Julian Barnes, uzun yıllar edebiyat ve sinema eleştirmenliği yapan, bir fazlaca vadeli yayında ismine rastlanan bir muharrir olarak birinci romanı ‘Metroland’i 1980 yılında kaleme alır ve yazdığı her romanla mesleğinde giderek yükselmeye başlar. Bu yükselişin en büyük sebeplerinden biri Barnes’ın beşere ve onu belirleyen şartlara olan yaklaşımında zımnidir. Çoğunlukla tartışma yaratan bahisleri keskin bir halde ele alıp karakterlerini, karakterlerinin nezdinde okuru türlü soru işaretleriyle çevrelerken sakin bir tansiyon ortasında muharrir.
Son romanı ‘Elizabeth Finch’ de bunun en hoş örneklerinden biridir. Detay Yayınları etiketiyle, Serdar Rıfat Kırkoğlu’nun çevirisiyle raflardaki yerini alan ‘Elizabeth Finch’, tarihin de en az insan kadar güvenilmez olduğunu ve aşkın gerçekle kurduğu alakayı tartışan bir romandır.
ÖĞRETMENİN MİSYONU SORU SORMAKTIR
Peki kimdir Elizabeth Finch?
Aslında bütün kitap boyunca okur olarak biz de, tıpkı başkarakterimiz Neil üzere, bu sorunun yanıtını bulmaya çabalarız. Neil hafızasını zorlar, yaşananları hatırlayıp çeşitli notlar alır, birileriyle görüşür… Lakin tam onu tanıdığımızı düşündüğümüzde değişik gelişmeler yaşanır ve Elizabeth Finch bir daha karşımızda, bir daha bilinmezliklerle dolu bir bayan olarak durur.
Elizabeth Finch, üniversitede Kültür ve Uygarlık dersi veren bir akademisyendir. Birinci bakışta ayırt edici pek bir özelliği yoktur. Kendi halinde biridir. Genelde sakin bir ses tonuyla konuşur lakin bahsetmiş olduğu bahisler insanların inanç çemberlerini, inandıkları pahaları sarsmaya yönelik bahislerdir. Elizabeth Finch’i etkileyici kılan en değerli şey de aslına bakarsanız budur.
Elizabeth Finch, Julian Barnes, Mütercim: Serdar Rıfat Kırkoğlu, 192 syf., Detay Yayınları, 2022.
İlk derste öğrencilerinin karşısına geçtiğinde onları bilgi yığınları ve tablolarla bunaltmayacağını söyler. Verdiği kitap listesini okumanın keyfe bağlı olduğunu, bir öğretmen olarak burada bulunmasının tek sebebinin diyalog kurmak ve öğrencileri düşünsel manada farklı soru ve yollarla tanıştırmak olduğunu belirtir.
öncedena tarihi ve tarihteki aşikâr başlı figürleri ele alır: Ursula ve on bir bin bakirenin yürüyüşüyle başlar, kimi günler İsa’ya ve dinden dönen Julian’a, birtakım günler de daha yakın periyoda gelir ve Hitler’e kadar uzanır. Ele aldığı her hususa farklı bir bakış açısıyla yaklaşır, vakit zaman öğrencileri kızdırır ve kışkırtır. Örneğin tektanrıcılıkla (monoteist) tekeşliliği (monogami), onun da tekdillikle (monoglot) kurduğu ilgiden bahsederken, “Düşlerinizden sakının. beraberinde, genel bir kural olarak, birçok insanın hasret duyduğu şeylerden de sakının. Zoraki monogami zoraki bir mutluluktur” der.
ÖLÜM-YAŞAM DENGESİ
Neil, Elizabeth Finch’in sınıfındaki öğrencilerden biridir. Ona ve onun anlattıklarına o denli epey ilgi gösterir ki, belirli bir noktadan daha sonra Elizabeth Finch onun için aşka dönüşmeye başlar. Lakin bu, bildik manada bir aşka ne kadar benzeri, bunu Neil da bilmez. Okul bittikten, herkes bir yere savrulduktan daha sonra Elizabeth Finch’le yılda bir iki kez öğlen yemeği için buluşmaya başlar. Bu buluşmalar yirmi yıl boyunca devam eder. Yaptıkları sohbette neredeyse şahsi hiç bir şey konuşulmaz, yalnızca beyin fırtınası yapılır, o kadar.
Ve günün birinde Elizabeth Finch ölür. Bu, Neil’ı hem üzer hem heyecanlandırır. Çünkü Elizabeth Finch bütün kitaplığını ona bırakmıştır. bu biçimdece Neil, tahminen de birinci sefer, Elizabeth Finch’in kim olduğunu öğrenmeye nitekim yaklaşır.
MOZART İKİLEMİ
Barnes bu romanında tarihe oldukcaça yer verir. Üstelik bunu yalnızca Elizabeth Finch’in diyaloglarına da sıkıştırmaz. Neil, Elizabeth Finch’i ararken, tarih de paralel bir çizgi olarak onun çabucak yanından akar masraf.
Pek natürel bu tarih, bilinen, kabul edilen resmî tarih değildir. Sorgulanan, çeşitli var iseyımlar ve tenkitlerle kaplı bir tarihtir. Elizabeth Finch tahminen de bu yüzden, “Tarihini yanlış anlamak bir ulus olmanın parçasıdır” der bir gün. İnsanları birleştiren şeylerin ortak doğrular değil, ortak yanlışlar olduğunu tez eder.
Neil da bu cümle üzerinden kendi ömrünü ele alır: Oyunculuk mesleği berbat biçimdedir. Bir vakit daha sonra bu defteri büsbütün kapayıp apayrı bir dala geçip mantar yetiştirmeye başlar. Birbiri arkasına iki berbat evlilik yapar. İkisinden de boşanır. Çocukları vardır ve ömrü hiç de gençliğinde hayal ettiği üzere değildir. O da, “Tarihimizi yanlış anlamak bir aile olmanın parçasıdır” der. daha sonra da mevzuyu Tolstoy’un meşhur cümlesini tersinlemeye getirir. Aslında memnun ailelerin birbirlerinden farklı olduklarını, aile bireylerinin memnunluk için kendilerinden taviz verip başkalarına itina gösterdiklerini ancak mutsuz ailelerin genelde daima tıpkı yanılgılar yüzünden mutsuz olduklarını söyler. Bunun en temel göstergesinin de kendi ömrü olduğunu vurgular. Bu da bizi Elizabeth Finch’in “Mozart ikilemi” olarak isimlendirdiği soruya yaklaştırır:
“Hayat hoş, lakin hüzünlü müdür; yoksa hüzünlü, lakin hoş midir?”
Okumaya devam et...
Son romanı ‘Elizabeth Finch’ de bunun en hoş örneklerinden biridir. Detay Yayınları etiketiyle, Serdar Rıfat Kırkoğlu’nun çevirisiyle raflardaki yerini alan ‘Elizabeth Finch’, tarihin de en az insan kadar güvenilmez olduğunu ve aşkın gerçekle kurduğu alakayı tartışan bir romandır.
ÖĞRETMENİN MİSYONU SORU SORMAKTIR
Peki kimdir Elizabeth Finch?
Aslında bütün kitap boyunca okur olarak biz de, tıpkı başkarakterimiz Neil üzere, bu sorunun yanıtını bulmaya çabalarız. Neil hafızasını zorlar, yaşananları hatırlayıp çeşitli notlar alır, birileriyle görüşür… Lakin tam onu tanıdığımızı düşündüğümüzde değişik gelişmeler yaşanır ve Elizabeth Finch bir daha karşımızda, bir daha bilinmezliklerle dolu bir bayan olarak durur.
Elizabeth Finch, üniversitede Kültür ve Uygarlık dersi veren bir akademisyendir. Birinci bakışta ayırt edici pek bir özelliği yoktur. Kendi halinde biridir. Genelde sakin bir ses tonuyla konuşur lakin bahsetmiş olduğu bahisler insanların inanç çemberlerini, inandıkları pahaları sarsmaya yönelik bahislerdir. Elizabeth Finch’i etkileyici kılan en değerli şey de aslına bakarsanız budur.
Elizabeth Finch, Julian Barnes, Mütercim: Serdar Rıfat Kırkoğlu, 192 syf., Detay Yayınları, 2022.
İlk derste öğrencilerinin karşısına geçtiğinde onları bilgi yığınları ve tablolarla bunaltmayacağını söyler. Verdiği kitap listesini okumanın keyfe bağlı olduğunu, bir öğretmen olarak burada bulunmasının tek sebebinin diyalog kurmak ve öğrencileri düşünsel manada farklı soru ve yollarla tanıştırmak olduğunu belirtir.
öncedena tarihi ve tarihteki aşikâr başlı figürleri ele alır: Ursula ve on bir bin bakirenin yürüyüşüyle başlar, kimi günler İsa’ya ve dinden dönen Julian’a, birtakım günler de daha yakın periyoda gelir ve Hitler’e kadar uzanır. Ele aldığı her hususa farklı bir bakış açısıyla yaklaşır, vakit zaman öğrencileri kızdırır ve kışkırtır. Örneğin tektanrıcılıkla (monoteist) tekeşliliği (monogami), onun da tekdillikle (monoglot) kurduğu ilgiden bahsederken, “Düşlerinizden sakının. beraberinde, genel bir kural olarak, birçok insanın hasret duyduğu şeylerden de sakının. Zoraki monogami zoraki bir mutluluktur” der.
ÖLÜM-YAŞAM DENGESİ
Neil, Elizabeth Finch’in sınıfındaki öğrencilerden biridir. Ona ve onun anlattıklarına o denli epey ilgi gösterir ki, belirli bir noktadan daha sonra Elizabeth Finch onun için aşka dönüşmeye başlar. Lakin bu, bildik manada bir aşka ne kadar benzeri, bunu Neil da bilmez. Okul bittikten, herkes bir yere savrulduktan daha sonra Elizabeth Finch’le yılda bir iki kez öğlen yemeği için buluşmaya başlar. Bu buluşmalar yirmi yıl boyunca devam eder. Yaptıkları sohbette neredeyse şahsi hiç bir şey konuşulmaz, yalnızca beyin fırtınası yapılır, o kadar.
Ve günün birinde Elizabeth Finch ölür. Bu, Neil’ı hem üzer hem heyecanlandırır. Çünkü Elizabeth Finch bütün kitaplığını ona bırakmıştır. bu biçimdece Neil, tahminen de birinci sefer, Elizabeth Finch’in kim olduğunu öğrenmeye nitekim yaklaşır.
MOZART İKİLEMİ
Barnes bu romanında tarihe oldukcaça yer verir. Üstelik bunu yalnızca Elizabeth Finch’in diyaloglarına da sıkıştırmaz. Neil, Elizabeth Finch’i ararken, tarih de paralel bir çizgi olarak onun çabucak yanından akar masraf.
Pek natürel bu tarih, bilinen, kabul edilen resmî tarih değildir. Sorgulanan, çeşitli var iseyımlar ve tenkitlerle kaplı bir tarihtir. Elizabeth Finch tahminen de bu yüzden, “Tarihini yanlış anlamak bir ulus olmanın parçasıdır” der bir gün. İnsanları birleştiren şeylerin ortak doğrular değil, ortak yanlışlar olduğunu tez eder.
Neil da bu cümle üzerinden kendi ömrünü ele alır: Oyunculuk mesleği berbat biçimdedir. Bir vakit daha sonra bu defteri büsbütün kapayıp apayrı bir dala geçip mantar yetiştirmeye başlar. Birbiri arkasına iki berbat evlilik yapar. İkisinden de boşanır. Çocukları vardır ve ömrü hiç de gençliğinde hayal ettiği üzere değildir. O da, “Tarihimizi yanlış anlamak bir aile olmanın parçasıdır” der. daha sonra da mevzuyu Tolstoy’un meşhur cümlesini tersinlemeye getirir. Aslında memnun ailelerin birbirlerinden farklı olduklarını, aile bireylerinin memnunluk için kendilerinden taviz verip başkalarına itina gösterdiklerini ancak mutsuz ailelerin genelde daima tıpkı yanılgılar yüzünden mutsuz olduklarını söyler. Bunun en temel göstergesinin de kendi ömrü olduğunu vurgular. Bu da bizi Elizabeth Finch’in “Mozart ikilemi” olarak isimlendirdiği soruya yaklaştırır:
“Hayat hoş, lakin hüzünlü müdür; yoksa hüzünlü, lakin hoş midir?”
Okumaya devam et...