Akın Bakioğlu, Türkiye emekçi sınıfı hareketinin tarihli elbet en büyük hadiselerden biri olan 1991 madenci grevini ve Ankara’ya gerçek çıkılan uzun yürüyüşü anlatıyor. Büyük Madenci Yürüyüşü, trajik bir cephesi de olan bu büyük direnişi, emekçi sınıfının kendini inşa etme tecrübesinin kurucu bir anı olarak resmediyor.
“Öncelikle günümüz personel sınıfı örgütlenmeleri 80’ daha sonrası yapıdan pek farklı. Örgütlülük modellerinde önemli değişimler yaşandı. Sendikal gayretin giderek parçalandığını ve işyeri özeline sıkıştığını görmekteyiz” diyen Bakioğlu emekçi sınıfının geçmişten bugüne gayretini konuştuk.
Büyük Madenci Yürüyüşü, Akın Bakioğlu, 167 syf., Bağlantı Yayınları, 2022.
Emek uğraşı tarihi açısından baktığımızda Büyük Madenci Yürüyüşü’nün personel sınıfı üstündeki tesirleri ve hareketin yarattığı atmosfere dair neler söylersiniz?
Büyük Madenci Yürüyüşü 80’lerin sonlarında başlayan, emekçi sınıfı ve sendikal uğraşındaki değişimin son dalgalarından biridir. Yalnızca Türkiye’de değil dünyada da emsal grevleri görmek mümkün. Kapitalizmin Türkiye’deki seyri açısından Zonguldak maden personellerinin sergiledikleri direniş hem kazanımlarıyla hem kaybedişleriyle kıymetli bir yerdedir. Dünya ölçeğinden bakıldığında Sovyetlerin dağılış sürecinde olduğu, güç siyasetlerinin değiştiği, global ticaretin hızlanmaya başladığı bir periyoda denk gelmektedir. Yerelde ise 80’ darbesinin fiyatlı emek üstündeki baskısının bakılırsace devam ettiği ve Kamu İktisadi Teşebbüslerinin (KİT) satılma telaffuzlarının olduğu günlerde yapılmıştır Zonguldak Madenci Grevi. 89’ Bahar hareketleri çerçevesinden bakıldığında kamu çalışanlarının neoliberal siyasetlere karşı koymasıdır beraberinde da. Bu niçinlerle Türkiye’de ve dünyada hayli büyük ilgi görmüştür. Sanatkarlardan siyasetçilere kadar herkes Zonguldak’a gelerek greve dayanak vermiştir. Ek olarak, evvel 1991 genel seçimlerinde daha sonra 92’ mahallî seçimlerde Anavatan Partisindeki önemli oy düşüşlerinde, grev sırasında partinin takındığı olumsuz halin tesiri büyüktür.
Büyük Madenci Yürüyüşü tek başına bir olay olarak değil 80’ daha sonrası kamu personellerinin birçoklarının özelleştirme ve neoliberal siyasetlere karşı koyuşunun en üst noktası olarak okunmalıdır. Her ne kadar kamu emekçileri bu hareketler daha sonrasında fiyat artışları elde etse de sendikal hakları ve başka özlük haklarında kıymetli kaybedişler de hayatışlardır. Sendikaların bir bütün olarak değil de işkolu özelindeki örgütlü yapıları bu kaybedişlerde tesirli olmuştur. Günümüzde de bu biçimde bir görünüm vardır maalesef.
‘SINIF GAYRETLERİ SİYASETİN EN DEĞERLİ BELİRLEYENİDİR’
Türkiye’de siyasi tarih ile emek tarihi içindeki makas her daim keskin olmuştur. Sizce bunun niçini nedir?
Sınıf çabaları siyasetin en değerli belirleyenidir. Bilhassa 80’li senelerda personel sınıfının yok olduğu ve artık sınıf çatışmasının toplumsal değişimi açıklayamadığını öne süren tezlerin karşısında yaşanan tüm gelişmeler bunun aksini bizlere gösterdi. Günümüzde gerek ulusal manada gerekse de ulusal manadaki siyasi kırılmaların ardında sınıf gayretlerinin seyri vardır. Bahar Aksiyonları periyodu dünyadaki siyasi iklimin de önemli değişime uğradığı tek kutuplu bir dünyaya evrildiği bir devirdir. Bu yüzden siyaset ve emek hareketleri birbirinden başka okunamaz.
Kitabınızda öne çıkan sorunların başında kelamlı tarihin ağır işlenişi yer alıyor. Kelamlı tarih ile yazılı tarih içinde nasıl farklar var? Saha çalışmasında nelerle karşılaştınız?
Teorik olarak emekçi sınıfının ne olduğu, üyelerinin gündelik hayattaki pratiklerini nasıl anlamlardıklarıyla direkt alakalıdır. Bu dışarıdan bir bakışla kavranamayacak kadar karmaşık münasebetler manasına gelmektedir. Bu niçinle öznesini dinleyen ve manalandıran çalışmalar masa başındaki çalışmalardan daha fazla kelam söyleyebilir. Kelamlı tarih çalışmaları tabiatı gereği yazılı tarihi evraklara ek olarak yapılır. Birbirinin tersi değil birbirini destekleyen çalışmalardır. Kitaptaa hem vakanüvistik tarihe tıpkı vakitte emekçilerin anlatılarına yer vermeye çalıştım. Tarihi yaşayarak yazanların mana dünyalarını sosyolojik açıdan daha değerli görmekteyim. Bu niçinle Zonguldak Kömür Havzası tarihini emekçi sınıfı hareketlerine nazaran bir daha ele alarak beş periyotta inceledim ve çalışanların çalışma ve gündelik hayat tecrübelerini bu tarihin içerisinde ele aldım. Bu niçinle kitap gün gün grevi anlatmıyor. Emekçilerin gündelik hayatına ve çalışma hayatına odaklanarak greve giden süreci bir bütün olarak kavramaya çalışıyor. Her ne kadar kitabın başlığı Büyük Madenci Yürüyüşü olsa da çalışmada yalnızca bu olaya odaklanmıyor emekçi sınıfının çalışma ve gündelik hayatının bir kararı olarak bu yürüyüşü ele almaya dikkat ediyorum.
Saha çalışması sırasında bir fazlaca madenci köyünü ziyaret etme bahtı da buldum. Çalışma haricinde emekçilerle derinlemesine tartışmalara da girdiğimiz oldu. Zonguldak Kömür Havzası’nda nereye gitseniz grevle ilgili anısı olan birisine rastlamanız tesadüf değildir. Ben de madenci bir aileden geldiğim için samimi görüşmeler gerçekleştirdim. Saha araştırması sırasında en şaşırtan görüşmelerden birisi madencilik faaliyetini “Yüzüklerin Efendisi” yapıtındaki Entler ve Orklar içindeki savaşa benzeten iştirakçiyle yaptığım mülakattır. Tabiat sömürüsü ve kapitalizm daha güzel söz edilemezdi açıkçası.
GMİS, Büyük Madenci Yürüyüşü’nün kıymetli bir yürütücüsüydü. Burada Şemsi Denizer’in ismini anmak gerek. Aksiyonla bir arada kamuoyunun da tanıdığı bir lider oldu Denizer. hem de aksiyonun de mukadderatını değiştirdi. Bu süreci nasıl yorumluyorsunuz?
Şemsi Denizer’in ömrü Türkiye emekçi sınıfı sendikacılığının bir özeti üzere. Grev öncesindeki ve daha sonrasındaki katkıları da göz arkası edilemez lakin kısa müddette geçirdiği değişim fazlaca değerlidir. Grevin birinci günlerinde Denizer yaptığı bir konuşmada “Maden çalışanı personel sınıfının öncü gücüdür. Ocakları kapatırız kanısında olanların başına 1,5 milyon Zonguldaklı ile Türk emekçisi ile Türkiye’yi başlarına geçiririz” derken grevden daha sonra maden çalışanları için “Kendi çıkarlarını bakılırsamiyorlar, onun için de açlıktan kurtulamıyorlar, bu sendikanın idaresi olmasaydı aç kalırlardı” diyecek kadar önemli bir değişim geçirmiştir. Sendikal önderliğin ehemmiyetini yadsımamakla birlikte grev sırasında Türkiye Taşkömürü Kurumun’nda yaklaşık kırk bin çalışanın çalışıldığı da unutulmamalıdır. Çalışanların hepsi sendikalıdır. Lakin grevi örgütleyen ve en az sendika kadar bedelli olan bir başka bileşen ise personel komiteleridir. Emekçi komiteleri grev öncesinde kendi çalıştıkları işletmelerde örgütlenmiş, evvelce çalışanların pratik kazanımları için gayret vermişlerdir. Hatta yer yer sendikanın birtakım kararlarına karşı çıkarak denetleme misyonunu de yerine getirmişlerdir. Büyük Madenci Yürüyüşü sırasında en dikkat cazip şey ise sistemdir. Fotoğraflara baktığınızda çalışanların neredeyse askeri düzenle yürüdüklerini görürsünüz. Bu sistemin sağlanmasınsa ve sendika idaresi ile personeller içindeki irtibatın sağlanmasında işyeri komitelerinin fonksiyonu hayli kıymetlidir. Lakin grev daha sonrasında Denizer ile komitelerin de ortasının açıldığını ve bilinen komite üyelerinin iş yerlerinin değiştirildiğini daha sonraları da emekli edildiklerini görüyoruz. Denizer’in bütün bu olumsuz düzenlemelere karşı direnmediğini biliyoruz.
‘GÜNÜMÜZ EMEKÇİ SINIFI ÖRGÜTLENMELERİ 80′ daha sonraSI YAPIDAN FARKLI’
Günümüze gelirsek, personel aksiyonları ve emek çabası had safhaya çıktı. Bugünü, geçmişle karşılaştırdığımızda ortaya nasıl bir tablo çıkıyor?
Öncelikle günümüz emekçi sınıfı örgütlenmeleri 80’ daha sonrası yapıdan pek farklı. Örgütlülük modellerinde önemli değişimler yaşandı. Sendikal gayretin giderek parçalandığını ve işyeri özeline sıkıştığını görmekteyiz.
Bütün bu olumsuz tabloya rağmen son senelerda İNHİSAR çalışanlarının göstermiş olduğu, devam eden senelerda ise metal kesiminde çalışanların şimdilerde ise nakliye çalışanlarının yoğunluklu olarak göstermiş oldukları aksiyonlar umut vermektedir. Her ne kadar ulusal gündeme hayli fazla yansımasa da Emek Çalışma Topluluğu’nun 2019 ve 2020 senelerındaki raporlarına nazaran üç yüz yirmi beş bin personel genel aksiyon hadiselerine iştirak göstermiştir. Yakın vakitte dünyanın çeşitli yerlerinde göçmen ve mülteci emekçilerin de haklarını aramak için örgütlenmesi ve emek uğraşına girişmesi de şaşırtan olmayacaktır. Sınıf gayreti de her şey üzere değişime uğramak zorunda. Eskisi üzere görünmeyen örgütlenme biçimleri emekçi sınıfının değiştirici, dönüştürücü gücünün yok olduğunu düşündürebilir lakin değişim sınıfların karşılıklı çabası kararında şekillenmiştir, gelecekte de bu bu biçimde olacaktır.
Günümüz Türkiyesi’nde siyasal örgütlenme ile emekçi örgütlenmesi içindeki ilgide eksikler nelerdir?
Bunu eksiklik olarak tanımlamayı hakikat bulmuyorum. Sınıf gayretleri içerisinde bulundukları kurallara bakılırsa şekillenirler. Diyalektik bir yaklaşımla gelecek ne yalnızca sınıf hareketlerine indirgenebilir ne de yapısal kaidelerin direkt işaret ettiği istikamette aranabilir. Bu çatışmanın karşılıklı sonuçlarının işaret ettiği eksende şekillenir. Personel sınıfı dünyada bir bütün bulunmasına karşın birbirinden çok farklı görünümleri de olabilir. Çelişkili görünen bu durum hayatın ta kendisidir. Günümüzde bunları sınıf içi farklılıklar ve sınıf kültürü kavramlarıyla anlamlandırmaya çalışıyoruz.
En geniş manasıyla örgüt birbiriyle emsal gruplarlar oluşturanların toplumsal yapılar, normlar ve gündelik hayatla kurdukları alaka içerisinde anlamlanır. Globalleşmenin ve tek kutuplu bir dünyanın örgütler üstündeki tesirlerini yaşayarak deneyimledik. Önümüzdeki süreçte dijitalleşen dünyanın tesirlerini de süratli bir biçimde deneyimleyeceğimizi düşünüyorum. Covid Pandemisi daha sonrası çalışma hayatının gündelik hayatla nasıl iç içe geçtiği daha görünür hale geldi mesela. Amerika’da çalışanların önemli bir kısmı, var olan işlerini bırakarak yeni işlere girmeye ve özlük haklarıyla ilgili taleplerini sanal örgütlenme yollarıyla aramaya başladılar. Tıpkı biçimde Türkiye’de çoğunluğu nakliye çalışanı olan ve neredeyse tamamı garantisiz çalışma şartlarına sahip işçilerin hareketleri de kıymetli gelişmelerdir. En sıradan manada kendilerini bir küme haklarını almak için çabaya girdikleri başkalarını aykırı bir küme olarak görüp hak uğraşı vermek de personel örgütlenmesine içkindir. Lakin sınıf hareketlerinde en dikkat cazip taraf hareketlerin iş yeri temelinde sıkışması üzere görünüyor. İş yeri ve kısa müddetli kazanımlar hareketliliklerin temel belirleyenleri olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin günümüzdeki aksiyonlara istenen fiyat özelinde baktığımızda talep edilen fiyatların yoksulluk hududunun altında olması dikkat caziptir. Global kapitalizmin baskı ortamı buradan bile okunabilir. Taleplerin gereksinimlerden daha hayli haklara yanlışsız gelmesi kazanımları arttıracaktır.
‘SERVET DAĞILIMINDAKİ EŞİTSİZLİK GİDEREK DERİNLEŞİYOR’
Emek gayretinin değişen dünyayla bir arada geleceği noktaya dair öngörüleriniz nelerdir?
Dünyada servet dağılımındaki eşitsizlik giderek derinleşiyor. Covid Pandemisi daha sonrası bu durum daha da ivme kazandı. Zenginler daha epey zenginleşirken yoksullar daha epey yoksullaştı. Aşıların, ilaçların, maskelerin, çalışmama lüksünün, çalışma zorunluluğunun ne manaya geldiğini hepimiz yaşayarak deneyimledik. Demin de söylemiş olduğim üzere hayat karmaşık ve çelişkili bağlardan oluşur. Lakin kimi vakit bu münasebetler hiç olmadığı kadar açık bir biçimde görünür hale gelirler. İçinden geçtiğimiz süreç de bu biçimde, bir epey şeyin daha açık bir biçimde görünür olduğu bir müddetç.
Hudutlarımızda ve bilhassa Yemen’de 10 yılı aşkın savaşlar sürüyor. Bütün bu olumsuz tabloya rağmen ABD’deki “black lives matter” hareketleri, Avrupa’nın farklı kentlerinde kolonyal periyoda ilişkin figürlere karşı yapılan aksiyonlar, Güney Amerika’daki öğrenci hareketleri, Fransa, Lübnan, Finlandiya, Sudan üzere ülkelerde artırımlar, yoksulluk, adaletsizlik üzere çeşitli niçinlerle yapılan hareketler çabucak akla gelenlerden. Buna ek olarak ikinci dünya savaşı daha sonrası en büyük mecburî göç hareketlerinin daha büyüğünün geçtiğimiz on yılda yaşandığını görmekteyiz. Bütün bunlar bir ortada düşünüldüğünde dünyanın büyük bir değişim süreci içerisinde olduğunu görmekteyiz. Sözgelimi Marsa bedelli maden çıkarmak için giden şirketlerle Demokratik Kongo Cumhuriyeti madenlerinde çalışan köle personeller birebir dünyada yaşıyor. Günde 18 saat çalışmak zorunda olan çocukların üzerinden Dünya atmosferinde birkaç gün geçirmek için seyahate çıkan uzay turistlerinin roketi geçebiliyor. Bu çelişkilerin daha da derinleştiği ve geleceğin sınıf çabası ekseninde belirleneceği bir dünya öngörmek kolay olsa gerek.
‘AFGANİSTAN’DAN GELEN MÜLTECİLER ÜZERİNE ÇALIŞIYORUM’
Okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız nelerdir?
Bu ortalar Afganistan’dan gelen mülteciler üzerine bir çalışmaya başladım. Mülteciler ülkemizde gerek teminatsız çalışma şartları gerekse de artan yabancı düşmanlığından olumsuz manada en epeyce etkilenen kümesi oluşturuyor. Dünyadaki eşitsiz servet dağılımının bir kararı olarak zarurî göç günümüzün en değerli sorunlarından. Bildiğiniz üzere Türkiye, dünyada en epey mültecinin olduğu ülke ve işleyen bir göç siyaseti hala yok. Bu durum toplumsal siyaset ve sosyolojinin ilgi alanları içinde.
Okumaya devam et...
“Öncelikle günümüz personel sınıfı örgütlenmeleri 80’ daha sonrası yapıdan pek farklı. Örgütlülük modellerinde önemli değişimler yaşandı. Sendikal gayretin giderek parçalandığını ve işyeri özeline sıkıştığını görmekteyiz” diyen Bakioğlu emekçi sınıfının geçmişten bugüne gayretini konuştuk.
Büyük Madenci Yürüyüşü, Akın Bakioğlu, 167 syf., Bağlantı Yayınları, 2022.
Emek uğraşı tarihi açısından baktığımızda Büyük Madenci Yürüyüşü’nün personel sınıfı üstündeki tesirleri ve hareketin yarattığı atmosfere dair neler söylersiniz?
Büyük Madenci Yürüyüşü 80’lerin sonlarında başlayan, emekçi sınıfı ve sendikal uğraşındaki değişimin son dalgalarından biridir. Yalnızca Türkiye’de değil dünyada da emsal grevleri görmek mümkün. Kapitalizmin Türkiye’deki seyri açısından Zonguldak maden personellerinin sergiledikleri direniş hem kazanımlarıyla hem kaybedişleriyle kıymetli bir yerdedir. Dünya ölçeğinden bakıldığında Sovyetlerin dağılış sürecinde olduğu, güç siyasetlerinin değiştiği, global ticaretin hızlanmaya başladığı bir periyoda denk gelmektedir. Yerelde ise 80’ darbesinin fiyatlı emek üstündeki baskısının bakılırsace devam ettiği ve Kamu İktisadi Teşebbüslerinin (KİT) satılma telaffuzlarının olduğu günlerde yapılmıştır Zonguldak Madenci Grevi. 89’ Bahar hareketleri çerçevesinden bakıldığında kamu çalışanlarının neoliberal siyasetlere karşı koymasıdır beraberinde da. Bu niçinlerle Türkiye’de ve dünyada hayli büyük ilgi görmüştür. Sanatkarlardan siyasetçilere kadar herkes Zonguldak’a gelerek greve dayanak vermiştir. Ek olarak, evvel 1991 genel seçimlerinde daha sonra 92’ mahallî seçimlerde Anavatan Partisindeki önemli oy düşüşlerinde, grev sırasında partinin takındığı olumsuz halin tesiri büyüktür.
Büyük Madenci Yürüyüşü tek başına bir olay olarak değil 80’ daha sonrası kamu personellerinin birçoklarının özelleştirme ve neoliberal siyasetlere karşı koyuşunun en üst noktası olarak okunmalıdır. Her ne kadar kamu emekçileri bu hareketler daha sonrasında fiyat artışları elde etse de sendikal hakları ve başka özlük haklarında kıymetli kaybedişler de hayatışlardır. Sendikaların bir bütün olarak değil de işkolu özelindeki örgütlü yapıları bu kaybedişlerde tesirli olmuştur. Günümüzde de bu biçimde bir görünüm vardır maalesef.
‘SINIF GAYRETLERİ SİYASETİN EN DEĞERLİ BELİRLEYENİDİR’
Türkiye’de siyasi tarih ile emek tarihi içindeki makas her daim keskin olmuştur. Sizce bunun niçini nedir?
Sınıf çabaları siyasetin en değerli belirleyenidir. Bilhassa 80’li senelerda personel sınıfının yok olduğu ve artık sınıf çatışmasının toplumsal değişimi açıklayamadığını öne süren tezlerin karşısında yaşanan tüm gelişmeler bunun aksini bizlere gösterdi. Günümüzde gerek ulusal manada gerekse de ulusal manadaki siyasi kırılmaların ardında sınıf gayretlerinin seyri vardır. Bahar Aksiyonları periyodu dünyadaki siyasi iklimin de önemli değişime uğradığı tek kutuplu bir dünyaya evrildiği bir devirdir. Bu yüzden siyaset ve emek hareketleri birbirinden başka okunamaz.
Kitabınızda öne çıkan sorunların başında kelamlı tarihin ağır işlenişi yer alıyor. Kelamlı tarih ile yazılı tarih içinde nasıl farklar var? Saha çalışmasında nelerle karşılaştınız?
Teorik olarak emekçi sınıfının ne olduğu, üyelerinin gündelik hayattaki pratiklerini nasıl anlamlardıklarıyla direkt alakalıdır. Bu dışarıdan bir bakışla kavranamayacak kadar karmaşık münasebetler manasına gelmektedir. Bu niçinle öznesini dinleyen ve manalandıran çalışmalar masa başındaki çalışmalardan daha fazla kelam söyleyebilir. Kelamlı tarih çalışmaları tabiatı gereği yazılı tarihi evraklara ek olarak yapılır. Birbirinin tersi değil birbirini destekleyen çalışmalardır. Kitaptaa hem vakanüvistik tarihe tıpkı vakitte emekçilerin anlatılarına yer vermeye çalıştım. Tarihi yaşayarak yazanların mana dünyalarını sosyolojik açıdan daha değerli görmekteyim. Bu niçinle Zonguldak Kömür Havzası tarihini emekçi sınıfı hareketlerine nazaran bir daha ele alarak beş periyotta inceledim ve çalışanların çalışma ve gündelik hayat tecrübelerini bu tarihin içerisinde ele aldım. Bu niçinle kitap gün gün grevi anlatmıyor. Emekçilerin gündelik hayatına ve çalışma hayatına odaklanarak greve giden süreci bir bütün olarak kavramaya çalışıyor. Her ne kadar kitabın başlığı Büyük Madenci Yürüyüşü olsa da çalışmada yalnızca bu olaya odaklanmıyor emekçi sınıfının çalışma ve gündelik hayatının bir kararı olarak bu yürüyüşü ele almaya dikkat ediyorum.
Saha çalışması sırasında bir fazlaca madenci köyünü ziyaret etme bahtı da buldum. Çalışma haricinde emekçilerle derinlemesine tartışmalara da girdiğimiz oldu. Zonguldak Kömür Havzası’nda nereye gitseniz grevle ilgili anısı olan birisine rastlamanız tesadüf değildir. Ben de madenci bir aileden geldiğim için samimi görüşmeler gerçekleştirdim. Saha araştırması sırasında en şaşırtan görüşmelerden birisi madencilik faaliyetini “Yüzüklerin Efendisi” yapıtındaki Entler ve Orklar içindeki savaşa benzeten iştirakçiyle yaptığım mülakattır. Tabiat sömürüsü ve kapitalizm daha güzel söz edilemezdi açıkçası.
GMİS, Büyük Madenci Yürüyüşü’nün kıymetli bir yürütücüsüydü. Burada Şemsi Denizer’in ismini anmak gerek. Aksiyonla bir arada kamuoyunun da tanıdığı bir lider oldu Denizer. hem de aksiyonun de mukadderatını değiştirdi. Bu süreci nasıl yorumluyorsunuz?
Şemsi Denizer’in ömrü Türkiye emekçi sınıfı sendikacılığının bir özeti üzere. Grev öncesindeki ve daha sonrasındaki katkıları da göz arkası edilemez lakin kısa müddette geçirdiği değişim fazlaca değerlidir. Grevin birinci günlerinde Denizer yaptığı bir konuşmada “Maden çalışanı personel sınıfının öncü gücüdür. Ocakları kapatırız kanısında olanların başına 1,5 milyon Zonguldaklı ile Türk emekçisi ile Türkiye’yi başlarına geçiririz” derken grevden daha sonra maden çalışanları için “Kendi çıkarlarını bakılırsamiyorlar, onun için de açlıktan kurtulamıyorlar, bu sendikanın idaresi olmasaydı aç kalırlardı” diyecek kadar önemli bir değişim geçirmiştir. Sendikal önderliğin ehemmiyetini yadsımamakla birlikte grev sırasında Türkiye Taşkömürü Kurumun’nda yaklaşık kırk bin çalışanın çalışıldığı da unutulmamalıdır. Çalışanların hepsi sendikalıdır. Lakin grevi örgütleyen ve en az sendika kadar bedelli olan bir başka bileşen ise personel komiteleridir. Emekçi komiteleri grev öncesinde kendi çalıştıkları işletmelerde örgütlenmiş, evvelce çalışanların pratik kazanımları için gayret vermişlerdir. Hatta yer yer sendikanın birtakım kararlarına karşı çıkarak denetleme misyonunu de yerine getirmişlerdir. Büyük Madenci Yürüyüşü sırasında en dikkat cazip şey ise sistemdir. Fotoğraflara baktığınızda çalışanların neredeyse askeri düzenle yürüdüklerini görürsünüz. Bu sistemin sağlanmasınsa ve sendika idaresi ile personeller içindeki irtibatın sağlanmasında işyeri komitelerinin fonksiyonu hayli kıymetlidir. Lakin grev daha sonrasında Denizer ile komitelerin de ortasının açıldığını ve bilinen komite üyelerinin iş yerlerinin değiştirildiğini daha sonraları da emekli edildiklerini görüyoruz. Denizer’in bütün bu olumsuz düzenlemelere karşı direnmediğini biliyoruz.
‘GÜNÜMÜZ EMEKÇİ SINIFI ÖRGÜTLENMELERİ 80′ daha sonraSI YAPIDAN FARKLI’
Günümüze gelirsek, personel aksiyonları ve emek çabası had safhaya çıktı. Bugünü, geçmişle karşılaştırdığımızda ortaya nasıl bir tablo çıkıyor?
Öncelikle günümüz emekçi sınıfı örgütlenmeleri 80’ daha sonrası yapıdan pek farklı. Örgütlülük modellerinde önemli değişimler yaşandı. Sendikal gayretin giderek parçalandığını ve işyeri özeline sıkıştığını görmekteyiz.
Bütün bu olumsuz tabloya rağmen son senelerda İNHİSAR çalışanlarının göstermiş olduğu, devam eden senelerda ise metal kesiminde çalışanların şimdilerde ise nakliye çalışanlarının yoğunluklu olarak göstermiş oldukları aksiyonlar umut vermektedir. Her ne kadar ulusal gündeme hayli fazla yansımasa da Emek Çalışma Topluluğu’nun 2019 ve 2020 senelerındaki raporlarına nazaran üç yüz yirmi beş bin personel genel aksiyon hadiselerine iştirak göstermiştir. Yakın vakitte dünyanın çeşitli yerlerinde göçmen ve mülteci emekçilerin de haklarını aramak için örgütlenmesi ve emek uğraşına girişmesi de şaşırtan olmayacaktır. Sınıf gayreti de her şey üzere değişime uğramak zorunda. Eskisi üzere görünmeyen örgütlenme biçimleri emekçi sınıfının değiştirici, dönüştürücü gücünün yok olduğunu düşündürebilir lakin değişim sınıfların karşılıklı çabası kararında şekillenmiştir, gelecekte de bu bu biçimde olacaktır.
Günümüz Türkiyesi’nde siyasal örgütlenme ile emekçi örgütlenmesi içindeki ilgide eksikler nelerdir?
Bunu eksiklik olarak tanımlamayı hakikat bulmuyorum. Sınıf gayretleri içerisinde bulundukları kurallara bakılırsa şekillenirler. Diyalektik bir yaklaşımla gelecek ne yalnızca sınıf hareketlerine indirgenebilir ne de yapısal kaidelerin direkt işaret ettiği istikamette aranabilir. Bu çatışmanın karşılıklı sonuçlarının işaret ettiği eksende şekillenir. Personel sınıfı dünyada bir bütün bulunmasına karşın birbirinden çok farklı görünümleri de olabilir. Çelişkili görünen bu durum hayatın ta kendisidir. Günümüzde bunları sınıf içi farklılıklar ve sınıf kültürü kavramlarıyla anlamlandırmaya çalışıyoruz.
En geniş manasıyla örgüt birbiriyle emsal gruplarlar oluşturanların toplumsal yapılar, normlar ve gündelik hayatla kurdukları alaka içerisinde anlamlanır. Globalleşmenin ve tek kutuplu bir dünyanın örgütler üstündeki tesirlerini yaşayarak deneyimledik. Önümüzdeki süreçte dijitalleşen dünyanın tesirlerini de süratli bir biçimde deneyimleyeceğimizi düşünüyorum. Covid Pandemisi daha sonrası çalışma hayatının gündelik hayatla nasıl iç içe geçtiği daha görünür hale geldi mesela. Amerika’da çalışanların önemli bir kısmı, var olan işlerini bırakarak yeni işlere girmeye ve özlük haklarıyla ilgili taleplerini sanal örgütlenme yollarıyla aramaya başladılar. Tıpkı biçimde Türkiye’de çoğunluğu nakliye çalışanı olan ve neredeyse tamamı garantisiz çalışma şartlarına sahip işçilerin hareketleri de kıymetli gelişmelerdir. En sıradan manada kendilerini bir küme haklarını almak için çabaya girdikleri başkalarını aykırı bir küme olarak görüp hak uğraşı vermek de personel örgütlenmesine içkindir. Lakin sınıf hareketlerinde en dikkat cazip taraf hareketlerin iş yeri temelinde sıkışması üzere görünüyor. İş yeri ve kısa müddetli kazanımlar hareketliliklerin temel belirleyenleri olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin günümüzdeki aksiyonlara istenen fiyat özelinde baktığımızda talep edilen fiyatların yoksulluk hududunun altında olması dikkat caziptir. Global kapitalizmin baskı ortamı buradan bile okunabilir. Taleplerin gereksinimlerden daha hayli haklara yanlışsız gelmesi kazanımları arttıracaktır.
‘SERVET DAĞILIMINDAKİ EŞİTSİZLİK GİDEREK DERİNLEŞİYOR’
Emek gayretinin değişen dünyayla bir arada geleceği noktaya dair öngörüleriniz nelerdir?
Dünyada servet dağılımındaki eşitsizlik giderek derinleşiyor. Covid Pandemisi daha sonrası bu durum daha da ivme kazandı. Zenginler daha epey zenginleşirken yoksullar daha epey yoksullaştı. Aşıların, ilaçların, maskelerin, çalışmama lüksünün, çalışma zorunluluğunun ne manaya geldiğini hepimiz yaşayarak deneyimledik. Demin de söylemiş olduğim üzere hayat karmaşık ve çelişkili bağlardan oluşur. Lakin kimi vakit bu münasebetler hiç olmadığı kadar açık bir biçimde görünür hale gelirler. İçinden geçtiğimiz süreç de bu biçimde, bir epey şeyin daha açık bir biçimde görünür olduğu bir müddetç.
Hudutlarımızda ve bilhassa Yemen’de 10 yılı aşkın savaşlar sürüyor. Bütün bu olumsuz tabloya rağmen ABD’deki “black lives matter” hareketleri, Avrupa’nın farklı kentlerinde kolonyal periyoda ilişkin figürlere karşı yapılan aksiyonlar, Güney Amerika’daki öğrenci hareketleri, Fransa, Lübnan, Finlandiya, Sudan üzere ülkelerde artırımlar, yoksulluk, adaletsizlik üzere çeşitli niçinlerle yapılan hareketler çabucak akla gelenlerden. Buna ek olarak ikinci dünya savaşı daha sonrası en büyük mecburî göç hareketlerinin daha büyüğünün geçtiğimiz on yılda yaşandığını görmekteyiz. Bütün bunlar bir ortada düşünüldüğünde dünyanın büyük bir değişim süreci içerisinde olduğunu görmekteyiz. Sözgelimi Marsa bedelli maden çıkarmak için giden şirketlerle Demokratik Kongo Cumhuriyeti madenlerinde çalışan köle personeller birebir dünyada yaşıyor. Günde 18 saat çalışmak zorunda olan çocukların üzerinden Dünya atmosferinde birkaç gün geçirmek için seyahate çıkan uzay turistlerinin roketi geçebiliyor. Bu çelişkilerin daha da derinleştiği ve geleceğin sınıf çabası ekseninde belirleneceği bir dünya öngörmek kolay olsa gerek.
‘AFGANİSTAN’DAN GELEN MÜLTECİLER ÜZERİNE ÇALIŞIYORUM’
Okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız nelerdir?
Bu ortalar Afganistan’dan gelen mülteciler üzerine bir çalışmaya başladım. Mülteciler ülkemizde gerek teminatsız çalışma şartları gerekse de artan yabancı düşmanlığından olumsuz manada en epeyce etkilenen kümesi oluşturuyor. Dünyadaki eşitsiz servet dağılımının bir kararı olarak zarurî göç günümüzün en değerli sorunlarından. Bildiğiniz üzere Türkiye, dünyada en epey mültecinin olduğu ülke ve işleyen bir göç siyaseti hala yok. Bu durum toplumsal siyaset ve sosyolojinin ilgi alanları içinde.
Okumaya devam et...