Enis Batur’dan 114 görselin çağrışımlarından yeni metinler

Leila

Global Mod
Global Mod
Enis Batur uzun yıllardır yazan, yayınlayan, üreten bir isim. Üstelik çok geniş bir yelpazeye sahip; şiir, deneme, seyahat, antoloji üzere bir fazlaca başlıkta kitapları mevcut. Vakit zaman çeşitli cins ve başlıkları birbiri içine geçirerek deher neysel metinlere de imza atan Batur, bugüne kadar 200’e yakın kitap yayınladı. Son senelerdaysa hudutlu sayıda basılan özel basım kitaplarla okurlarının karşısına çıkıyor. Kendisinin en son yayınlanan kitabı ‘Foto-Grafiti 114 Gözdikme’ ismini taşıyor. Kırmızı Kedi Yayınları etiketine sahip olan ‘Foto-Grafiti 114 Gözdikme’, ismi üstünde 114 görselin çağrışımlarından oluşuyor. Küçük ve kısa bir kitap bu. Sol sayfada yer alan görseller, sağ sayfadaki çağrışımlarla birleşiyor. Ortaya çıkan kısa paragraflarsa derinliği prestijiyle görselden çıkıp öbür bir forma dönüşüyor.

Foto – Grafiti 114 Gözdikme, Enis Batur, Kırmızı Kedi, S240, 2022

Batur’un bu görselleri nasıl bir elemeyle bir ortaya topladığına dair bir bilgimiz yok. Değindiği mevzuları kabaca değerlendirdiğimizde muharririn ortak bir tema derdi taşımadığını söylemek mümkün, lakin illa bir iştirak gözetecek olursak, görsellerin (ve dahi çağrışımların) geçmiş ve şimdinin istikrarı üzerine bir ortaya getirildiğini söyleyebiliriz. Başından beri çağrışım dediğim “şey”ler aslında yalnızca çağrışım da değiller; onları kimi vakit geçmişten gelen bir anı, kimi vakit geleceğe yönelik bir tasa, kimi vakit de anın o tuhaf boşluğuna benzeyen yorumlara benzetebiliriz. Vakit zaman tenkit, vakit zaman hasret taşır. Çeşitli bağlamlar üzerinden yorumlar içerir. Hal bu biçimde olunca da kitabı net bir kategoriye hapsetmek pek mümkün olmaz.


“PARA ZAHMETİ ÇEKTİĞİNİ BİLSEYDİM…”




Rod Stewart’ın “Downtown Train”den hareketle başlayan bir çağrışım (ki epeyce sevdiğim bir şarkıdır), Batur’u bir fotoğraftan seyahatlere, seyahatler da yazma sorununa getirir. daha sonra da “Doğru değil, insanın en yüksek seyahatleri sıkısıkıya kapandığı bir odada yaptığı” diye muharrir ve şu biçimde devam eder: “Çocukluğumda aklımı çelen bir valizi taşıdım ben, daima: içi kat kat açılan, biçimi değişmeksizin oylumu sonsuz büyüyen o valizin, saklı kapaklı sayısız bölmesine kendimin saydığım, kendimin olsun istediğim herşeyi yerleştirirdim. Ondan tahminen yazmaya başladım. Hem katlanılabilen bir valiz olabilirdi yazım, hem tabanını görmediğim bir kürede yapacağım seyahatler için abonman bileti.”
İlerleyen sayfalarda imza sıkıntısına gelir sıra. Batur uzun vakittir kitaplarını imzalamadığını, fakat birisi bilhassa isterse onu kırmadığını belirtir. Devamında, vaktiyle imzaladığı kitapların sahaflarda ortaya çıktığı için de bu biçimde bir hal geliştirdiğini anlarız. Çağrışımın ilgili görselinde ‘Başka Yollar’ kitabı vardır. Batur bu kitabı “Orhan Pamuk’a, tıpkı yollar” biçiminde imzalamıştır. Sahafta bulunan kitaplardan biri de budur. Aşikâr ki bu sıkıntıya gönül koyar Batur. “Yanlış yazmışım: ‘aynı yollar’ olur mu hiç, ‘Başka yollar’dı” der. daha sonra da şöyleki muharrir: “Para ıstırabı çektiğini bilseydim Orhan’ın elimden geleni yapardım lakin.”

AZ SÖYLEMEK

Başka bir yerde Muzaffer Erdost’un çektiği bir fotoğrafla karşılaşırız. Yıl 1965, yer Ankara’dır. Fotoğrafta Orhan Duru, İlhan Berk, Turgut Uyar, Ceyhun Atuf Kansu ve Bilge Karasu yan yana konmuş sandalyelerde oturmaktadırlar. Pek tanınmadıkları yıllardır, yanlışsız düzgün okurları yoktur. Batur, “bir fotoğrafaltı denemesi” dediği bu çağrışımda, bahsi geçen isimlerin fotoğrafı çektirdikleri anda neler düşündüklerine dair sorular sorar. Rastgele bir var iseyımda bulunmadan sorar üstelik. bu biçimdece okur olarak biz de tıpkı sorunun peşine bilinçsizce takılıp 1965’e giderken buluruz kendimizi. Öbür bir değişle, kitabı okurken iş biraz da okura düşer. Yani ‘Foto-Grafiti’deki görseller ve çağrışımlar okurdan onu yalnızca “tüketmesini” beklemez. Batur kendi bakışından bir paragraflık, ortalama elli altmış sözlük çağrışımlarda bulunurken, okur da bu iki birleşimden kendi çağrışımlarını yaratır. Çünkü metin buna müsaade eder. Az söyleyerek müsaade eder. Soru sorarak, kıymetli yerlere dokunarak müsaade eder.

NOKTALAMA İŞARETLERİNİN ÖNEMİ

Kitaptaki 114 görsel içinde benim en hayli ilgi çeken şeylerden bir tanesi de Hemingway’in ‘Yaşlı Adam ve Deniz’ kitabına dair olan kısımdır. İlgili görselde, kitabın bir kısmındaki bütün sözlerin kaldırılıp sadece noktalama işaretlerinden oluşan bir “beraberlik” vardır. Batur bu görsel üzerinden günümüzün yazma alışkanlığından ve noktalama işaretleriyle oluşturulan emojilerden bahseder ve çağrışımını şöyle noktalar: “Uzmanlar, bugün konuşulan (ve yazılan) bütün lisanların on bin yıl daha sonra unutulacağını söylüyorlar.”

Kehaneti bir yana bırakarak, bir kitaba yalnızca noktalama işaretleri üzerinden bakmak bile farklı bir okuma biçimine kapı aralayabilir kuşkusuz. Tahminen bu biçimdece, bir virgül için ölünen bir dünya düşleyen Cioran’ın dediğini -değil hissettiğini anlamaya bir adım daha yaklaşabiliriz. ‘Foto-Grafiti 114 Gözdikme’nin ortasında bir sürü fotoğraf, fotoğraf, gazete kupürü, el yazısı, kitap sayfası, mektup var. Onların çabucak akabinde gelen çağrışımlar da aslında Batur’un ömrünü ve hayata bakışını yansıtır bize. Kitabı okurken önemli, oldukçaça meraklı, yer yer melankolik ve sakin bir atmosferle müsabakamız tahminen de bundandır sanıyorum.

Okumaya devam et...
 
Üst