan ‘kimi vakit Bahar’ bir daha büyük ses getirmişti.
Eserlerindeki incelikli lisan personelliği, gücünü gerçekçiliğinden alan öykü anlatıcılığı, seçtiği hususlar ve yarattığı öykülerle kısa müddette kendi özgün üslubunu oluşturan ve bugün “çağdaş hikayenin en değerli temsilcilerinden” olan Melisa Kesmez, yeni kitabı ‘Küçük Yuvarlak Taşlar’la okurlarını bir sefer daha selamlıyor.
“Bu kitap anne olduğum, bir anne olarak ömrümün çılgınca değiştiği, üzerine bir de pandeminin bütün cüssesiyle çöktüğü, konutu kapatıp karavanda yaşamaya başladığımız, insansız, hayli izole, dünyadan uzak vakit içinderda yazıldı,” diyor uygunluğun ve umudun bir daha parıl parıl parladığı ‘Küçük Yuvarlak Taşlar’la ilgili olarak. Melisa Kesmez’le “cüce roman” olarak tanımladığı yeni kitabını, anneliği, kadınlığı, erkekliği ve daha biroldukca şeyi konuştuk.
Çok evvelce dağılmış, üç kişilik bir çekirdek ailenin üç üyesini merkeze aldığınız üç hikayeden oluşuyor ‘Küçük Yuvarlak Taşlar.’ Nasıl şartlarda ortaya çıktı bu hikayeler?
Aslında bu bir hikaye kitabı değil. Bir cüce roman. bu biçimde söylemek hoşuma gidiyor. Aşikâr olaylara bir çekirdek ailenin üç bireyinin gözünden bakan üç kıssadan oluşuyor. Natürel, isteyen onları üç bağımsız hikaye üzere de okuyabilir, okurun okuma tecrübesine karışacak değilim lakin ben kelam konusu kıssaları hayli teğelledim birbirine, bağımsız okumak biraz sıkıntı olabilir. Bu kitap anne olduğum, bir anne olarak hayatımın çılgınca değiştiği, üzerine bir de pandeminin bütün cüssesiyle çöktüğü, meskeni kapatıp karavanda yaşamaya başladığımız, insansız, hayli izole, dünyadan uzak vakit içinderda yazıldı. Tohumları epeyce öncedenden atılmıştı lakin. Birkaç yıl boyunca kırık dökük notlar aldım. Onları toparlamak için ömrüm ve başım fazla doluydu. Aslında düzgün de oldu, kitabı bir türlü yazamazken üzerine hayli düşünecek vaktim oldu bu sayede. Oturup yazmak için Nil’i doğurmam, lohusalığı atlatmam, pandeminin nispeten sona ermesi ve aklımda biraz yer açılması gerekti. Özetle tam vakitli annelik yaptığım bir vakitte, ekseriyetle Nil memedeyken yazdım diyebilirim. Nasıl yaptım, ben de bilmiyorum. Oldu bir biçimde.
Bir anne, bir baba ve bir evladın farklı vakit içinderda, farklı yerlerde, farklı niçinlerle “dağılma”larıyla başlayan, birbirleriyle ilişkili kıssalar bunlar. Çok insani, pek tanıdık acılar var her bir hikayede kesinlikle umut var. Yazdığınız öykülerin finalde ışığa ulaşması tercihinizi biraz açar mısınız?
Yazmak biraz da hayal kurmak benim için. Umudu hayal ediyorum. Bir şeylerin düzgüne hakikat değişeceğini hayal ediyorum. Değişmese de inatla yaşayacak bir sebep bulduğumuzu hayal ediyorum. Dünyada âlâ beşerler olduğunu hayal ediyorum. Sanıldığı kadar depresif biri değilim sanırım. İçimde her şeye karşın bitmeyen bir sevinç ve optimistlik var. Öykülerime, oradaki karakterlerime de bulaşan bir optimistlik bu. İşler berbata gidiyor, ortalık toz duman oluyor, buhranlı vakit içinder her şeyi ele geçiyor lakin bir şeyler onları kara deliklerden kurtarıyor. Bunlar benim güzelleşme hikâyelerim.
Yaşadığı devrin ferdî ve toplumsal gelişmelerinden etkilenen bir müellif olduğunuzu söylemiştiniz eski bir röportajınızda. “Nohut Oda”dan bu yana omurunuzdaki değişimlerden biri anne olmanız. “Küçük Yuvarlak Taşlar”ın merkezindeki temalardan biri de annelik. Sizin tecrübenizle yeni kitabınızda annelik sorgulamaları olmasının nasıl bağları var?
Ben açıkçası anneliğe giriş sürecini nispeten yavaşça geçirdim. Hamileliğim de lohusalığım da izolasyona karşın kolay geçti. Anneliği o kadar da sorgulamadım, elimden geldiğince keyif almaya çalıştım, olağan olarak makus günlerim oldu fakat ömrümdeki bu dramatik değişiklik beni hasta etmedi. O kadar delirmedim sanırım. Olabildiğince sakin ve sabırlı olmaya çalıştım. Bu sebeple kitaptaki annelik sorgulamalarını, bilhassa çileli olanları, etrafımda gözlemlemem gerekti. Bu süreçte ruhsal olarak arızalanan hayli anne var, birden fazla itiraf etmese de annelerin büyük bir kısmı şiddetli bir depresyonla boğuşuyor. Benim de etrafımda gereğince zorlanan anne vardı kitabı düşünürken ve yazarken. Bilhassa Gülsüm’ü yazarken onları fazlaca okudum, dinledim.
Kitapta anneliği türlü bakış açılarıyla sorguluyorsunuz. Karakterlerin annelikle ilgili hisleri, tecrübeleri pek farklı. Yaşadığımız eril dünyada hanımın temel rollerinden biri annelik olarak görülürken, anneliğin “mümkün biçimlerini” işaret edip bir de tüm bu “biçimlerin” aslında olağan olduğunu göstermeniz bir politik hal olarak okunabilir mi?
Annelik bir tercih, bir mecburiyet değil. O denli olmalı. Anne olmayı kabullenmek, bundan keyif almak bu işe istekli olmakla mümkün lakin. Annelik her bayanın yapabileceği bir şey değil. Birtakım hayatlarda ve zihinlerde gerçekten bir yavruya yer yok. Bu iş kimi uydurukçu annelerin ısrarla duyurduğu üzere “dünyanın en hoş şeyi” değil. Arızalarını gizleyen, her şeyin kusursuz olduğunu sav eden, yalnızca iyiyi gösteren annelere kızgınım. Bize resmen palavra söylüyorlar. Yutmamak gerek. Anneliği kutsal gösteren, anneyi kusursuz olmaya zorlayan, bunu yaparken onu bir çocukla tek başına bırakan, toplumdan dışlayan, işler yolunda gitmediğinde sade anneyi suçlayan her türlü telaffuz beni çok derecede öfkelendiriyor. Bir çocuğu şefkatli ve inançlı bir ortamda büyütmenin bir sürü yolu var. Bu annenin işi değil. Bu bir grup çalışması. Düzgün anne olmaya çalışan, lakin bunu yapmayı ne kadar istese de çuvallayan anne epey ve her biri anlayışı ve takviyesi hak ediyor; yargılanmayı, eleştirilmeyi değil. Bütün bunlar bir politik hal olarak okunabilir, evet.
‘Küçük Yuvarlak Taşlar’daki karakterlerden Mehmet’le o denli bir “erkek” ve “baba” karakteri oluşturuyorsunuz ki, bu sefer toplumların, kültürlerin dayattığı erkeklik kalıplarına “meydan okuyan” tutum kendini gösteriyor. Günümüzdeki hâkim erkeklik ve babalık tariflerini nasıl yorumluyorsunuz?
Mehmet az birisi. “Ben sende bütün erkekleri paka çektim” diyebileceğim derecede erkekliğiyle barışık, yaşadığı travmaya karşın ergenliğin karanlık sularında boğulmayan, yetişkin olmanın sorumluluklarının farkında, en kıymetlisi yeterli bir annenin büyüttüğü uygun bir insan. Ancak evet, ben pek tanımıyorum bu biçimde babalar, erkekler. Bizde erkeklik daha çocukluktan sıkıntılı inşa ediliyor, oğlan çocukları epey yanlış motivasyonlarla yetiştiriliyor. Sevgi, şefkat, yumuşak kalplilik, müsamaha, özeleştiri, yanılgının kabulü, özür dilemek zayıflık olarak görülüyor, gösteriliyor. niçinse “tuttuğunu koparmanın” güzel bir şey olduğu sanılıyor. Pedagojiden en haberdar ailelerde bile bu işler arızalı. Kimse yoğurdum ekşi demiyor.
Öykülerinizde birey/toplum/sistem tenkitlerinizi öykünün ortasına yerleştirmiyor ya da olayları dramatize etmiyorsunuz. Daima daha sakin, olaylara daha tahlilci ve empatiyle yaklaşan karakterler ve kurguyla anlatıyorsunuz. Lisanınız, üslubunuz, hatta karakterlerin ortasında bulundukları yerler bile karakterleri kadar sakin, hatta huzur dolu… Bu hal ve üslubun niçinlerini biraz açar mısınız?
Bağıranın ne dediği işitilmez. Sanırım bu yüzden. Yazarken kederimi biraz taban akıntılarla anlatmayı tercih ediyorum. Öbür türlüsü didaktik geliyor. O edebiyat olmuyor, propaganda oluyor güya. İnsanın lakin sakinlik içerisinde hayatı anlayabileceğini düşünüyorum. Bu yüzden kıssaları suların durulduğu yerlere çekmeye çalışıyorum. Başım o denli çalışıyor benim. Öteki türlü eserler yazılamaz mı; elbette yazılır, severek de okurum aksiyonu yüksek, dramatik, şiddetli metinleri. Lakin müellif olarak oraları kurcalamayı sevmiyorum. Kötücül karakter yazamıyorum örneğin. Her karakteri kendi öyküsü ortasında olumlamaya çalışıyorum. Zira galiba saf berbatlığa inanmıyorum ben. Makûs geçirilmiş çocukluk; dünyanın canına okuyan şey bundan oburu değil, her türlü arızanın altında bu var.
Okumaya devam et...