Her türlü dolandırıcılığın ustası Mahmut Saim, sanatçı ruhlu hırsız Fantoma Mehmet, hayali kitapların tercümanı Habil Adem, ağır ceza hakimliğinden eroin üreticiliğine inanılmaz mesleğiyle Ziya Hilmi, ağır cürümlerin adamı Ekrem König, ‘Müthiş Türk’ Esat Selçuk, efsane eşkıya Koçero, ‘seks prodüktörü’ Berç Güler Persahyan, fevkalade düzenbaz Güney Zobu, Cumhuriyet tarihinin büyük dolandırıcısı Selçuk Parsadan ve ismi suça karışmış daha kaç isim. Ortalarında mezar hırsızları da var, eşkıyalar da. Müze soyguncuları da var, Alocular da.
Gazeteciler Cengiz Erdinç ve Murat Toklucu, Doğan Kitap tarafınca yayımlanan ‘Kanun haricinde’ çalışması ile Türkiye’nin en azılı suçlularının arşivlere saklanmış öykülerini ortaya çıkardı. Erdinç ve Toklucu ile ‘Kanun haricinde’yı konuştuk.
Bilgi ve evraklara dayanan bir araştırma yaptınız. Fikir nasıl gelişti ve birlikte yazmaya nasıl karar verdiniz?
Cengiz Erdinç: Emsal konularda fikir alışverişinde bulunuyorduk. ‘Suç dünyasından portrelerle ilgili bir şey yapabilir miyiz?’ diye düşündük. Birtakım isimleri biliyorduk, kimileri da araştırırken ortaya çıktı.
Kitaba dahil etmeye karar verdiğiniz portreleri nasıl belirlediniz ve nasıl bir paslaşma oldu aranızda araştırma ve yazım sürecinde?
Cengiz Erdinç: Muhakkak bir çerçeve çizip bakmaya başladığımızda epey sayıda isim, hikaye ortaya çıktı, içlerinden kimilerini elemek zorunda kaldık. Kaynaklarımız periyodun gazeteleri, anılar, tezler, kısmen dava evrakları. Ana sınır belirlendikten daha sonra kimde ne var ise ortak büyük bir evraklar dizisi oluşturduk. daha sonra paylaşarak yazdık.
Murat Toklucu: aslına bakarsanız ikimizin de daha evvel üzerinde çalıştığı cürümler ve portreler vardı. Cengiz Erdinç kitaba husus ettiğimiz kimi bireylerle hayattayken görüşme talihi yakalamıştı mesela, onları o yazdı.
Kitabınızda anlatılan ‘Kanun haricinde’kilerin birden fazla, devrin şartlarına nazaran sofistike denilebilecek bir zihin yapısıyla inanılmaz kabahatlere imza atmışlar. Onlar mı epey zeki, periyodun şartları mı hayli mu elverişli ?
Cengiz Erdinç: Yükle dolandırıcılar, ama genel olarak hatayla geçinen beşerler ortalamanın üzerinde bir zekaya sahip. Bunu da devrin şartlarını güzel kıymetlendirerek kullanıyorlar. O senelerda ne ilgi görüyor, beşerler niye korkuyor, çekiniyor, ya da neyi seviyor? Bunu epeyce düzgün belirleyip bu biçimde çalışıyorlar.
Murat Toklucu: Cengiz Erdinç’in söylemiş olduği üzere en kilit sorun periyodun şartlarını pahalandırmak ve havayı yeterli koklamak. Geçmişte köprüyü satıp dolandırıcılık yapan kişi artık yaşasa Çiftlik Bank ya da kripto para vurgunu üzere bir işe girecekti tahminen de zira bu devir onu gerektiriyor. Vaktin şartlarını değerlendirmenin yanı sıra kurbanını uygun tespit etmek de bir dolandırıcı için kıymetli bir vasıf. 1996 yılında Başbakan Tansu Çiller’i telefonda emekli bir generalin sesini taklit ederek kandıran ve örtülü ödenekten para alan Selçuk Parsadan buna güzel bir örnek olabilir. Parsadan’ın Tansu Çiller haricinde gelmiş geçmiş hiç bir başbakanı bu türlü dolandırabilmesi mümkün değildi. Hatta kimilerini dolandırmaya çalışırken kendisi bile dolandırılabilirdi.
‘DEVLET KORKUSU, DOLANDIRICILARIN HER VAKİT KULLANDIĞI BİR ZEMİN’
Bu hatalılara dair enteresan bir nokta da şu; yeri geldiğinde devleti ya da kamunun gücünü kullanarak kabahat işlemeye devam edebiliyorlar. Bugün de tarihin tekerrür etmediğini söylemek herbiçimde saflık olur. Hem kanun dışı olup birebir vakitte kanunu kullanarak berbatlığa devam edebilmeyi sağlayan siyasi-toplumsal tertibi -dünü ve biraz da bugünüyle- nasıl açıklıyorsunuz?
Cengiz Erdinç: Tıpkı sorun bugün de var. Hukuk bir silah olarak kullanıldığında, bir endişeyi beslediğinde, dolandırıcılar da bunu rahatlıkla alıp işliyor. Yakın vakitte bile bir ceza hukuku profesörünü, dört yıldızlı bir orgenerali dolandırabilmenin sırrı burada. Daha geçen hafta bir savcıyı, üstelik savcı olduğunu bilerek dolandırdılar. Tahminen bu beşerler devletin o “ceberrut” yüzünü güzel bildikleri için, o endişeyle dolandırılabiliyorlar.
Kanun haricinde, Cengiz Erdinç, Murat Toklucu, 224 syf., Doğan Kitap, 2022.
Murat Toklucu: Devlet korkusu dolandırıcıların her vakit kullandığı bir taban. Bugün “alocular” diye bildiğimiz dolandırıcılar tek parti periyodunda insanları “CHP müfettişi” olarak arıyorlar, Demokrat Parti devrinde Başbakan Menderes’in özel kaleminden aradıklarını söylüyorlar, günümüzde de “Hakkınızda FETÖ yahut PKK soruşturması” var diye korkutup para sızdırıyorlar.
Basında ”matbuat dolandırıcılığı” diye isimlendirilen bir hata tipi de var, Mahmut Saim ve Habil Adem gazetelere dadanıyor. niye gazeteleri ve gazeteciliği seçiyorlar?
Cengiz Erdinç: Mahmut Saim gazetelerin popürlerliğinden faydalanarak abone topluyor. Habil Adem ise gazeteciliği bir tehdit ögesi olarak kullanıyor ki, bunu bilgiye dayanarak yapıyor. Gazetecilik her vakit bir kamu gücünü ortasında barındırıyor. Abone sahtekarlığının devamını şahsen gazetelerin yaptığı “sahte promosyon kampanyalarında” görmek mümkün. Öte yandan gazeteciliğin gücünü kullanmak, bugün hükümetlerin de iş insanlarının da peşine düştüğü bir şey. Değişen epeyce fazla şey yok yani.
Kamu ismine yapılan bir meslek olduğu için ortasında bir ölçü kamu gücünü barındırıyor, bir cins “yazarım ha” tehdidi günümüzde de geçerli. Gazeteciliği bir şantaj ya da güç devşirme aracı olarak kullananlar, muhabirinden işverenine kadar bu periyoda kadar uzanıyor. Burada asıl sorun tahminen de gazeteciliğin kamuoyunun bilgilendirilmesi haricinde zenginlik kaynağı olan bir araç olarak görülmesi.
‘BU KARAKTERLERİ TANINMIŞ BİR FİGÜR HALİNE GETİREN MEDYA’
Gazetelerin kabahat ve hatalılara dair yaklaşımı da farklı. Kahraman da yaratabiliyorlar canavar da. Hürriyet gazetesinin Esat Selçuk üzere soyguncu, kaçakçı ve muhtemelen katil olan bir azılı bir hatalıyı ”Müthiş Türk” diyerek manşetlere çıkarması. Bu tabloda medyanın da hissesi var mı?
Murat Toklucu: Esat Selçuk’un memleketler arası çapta, maharetli bir hatalı olduğuna kuşku yok lakin kapasitesi Hürriyet gazetesinin yansıttığının kat kat altındadır. Hürriyet o senelerda sistemli asparagas haberler yapan, bunu neredeyse yayın siyaseti haline getirmiş bir gazete. Esat Selçuk meselade de bunu yapıyorlar. İşlemediği hataları işlemiş üzere yazıp olayı köpürttükçe köpürtüyorlar. Selçuk Türkiye’ye döndüğünde “Müthiş Türk” diye anıldığını, olimpiyatlarda altın madalya kazanmış bir atlet üzere meşhur olduğunu görüyor ve hayretler ortasında kalıyor. daha sonra da bunu kıymetlendiriyor doğal.
Cengiz Erdinç: Aslında haberleri bir kronoloji ortasında takip ettiğinizde gazeteciliğin nasıl ölçüsüz yapıldığını görüyorsunuz. Bu hikayeler bir yandan da “Babıali” dediğimiz yapının nasıl bir kör cehaletle ya da özgüvenle davranabildiğini, çarçabuk kahraman ya da düşman yaratabildiğini gösteriyor. Çabucak bütün karakterlerin medyayla bir bağı var. Onları bilerek ya da bilmeyerek tanınmış bir figür haline getiren medya. Bunun örneklerini bugün de görmek mümkün.
İttihatçıların iktidarında “milli kolonya” üretimine geçen Mahmut Saim, mesleğini ilim ve fenle açıklayan kasa hırsızı Fantoma Mehmet, silah kaçakçısı Ekrem Konig ya da dinler tarihini bilen Habil Adem üzere karakterler var. Ortak noktalarından kelam etmek mümkün mü?
Murat Toklucu: Şiddet kabahatleri bir kenara bırakılırsa dolandırıcılık, kasa hırsızlığı üzere alanlarda nam salmış, işini epey âlâ yapan hatalıların hepsi olağan dışı bir zekaya sahip. Tabiri caizse olağan beşerler değiller. Sanıldığının bilakis epey da çalışkanlar ayrıyeten, çalışmayı sevmedikleri için cürüm işlemeye başlamıyorlar. Rastgele bir meslek kısmında beşerler nasıl kendilerini geliştirmek zorundaysa cürüm dünyasında da o denli. Kasa hırsızı Fantoma Mehmet kasa teknolojisini yakından izliyor mesela. Amerika’da yeni bir kasa modeli mi çıktı, çabucak bilgi sahibi oluyor. 1920’li, 30’lu senelerdaki kısıtlı irtibat imkanlarına karşın bunları takip ediyor.
‘HİÇBİR VAKİT BUGÜNKÜ KADAR GENİŞ BİR KISMA KABAHAT SÜRECE ÖZGÜRLÜĞÜ TANINMADI’
Kitabın önsözünde, “Suçun ve cürüm biçimlerinin değişimi sırf günlük hayattaki yeniliklerle değil, bununla birlikte toplumsal ve siyasi iklimle de yakından ilgilidir. Her periyot kendi hatalısını yaratır. Bu niçinledir ki, bir hatalının kıssası beraberinde bir devranın de hikâyesidir” diyorsunuz. 20 ya da 30 yıl daha sonra bu yaşadığımız bölümü yazmak isteyenler için bugünden birikmeye başlayan gereç çok varlıklı olacak üzere görünüyor. Sizce bu biçimde bir işe soyunacak araştırmacılar ne tıp hatalı profilleriyle ve nasıl bir toplumla karşılaşacaklar mevcut gidişattan nazaran?
Cengiz Erdinç: Bu portreler bir iki istisna haricinde kamu gücünün “taklidini” yapıyor, onu kullanıyormuş üzere gösteriyor, gelecekte bu işe soyunacaklar bunun ötesine geçen, direkt kamu gücünü kullanan figürlerle karşı karşıya kalabilir. Mahmut Saim bugün yaşasaydı mesleğini bu işlerle heba etmez, bir büyük kentin belediye lideri ya da bir kamu kuruluşunun genel müdürü, tahminen gerçek bir gazete işvereni ya da kamu ihaleleri alan büyük bir müteahhit olabilirdi.
Murat Toklucu: yıllar daha sonra bugünün hatalarını araştıracak olanlar herbiçimde en epey günümüzde toplumun bir kısmına tanınan kabahat sürece özgürlüğüne şaşıracaklardır. Bu periyodun ayırıcı özelliklerinden biri bu. olağan olarak Türkiye’de geçmişte de kimi beşerler kabahat işleyebiliyordu. Güvenlik güçlerinin “devlet adına” işlediği kabahatler haricinde üst seviye iktidar mensuplarının yakınlarının, hayli güçlü ailelerin çocuklarının işlediği hatalar örtbas edilirdi vesaire. Lakin isimli kabahatler işleyip kurtulabilmeniz için oldukça üst seviye birinin yakını olmanız ya da epey varlıklı biri olup yüklü ölçüde rüşvet vermeniz falan gerekirdi. birtakım bazı sadece imgeyi kurtarmak için olsa da bir soruşturma, yargılama yapılırdı. hiç bir vakit bugünkü kadar geniş bir kısma hata sürece özgürlüğü tanınmadı. Günümüzde gerçek partilere mensupsanız -üst seviye yönetici falan olmanıza da gerek yok- siz ya da yakınlarınız kabahat işleyebiliyorsunuz.
Kıssalarını araştırıp yazdığınız bu azılı hatalılar içinde yaşadıklarıyla, yaptıklarıyla sizi en hayli etkileyen, tahminen şaşırtan isim kim yahut kimler oldu, niye?
Cengiz Erdinç: şahsi olarak beni zekasıyla Mahmut Saim diyebilirim. Ağır ceza hakimliğinden eroin üreticiliğine uzanan Ziya Hilmi de epeyce etkileyici. Ama İrfan Vural’ın hikayesi de bir boyutuyla 1960’ların sonunda yaşanmış eşcinsel bir aşk öyküsü, gazeteler “cinsi sapık” diye geçiştirse de yeraltı dünyasında, cezaevi şartlarında kabul nazarann bir ilgi. Ve bir Amerikan arabasının ortasında yan yana polis kurşunuyla ölüyorlar.
Murat Toklucu: En şaşırtan kişi benim için Mahmut Saim oldu. Biroldukça alanda dolandırıcılık yapmış. Bu hayli enteresan zira dolandırıcılar ekseriyetle muhakkak dolandırıcılık çeşitlerine ağırlaşırlar. Mahmut Saim ise her mevkide oynayabilen futbolcu üzere rastlanması güç bir yeteneğe sahip. İkinci şaşırtan özelliği ise elli yıla yakın bir vakit dolandırıcılık yapması. Mesleği müddetinde Abdülhamit periyoduna, İkinci Meşrutiyet’e, 1910’lu senelerda arka arda başlayan savaşlara, İstanbul’un işgaline, Osmanlı Devleti’nin son bulmasına, Cumhuriyet’in ilanına, İkinci Dünya Savaşı’na tanıklık etmiş ancak her periyoda ayak uydurmasını bilmiş.
Okumaya devam et...
Gazeteciler Cengiz Erdinç ve Murat Toklucu, Doğan Kitap tarafınca yayımlanan ‘Kanun haricinde’ çalışması ile Türkiye’nin en azılı suçlularının arşivlere saklanmış öykülerini ortaya çıkardı. Erdinç ve Toklucu ile ‘Kanun haricinde’yı konuştuk.
Bilgi ve evraklara dayanan bir araştırma yaptınız. Fikir nasıl gelişti ve birlikte yazmaya nasıl karar verdiniz?
Cengiz Erdinç: Emsal konularda fikir alışverişinde bulunuyorduk. ‘Suç dünyasından portrelerle ilgili bir şey yapabilir miyiz?’ diye düşündük. Birtakım isimleri biliyorduk, kimileri da araştırırken ortaya çıktı.
Kitaba dahil etmeye karar verdiğiniz portreleri nasıl belirlediniz ve nasıl bir paslaşma oldu aranızda araştırma ve yazım sürecinde?
Cengiz Erdinç: Muhakkak bir çerçeve çizip bakmaya başladığımızda epey sayıda isim, hikaye ortaya çıktı, içlerinden kimilerini elemek zorunda kaldık. Kaynaklarımız periyodun gazeteleri, anılar, tezler, kısmen dava evrakları. Ana sınır belirlendikten daha sonra kimde ne var ise ortak büyük bir evraklar dizisi oluşturduk. daha sonra paylaşarak yazdık.
Murat Toklucu: aslına bakarsanız ikimizin de daha evvel üzerinde çalıştığı cürümler ve portreler vardı. Cengiz Erdinç kitaba husus ettiğimiz kimi bireylerle hayattayken görüşme talihi yakalamıştı mesela, onları o yazdı.
Kitabınızda anlatılan ‘Kanun haricinde’kilerin birden fazla, devrin şartlarına nazaran sofistike denilebilecek bir zihin yapısıyla inanılmaz kabahatlere imza atmışlar. Onlar mı epey zeki, periyodun şartları mı hayli mu elverişli ?
Cengiz Erdinç: Yükle dolandırıcılar, ama genel olarak hatayla geçinen beşerler ortalamanın üzerinde bir zekaya sahip. Bunu da devrin şartlarını güzel kıymetlendirerek kullanıyorlar. O senelerda ne ilgi görüyor, beşerler niye korkuyor, çekiniyor, ya da neyi seviyor? Bunu epeyce düzgün belirleyip bu biçimde çalışıyorlar.
Murat Toklucu: Cengiz Erdinç’in söylemiş olduği üzere en kilit sorun periyodun şartlarını pahalandırmak ve havayı yeterli koklamak. Geçmişte köprüyü satıp dolandırıcılık yapan kişi artık yaşasa Çiftlik Bank ya da kripto para vurgunu üzere bir işe girecekti tahminen de zira bu devir onu gerektiriyor. Vaktin şartlarını değerlendirmenin yanı sıra kurbanını uygun tespit etmek de bir dolandırıcı için kıymetli bir vasıf. 1996 yılında Başbakan Tansu Çiller’i telefonda emekli bir generalin sesini taklit ederek kandıran ve örtülü ödenekten para alan Selçuk Parsadan buna güzel bir örnek olabilir. Parsadan’ın Tansu Çiller haricinde gelmiş geçmiş hiç bir başbakanı bu türlü dolandırabilmesi mümkün değildi. Hatta kimilerini dolandırmaya çalışırken kendisi bile dolandırılabilirdi.
‘DEVLET KORKUSU, DOLANDIRICILARIN HER VAKİT KULLANDIĞI BİR ZEMİN’
Bu hatalılara dair enteresan bir nokta da şu; yeri geldiğinde devleti ya da kamunun gücünü kullanarak kabahat işlemeye devam edebiliyorlar. Bugün de tarihin tekerrür etmediğini söylemek herbiçimde saflık olur. Hem kanun dışı olup birebir vakitte kanunu kullanarak berbatlığa devam edebilmeyi sağlayan siyasi-toplumsal tertibi -dünü ve biraz da bugünüyle- nasıl açıklıyorsunuz?
Cengiz Erdinç: Tıpkı sorun bugün de var. Hukuk bir silah olarak kullanıldığında, bir endişeyi beslediğinde, dolandırıcılar da bunu rahatlıkla alıp işliyor. Yakın vakitte bile bir ceza hukuku profesörünü, dört yıldızlı bir orgenerali dolandırabilmenin sırrı burada. Daha geçen hafta bir savcıyı, üstelik savcı olduğunu bilerek dolandırdılar. Tahminen bu beşerler devletin o “ceberrut” yüzünü güzel bildikleri için, o endişeyle dolandırılabiliyorlar.
Kanun haricinde, Cengiz Erdinç, Murat Toklucu, 224 syf., Doğan Kitap, 2022.
Murat Toklucu: Devlet korkusu dolandırıcıların her vakit kullandığı bir taban. Bugün “alocular” diye bildiğimiz dolandırıcılar tek parti periyodunda insanları “CHP müfettişi” olarak arıyorlar, Demokrat Parti devrinde Başbakan Menderes’in özel kaleminden aradıklarını söylüyorlar, günümüzde de “Hakkınızda FETÖ yahut PKK soruşturması” var diye korkutup para sızdırıyorlar.
Basında ”matbuat dolandırıcılığı” diye isimlendirilen bir hata tipi de var, Mahmut Saim ve Habil Adem gazetelere dadanıyor. niye gazeteleri ve gazeteciliği seçiyorlar?
Cengiz Erdinç: Mahmut Saim gazetelerin popürlerliğinden faydalanarak abone topluyor. Habil Adem ise gazeteciliği bir tehdit ögesi olarak kullanıyor ki, bunu bilgiye dayanarak yapıyor. Gazetecilik her vakit bir kamu gücünü ortasında barındırıyor. Abone sahtekarlığının devamını şahsen gazetelerin yaptığı “sahte promosyon kampanyalarında” görmek mümkün. Öte yandan gazeteciliğin gücünü kullanmak, bugün hükümetlerin de iş insanlarının da peşine düştüğü bir şey. Değişen epeyce fazla şey yok yani.
Kamu ismine yapılan bir meslek olduğu için ortasında bir ölçü kamu gücünü barındırıyor, bir cins “yazarım ha” tehdidi günümüzde de geçerli. Gazeteciliği bir şantaj ya da güç devşirme aracı olarak kullananlar, muhabirinden işverenine kadar bu periyoda kadar uzanıyor. Burada asıl sorun tahminen de gazeteciliğin kamuoyunun bilgilendirilmesi haricinde zenginlik kaynağı olan bir araç olarak görülmesi.
‘BU KARAKTERLERİ TANINMIŞ BİR FİGÜR HALİNE GETİREN MEDYA’
Gazetelerin kabahat ve hatalılara dair yaklaşımı da farklı. Kahraman da yaratabiliyorlar canavar da. Hürriyet gazetesinin Esat Selçuk üzere soyguncu, kaçakçı ve muhtemelen katil olan bir azılı bir hatalıyı ”Müthiş Türk” diyerek manşetlere çıkarması. Bu tabloda medyanın da hissesi var mı?
Murat Toklucu: Esat Selçuk’un memleketler arası çapta, maharetli bir hatalı olduğuna kuşku yok lakin kapasitesi Hürriyet gazetesinin yansıttığının kat kat altındadır. Hürriyet o senelerda sistemli asparagas haberler yapan, bunu neredeyse yayın siyaseti haline getirmiş bir gazete. Esat Selçuk meselade de bunu yapıyorlar. İşlemediği hataları işlemiş üzere yazıp olayı köpürttükçe köpürtüyorlar. Selçuk Türkiye’ye döndüğünde “Müthiş Türk” diye anıldığını, olimpiyatlarda altın madalya kazanmış bir atlet üzere meşhur olduğunu görüyor ve hayretler ortasında kalıyor. daha sonra da bunu kıymetlendiriyor doğal.
Cengiz Erdinç: Aslında haberleri bir kronoloji ortasında takip ettiğinizde gazeteciliğin nasıl ölçüsüz yapıldığını görüyorsunuz. Bu hikayeler bir yandan da “Babıali” dediğimiz yapının nasıl bir kör cehaletle ya da özgüvenle davranabildiğini, çarçabuk kahraman ya da düşman yaratabildiğini gösteriyor. Çabucak bütün karakterlerin medyayla bir bağı var. Onları bilerek ya da bilmeyerek tanınmış bir figür haline getiren medya. Bunun örneklerini bugün de görmek mümkün.
İttihatçıların iktidarında “milli kolonya” üretimine geçen Mahmut Saim, mesleğini ilim ve fenle açıklayan kasa hırsızı Fantoma Mehmet, silah kaçakçısı Ekrem Konig ya da dinler tarihini bilen Habil Adem üzere karakterler var. Ortak noktalarından kelam etmek mümkün mü?
Murat Toklucu: Şiddet kabahatleri bir kenara bırakılırsa dolandırıcılık, kasa hırsızlığı üzere alanlarda nam salmış, işini epey âlâ yapan hatalıların hepsi olağan dışı bir zekaya sahip. Tabiri caizse olağan beşerler değiller. Sanıldığının bilakis epey da çalışkanlar ayrıyeten, çalışmayı sevmedikleri için cürüm işlemeye başlamıyorlar. Rastgele bir meslek kısmında beşerler nasıl kendilerini geliştirmek zorundaysa cürüm dünyasında da o denli. Kasa hırsızı Fantoma Mehmet kasa teknolojisini yakından izliyor mesela. Amerika’da yeni bir kasa modeli mi çıktı, çabucak bilgi sahibi oluyor. 1920’li, 30’lu senelerdaki kısıtlı irtibat imkanlarına karşın bunları takip ediyor.
‘HİÇBİR VAKİT BUGÜNKÜ KADAR GENİŞ BİR KISMA KABAHAT SÜRECE ÖZGÜRLÜĞÜ TANINMADI’
Kitabın önsözünde, “Suçun ve cürüm biçimlerinin değişimi sırf günlük hayattaki yeniliklerle değil, bununla birlikte toplumsal ve siyasi iklimle de yakından ilgilidir. Her periyot kendi hatalısını yaratır. Bu niçinledir ki, bir hatalının kıssası beraberinde bir devranın de hikâyesidir” diyorsunuz. 20 ya da 30 yıl daha sonra bu yaşadığımız bölümü yazmak isteyenler için bugünden birikmeye başlayan gereç çok varlıklı olacak üzere görünüyor. Sizce bu biçimde bir işe soyunacak araştırmacılar ne tıp hatalı profilleriyle ve nasıl bir toplumla karşılaşacaklar mevcut gidişattan nazaran?
Cengiz Erdinç: Bu portreler bir iki istisna haricinde kamu gücünün “taklidini” yapıyor, onu kullanıyormuş üzere gösteriyor, gelecekte bu işe soyunacaklar bunun ötesine geçen, direkt kamu gücünü kullanan figürlerle karşı karşıya kalabilir. Mahmut Saim bugün yaşasaydı mesleğini bu işlerle heba etmez, bir büyük kentin belediye lideri ya da bir kamu kuruluşunun genel müdürü, tahminen gerçek bir gazete işvereni ya da kamu ihaleleri alan büyük bir müteahhit olabilirdi.
Murat Toklucu: yıllar daha sonra bugünün hatalarını araştıracak olanlar herbiçimde en epey günümüzde toplumun bir kısmına tanınan kabahat sürece özgürlüğüne şaşıracaklardır. Bu periyodun ayırıcı özelliklerinden biri bu. olağan olarak Türkiye’de geçmişte de kimi beşerler kabahat işleyebiliyordu. Güvenlik güçlerinin “devlet adına” işlediği kabahatler haricinde üst seviye iktidar mensuplarının yakınlarının, hayli güçlü ailelerin çocuklarının işlediği hatalar örtbas edilirdi vesaire. Lakin isimli kabahatler işleyip kurtulabilmeniz için oldukça üst seviye birinin yakını olmanız ya da epey varlıklı biri olup yüklü ölçüde rüşvet vermeniz falan gerekirdi. birtakım bazı sadece imgeyi kurtarmak için olsa da bir soruşturma, yargılama yapılırdı. hiç bir vakit bugünkü kadar geniş bir kısma hata sürece özgürlüğü tanınmadı. Günümüzde gerçek partilere mensupsanız -üst seviye yönetici falan olmanıza da gerek yok- siz ya da yakınlarınız kabahat işleyebiliyorsunuz.
Kıssalarını araştırıp yazdığınız bu azılı hatalılar içinde yaşadıklarıyla, yaptıklarıyla sizi en hayli etkileyen, tahminen şaşırtan isim kim yahut kimler oldu, niye?
Cengiz Erdinç: şahsi olarak beni zekasıyla Mahmut Saim diyebilirim. Ağır ceza hakimliğinden eroin üreticiliğine uzanan Ziya Hilmi de epeyce etkileyici. Ama İrfan Vural’ın hikayesi de bir boyutuyla 1960’ların sonunda yaşanmış eşcinsel bir aşk öyküsü, gazeteler “cinsi sapık” diye geçiştirse de yeraltı dünyasında, cezaevi şartlarında kabul nazarann bir ilgi. Ve bir Amerikan arabasının ortasında yan yana polis kurşunuyla ölüyorlar.
Murat Toklucu: En şaşırtan kişi benim için Mahmut Saim oldu. Biroldukça alanda dolandırıcılık yapmış. Bu hayli enteresan zira dolandırıcılar ekseriyetle muhakkak dolandırıcılık çeşitlerine ağırlaşırlar. Mahmut Saim ise her mevkide oynayabilen futbolcu üzere rastlanması güç bir yeteneğe sahip. İkinci şaşırtan özelliği ise elli yıla yakın bir vakit dolandırıcılık yapması. Mesleği müddetinde Abdülhamit periyoduna, İkinci Meşrutiyet’e, 1910’lu senelerda arka arda başlayan savaşlara, İstanbul’un işgaline, Osmanlı Devleti’nin son bulmasına, Cumhuriyet’in ilanına, İkinci Dünya Savaşı’na tanıklık etmiş ancak her periyoda ayak uydurmasını bilmiş.
Okumaya devam et...