Özlem Karahan
Edebiyat dünyasının hareketi, heyecanı daim. Her hafta onlarca yayınevi, biroldukca farklı tıpta yeni kitap yayımlıyor. “İyi eser” peşindeki okurlarsa, onlarca kitap ortasında kendilerini “doyuracak” o “iyi eser”i arıyor. Banu Yıldıran Genç, kaleme aldığı kitap kritikleriyle yıllardır âlâ eser peşindeki okurun imdadına yetişen isimlerden biri. Kendisini etkileyen, hayata bakışını değiştiren, kişiliğini dönüştüren o yeterli yapıtları buldukça Notos, Agos Kirk, Oggito ve son olarak Parşömen’deki yazılarıyla kendisi üzere edebiyat tutkunlarıyla paylaşıyor.
Yalın lisanı, özgün üslubu ve incelikli bakış açısıyla günümüzün en başarılı kitap eleştirmenlerinden biri olan Banu Yıldıran Genç, bu kere birinci kitabı ‘Geri Döndüğüm Yerler’le edebiyatseverlerin karşısında.
Genç, kitabında bakış açısını, beklentilerini, umutlarını, acılarını; özetle şahsen kendisini etkileyen, okunduktan daha sonra “izi kalan” kitaplara dair yıllar ortasında kaleme aldığı yazıları bir ortaya toplamış. ‘Geri Döndüğüm Yerler’, müellifinin heyecanını ve tutkusunu en samimi biçimde anlattığı bir sunuş yazısıyla başlıyor. Kitabın ortaya çıkış serüvenine dair yazdığı bu kısımda Genç, “geri döndüğü yerleri” anlatmaya başlıyor bile. Bu manada serüvenin başladığı birinci kısım de denebilir bu sunuş kısmı için.
Yazar, büyük kısmı yakın geçmişte kaleme alınmış kıymetlendirme ve denemelerden oluşan kırk yazıyı beş farklı ana başlık altında toplamış. Her ana başlığın temsil ettiği bir kavram ya da his var. “Zaman Makinesi Misali” isimli ana başlık altındaki yazılarda “geçmiş”, “nostalji” ve “çocukluk” eksenlerinde buluşan kitaplara dair Genç’in yorumlarını ve kendi ömründen izleri okuyoruz. “Aile: Ne Onunla Ne Onsuz” başlıklı ikinci kısım isminden da anlaşılabileceği üzere aileye dair sorgulamaları içeren yazılardan oluşuyor. Toplumların en küçük “devletçiği” olan aileden başlayıp büyük devletlere bağlanan müşahedeler, bu yapının bireyi dönüştürdüğü mecburi hâl ve fazlası, her biri çok kuvvetli ve nitelikli edebi eserler merkezinde tartışılıyor.
“Ah Almış Topraklar” isimli üçüncü ana başlık altında, Banu Yıldıran Genç’in anlattıkları eşliğinde ”buraların hikâyesini” öteki türlü okuyoruz. Ermenileri, Kürtleri, Cumhuriyet’in birinci senelerından Gezi’ye uzanan biroldukça öyküyü anlatan kitapla bu yazılar yardımıyla tanışıyoruz. Bir yandan da Genç, edebiyatı da ardına alarak alternatif bir tarih anlatısı sunuyor. Bir öbür ana başlık olan “Dünya Makus Bir Yer”de bulunduğumuz coğrafyadan taşıyor, tıpkı bakış açısıyla dünyanın dört yanındaki tarihi dramları, tam da bunları anlatan eserler eşliğinde hikâyeleştiriyor.
KADIN GAYRETİNE SANATLA DESTEK
Her başlıkta kesinlikle bayanlar ve bayan haklarına dair en azından bir iki cümle eden muharrir, kitabın son kısmı “Anlatılan, Bizim Hikâyemiz”de merkezine bayanları alarak sesini yükseltiyor. hayatın her alanında bayanlara “biçilen” rolleri gözler önüne seren eserler eşliğinde, bayan gayretine incelikli bir takviye veriyor. Genç, bu kitabıyla en başta bahsetmiş olduğum “iyi kitap” peşindeki okur için çok kıymetli bir çalışmaya imza atmış diyebiliriz. Çünkü ‘Geri Döndüğüm Yerler’de incelenen ve önerilen kitapların her biri hem edebi açıdan pek başarılı birebir vakitte okuyanı “dönüştürme”, okuyanda iz bırakma konusunda tezli. Pekala, Banu Yıldıran Genç’in o “iyi kitap”ları, “nitelikli eserleri” bulmak için nasıl arama biçimleri var? Kitabıyla ilgili konuşma, sorularımı sorma fırsatı bulduğum muharririn bu soruya cevabı şu biçimde:
Geri Döndüğüm Yerler, Banu Yıldıran Genç, 260 syf., Notos Kitap, 2022.
“seneler ortasında kendimce geliştirdiğim kimi usuller oldu. Çıkan hiç bir kitabını kaçırmadığım butik yayınevleri var mesela. Önceliğim her vakit onlar oluyor. daha sonra, büyük yayınevlerinden de takip ettiğim muharrirler oluyor. Ancak elbette gözümden kaçan eserler, muharrirler var. Bilhassa güzel birinci kitaplar dezavantajlı oluyor bu durumda.”
İnsanlara kitap önermeyi ve listeler yapmayı fazlaca sevdiğini, bunun kendisinde öğretmenlikten gelen bir alışkanlık olduğunu anlatan Genç, nitelikli eser ararken bestseller’lardan, upmarket fiction denilen cinslerden uzak durduğunu, bunun yanı sıra okurken âlâ bulmadığı kitapları tereddüt etmeden yarım bıraktığını söylüyor.
ÖZGÜNLÜĞÜ, SAMİMİYETİNDEN GELİYOR
İyi bir eser değerlendirmesinden, okurla bahsedilen kitap içinde birinci köprü olmasının yanı sıra, çabucak hemen yapıtı okumadan, okurun bilgi dünyasına katkıda bulunmasını, dünyaya dair fikirlerinde minik sarsıntılar yaratıp onu değişime hazırlamasını bekleriz. Genç, bu beklentinin hakkını veriyor. Ayrıyeten ‘Geri Döndüğüm Yerler’de Türkiye’den Balkanlar’a, Kuzey Avrupa’dan Latin Amerika’ya, dünyanın dört yanından edebiyat yapıtlarını masaya yatırıyor, onların teknik çözümlemelerini yapıyor, ülkelerin edebiyatlarının karakteristik özelliklerini inceliyor ve okuru bahsetmiş olduğu yapıta ustalıkla yaklaştırıyor.
Ama onun yazılarını bu kadar kuvvetli kılan özellik, başarılı bir kıymetlendirme müellifi olmasından öte âlâ ve samimi bir hikâyeci olması ve bu yeterli hikâyeciliğini deneme yazarken de cüretle kullanımı. Bir kitaba dair değerlendirmesini yazarken, o kitabın kendisinde canlandırdığı duyguyu, kendisine hatırlattığı anıları okurla paylaşmaktan çekinmiyor. Bunu da; “Özellikle denemelerimde kendimden, ailemden, çocukluğumdan epey kelam ediyorum. kimi vakit küçücük bir hisle, kimi vakit ülke tarihiyle hesaplaşabilmek için kendi küçük ömrüme dönüyorum,” kelamlarıyla anlatıyor.
İşte Genç’in bu dönüşü, onun hem üslubundaki özgünlüğünün temeli oluyor tıpkı vakitte bu kitap özelinde okura iki farklı okuma keyfi sunuyor: Okur bir yandan hepsi kendi çeşidinde pek güzel yapıtlarla tanışırken öteki yandan da bir muharririn otoportesini okumuş oluyor. Banu Yıldıran Genç, anlattığı kitapların koluna ustalıkla soktuğu kendi öykülerinin yanında, sayfalar içinde nostaljik molalar olarak birkaç eski fotoğraf da paylaşıyor okurlarıyla.
‘Geri Döndüğüm Yerler’, okuma tutkunlarının gözden kaçırmaması gereken bir kitap zira bir kitabın nasıl okunması gerektiğini, bir kitabı hangi bakış açılarıyla kıymetlendirmek, müellifi hangi taraflarıyla anlamaya çalışmak gerektiğini her yazısında kendine ayna tutarak ustalıkla anlatıyor.
Öte yandan bu, yazı tutkunlarının da gözden kaçırmaması gereken bir kitap zira yapıtlardan kendi öyküsüne gidip geldiği denemeler ve kıymetlendirme yazıları boyunca Genç, çeşitlerle ilgili kucak dolusu teknik bilgiler de veriyor.
Okumaya devam et...
Edebiyat dünyasının hareketi, heyecanı daim. Her hafta onlarca yayınevi, biroldukca farklı tıpta yeni kitap yayımlıyor. “İyi eser” peşindeki okurlarsa, onlarca kitap ortasında kendilerini “doyuracak” o “iyi eser”i arıyor. Banu Yıldıran Genç, kaleme aldığı kitap kritikleriyle yıllardır âlâ eser peşindeki okurun imdadına yetişen isimlerden biri. Kendisini etkileyen, hayata bakışını değiştiren, kişiliğini dönüştüren o yeterli yapıtları buldukça Notos, Agos Kirk, Oggito ve son olarak Parşömen’deki yazılarıyla kendisi üzere edebiyat tutkunlarıyla paylaşıyor.
Yalın lisanı, özgün üslubu ve incelikli bakış açısıyla günümüzün en başarılı kitap eleştirmenlerinden biri olan Banu Yıldıran Genç, bu kere birinci kitabı ‘Geri Döndüğüm Yerler’le edebiyatseverlerin karşısında.
Genç, kitabında bakış açısını, beklentilerini, umutlarını, acılarını; özetle şahsen kendisini etkileyen, okunduktan daha sonra “izi kalan” kitaplara dair yıllar ortasında kaleme aldığı yazıları bir ortaya toplamış. ‘Geri Döndüğüm Yerler’, müellifinin heyecanını ve tutkusunu en samimi biçimde anlattığı bir sunuş yazısıyla başlıyor. Kitabın ortaya çıkış serüvenine dair yazdığı bu kısımda Genç, “geri döndüğü yerleri” anlatmaya başlıyor bile. Bu manada serüvenin başladığı birinci kısım de denebilir bu sunuş kısmı için.
Yazar, büyük kısmı yakın geçmişte kaleme alınmış kıymetlendirme ve denemelerden oluşan kırk yazıyı beş farklı ana başlık altında toplamış. Her ana başlığın temsil ettiği bir kavram ya da his var. “Zaman Makinesi Misali” isimli ana başlık altındaki yazılarda “geçmiş”, “nostalji” ve “çocukluk” eksenlerinde buluşan kitaplara dair Genç’in yorumlarını ve kendi ömründen izleri okuyoruz. “Aile: Ne Onunla Ne Onsuz” başlıklı ikinci kısım isminden da anlaşılabileceği üzere aileye dair sorgulamaları içeren yazılardan oluşuyor. Toplumların en küçük “devletçiği” olan aileden başlayıp büyük devletlere bağlanan müşahedeler, bu yapının bireyi dönüştürdüğü mecburi hâl ve fazlası, her biri çok kuvvetli ve nitelikli edebi eserler merkezinde tartışılıyor.
“Ah Almış Topraklar” isimli üçüncü ana başlık altında, Banu Yıldıran Genç’in anlattıkları eşliğinde ”buraların hikâyesini” öteki türlü okuyoruz. Ermenileri, Kürtleri, Cumhuriyet’in birinci senelerından Gezi’ye uzanan biroldukça öyküyü anlatan kitapla bu yazılar yardımıyla tanışıyoruz. Bir yandan da Genç, edebiyatı da ardına alarak alternatif bir tarih anlatısı sunuyor. Bir öbür ana başlık olan “Dünya Makus Bir Yer”de bulunduğumuz coğrafyadan taşıyor, tıpkı bakış açısıyla dünyanın dört yanındaki tarihi dramları, tam da bunları anlatan eserler eşliğinde hikâyeleştiriyor.
KADIN GAYRETİNE SANATLA DESTEK
Her başlıkta kesinlikle bayanlar ve bayan haklarına dair en azından bir iki cümle eden muharrir, kitabın son kısmı “Anlatılan, Bizim Hikâyemiz”de merkezine bayanları alarak sesini yükseltiyor. hayatın her alanında bayanlara “biçilen” rolleri gözler önüne seren eserler eşliğinde, bayan gayretine incelikli bir takviye veriyor. Genç, bu kitabıyla en başta bahsetmiş olduğum “iyi kitap” peşindeki okur için çok kıymetli bir çalışmaya imza atmış diyebiliriz. Çünkü ‘Geri Döndüğüm Yerler’de incelenen ve önerilen kitapların her biri hem edebi açıdan pek başarılı birebir vakitte okuyanı “dönüştürme”, okuyanda iz bırakma konusunda tezli. Pekala, Banu Yıldıran Genç’in o “iyi kitap”ları, “nitelikli eserleri” bulmak için nasıl arama biçimleri var? Kitabıyla ilgili konuşma, sorularımı sorma fırsatı bulduğum muharririn bu soruya cevabı şu biçimde:
Geri Döndüğüm Yerler, Banu Yıldıran Genç, 260 syf., Notos Kitap, 2022.
“seneler ortasında kendimce geliştirdiğim kimi usuller oldu. Çıkan hiç bir kitabını kaçırmadığım butik yayınevleri var mesela. Önceliğim her vakit onlar oluyor. daha sonra, büyük yayınevlerinden de takip ettiğim muharrirler oluyor. Ancak elbette gözümden kaçan eserler, muharrirler var. Bilhassa güzel birinci kitaplar dezavantajlı oluyor bu durumda.”
İnsanlara kitap önermeyi ve listeler yapmayı fazlaca sevdiğini, bunun kendisinde öğretmenlikten gelen bir alışkanlık olduğunu anlatan Genç, nitelikli eser ararken bestseller’lardan, upmarket fiction denilen cinslerden uzak durduğunu, bunun yanı sıra okurken âlâ bulmadığı kitapları tereddüt etmeden yarım bıraktığını söylüyor.
ÖZGÜNLÜĞÜ, SAMİMİYETİNDEN GELİYOR
İyi bir eser değerlendirmesinden, okurla bahsedilen kitap içinde birinci köprü olmasının yanı sıra, çabucak hemen yapıtı okumadan, okurun bilgi dünyasına katkıda bulunmasını, dünyaya dair fikirlerinde minik sarsıntılar yaratıp onu değişime hazırlamasını bekleriz. Genç, bu beklentinin hakkını veriyor. Ayrıyeten ‘Geri Döndüğüm Yerler’de Türkiye’den Balkanlar’a, Kuzey Avrupa’dan Latin Amerika’ya, dünyanın dört yanından edebiyat yapıtlarını masaya yatırıyor, onların teknik çözümlemelerini yapıyor, ülkelerin edebiyatlarının karakteristik özelliklerini inceliyor ve okuru bahsetmiş olduğu yapıta ustalıkla yaklaştırıyor.
Ama onun yazılarını bu kadar kuvvetli kılan özellik, başarılı bir kıymetlendirme müellifi olmasından öte âlâ ve samimi bir hikâyeci olması ve bu yeterli hikâyeciliğini deneme yazarken de cüretle kullanımı. Bir kitaba dair değerlendirmesini yazarken, o kitabın kendisinde canlandırdığı duyguyu, kendisine hatırlattığı anıları okurla paylaşmaktan çekinmiyor. Bunu da; “Özellikle denemelerimde kendimden, ailemden, çocukluğumdan epey kelam ediyorum. kimi vakit küçücük bir hisle, kimi vakit ülke tarihiyle hesaplaşabilmek için kendi küçük ömrüme dönüyorum,” kelamlarıyla anlatıyor.
İşte Genç’in bu dönüşü, onun hem üslubundaki özgünlüğünün temeli oluyor tıpkı vakitte bu kitap özelinde okura iki farklı okuma keyfi sunuyor: Okur bir yandan hepsi kendi çeşidinde pek güzel yapıtlarla tanışırken öteki yandan da bir muharririn otoportesini okumuş oluyor. Banu Yıldıran Genç, anlattığı kitapların koluna ustalıkla soktuğu kendi öykülerinin yanında, sayfalar içinde nostaljik molalar olarak birkaç eski fotoğraf da paylaşıyor okurlarıyla.
‘Geri Döndüğüm Yerler’, okuma tutkunlarının gözden kaçırmaması gereken bir kitap zira bir kitabın nasıl okunması gerektiğini, bir kitabı hangi bakış açılarıyla kıymetlendirmek, müellifi hangi taraflarıyla anlamaya çalışmak gerektiğini her yazısında kendine ayna tutarak ustalıkla anlatıyor.
Öte yandan bu, yazı tutkunlarının da gözden kaçırmaması gereken bir kitap zira yapıtlardan kendi öyküsüne gidip geldiği denemeler ve kıymetlendirme yazıları boyunca Genç, çeşitlerle ilgili kucak dolusu teknik bilgiler de veriyor.
Okumaya devam et...