Everest Yayınları Açıkhava Serisi geçtiğimiz günlerde yirmi altıncı kitaba ulaştı. Yerli yabancı bir hayli müellifin, şairin hikayelerinden, şiirlerinden oluşan bu kısa cep uzunluk kitaplar okurlarca oldukcaça beğenildi. Lakin içlerinden biri bence başkalarından ayrı bir yerde duruyor. Selim İleri’nin yazdığı ‘C.S.’. “Sedef kakma sandıktan çıkan” ‘C.S.’, birinci kere yayınlanan bir İleri anlatısı.
Peki bu sahiden bir anlatı mı, İleri de bundan pek emin değil.
“C.S.’nin kıssasına başlamak için uğraşıyorum.
C.S.’nin öyküsü mi, açık seçik karar veremiyorum. Yazacaklarım tahminen öykü, tahminen izlenimler, duyuşlar. Tahminen ruh ikizliği, arayış. Anı-öykü, deneme-öykü. Kısa bir anlatı. Yazmak oyalantısı. Sait Faik’e göre ‘bir hırs’.”
Peki kim bu C.S.?
İlk başlarda tam olarak anlamıyoruz, daha sonra İleri’nin bunu bilerek gizlediğini düşünüyoruz lakin devam eden sayfalarda bize ‘Ömrümde Sükût’ yapıtından bahsediyor İleri. Biz de C.S.’nin Cahit Sıtkı Tarancı olduğunu anlıyoruz. İleri de temel niyetinin şairi gizlemek olmadığını, yalnızca merak ettirmek için, sorulması için bu biçimde yaptığını belirtiyor.
Kitabın başlarında İleri büyük bir melankolinin ortasında olduğunu, kendisine “her şeyin uçurum kenarında kara, kararmış” göründüğünü yazıyor ancak asıl anlatmak istediğinin öbür bir şey olduğu ortaya çıkıyor. O, C.S. ile kurduğu duygudaşlık üzerinden geçmişe, C.S.’nin ömrüne bir bakış atıyor.
YALNIZ BİR ŞAİR
C.S. birinci şiirlerini yazıp fikrine ehemmiyet verdiği birkaç beşere gönderiyor. Bunlardan biri de Nurullah Ataç. Ataç şiirleri hiç mi hiç beğenmiyor. Yeteneğiniz yok, boş yere uğraşmayın, çabucak vazgeçin, gibisinden bir karşılık veriyor.
C.S.’yi bu istikamette destekleyen birinci kişi Peyami Safa oluyor. (Tabii Peyami Safa’nın ismi da Peyami Safa değil. “Yalnızız romancısı”.) C.S. ile Safa’nın ahbaplığı kitapta fazlacaça işleniyor. Hem uygunu hem kötüsüyle. Çünkü Safa’nın sosyalizm düşmanlığı, devrin bir hayli müellifi, şairiyle olduğu üzere C.S. ile de ortasına giriyor. On beş yıllık dostluk bu biçimdece nihayete eriyor. Safa, köşe yazılarında takındığı saldırgan tutumuna karşın C.S.’nin vefatının akabinde bir yazı yazıyor yazmasına, lakin şürekâsı devreye girip Safa’yı ayıplıyorlar. O da yanlış anlamayın deyip, on beş yıllık eski bir dost için, diye açıklama yapıyor.
Kitabı okurken, İleri’nin söylemiş olduği “YALNIZLIĞIMIZ bu kırık hikayenin ismi olabilir…” cümlesi daha bir mana kazanıyor bu biçimde olunca. Çünkü kitapta C.S.’nin ne derece yalnız, ne kadar kendi halinde olduğunu çeşitli örneklerle okuyoruz.
NÂZIM’LA YAŞANAN ANLAŞMAZLIK
daha sonra C.S. ve Z.O.S. (Ziya Osman Saba) içinde gençliklerinden itibaren başlayan dostluğa geliyor sıra. İleri, çeşitli tanıklıkları da işin içine katarak bu iki şairin Baudelaire’den ne derece etkilendiklerine ve kendi şiirlerini oluşturma süreçlerine değiniyor. Bu vakit zarfında da C.S.’nin olmayan aşklarına yazdığı şiirlerden bahsediyor.
C.S., Selim İleri, 56 syf. Everest Yayınları, 2022.
C.S.’nin, N. Hanım’la yaptığı kısa evliliğinden daha sonra, onun yanında yanlışsız düzgün birini nazarann olmuyor. C.S. bekâr odasıyla meyhaneler içinde birçok dostluk, kaç hüzün, birçok memnunluk ortasında yaşarken şiirini de hayli bir geliştiriyor. O denli ki Ataç’ı vaktiyle söylemiş olduklerinden geri çevirip, Tanpınar, Attilâ İlhan üzere değerli isimlerin övgülerini alıyor.
Hatta Attilâ İlhan “Düşten Güzel” için olumsuz şeyler söylemesine rağmen, yıllar daha sonra İleri’ye, “Artık C.S. Beyefendi üzere banka memuresi için, postacı için, otobüs sürücüsü için şiir yazılmıyor. Bu ne kayıptır bilir misin!” diyor.
İleri, Nâzım’la C.S.’nin yaşadığı bir uyuşmazlıktan da bahsediyor. Dahası bu bir kırgınlık. Nâzım tutuklanıp Bursa’ya gdolayıldüğünde C.S. içine sindiremiyor bunu. “Bir Şey” isimli şiirinde söyle yazıyor:
II.
Bir şey daha var yürek acısı
Utandırır insanı düşündürür
Öylesine diğer bir kalp ağrısı
Alır beni ta Bursa’ya gdolayır
Yeşil Bursa’da konuk bir garip kuş
Otur denmiş oracıkta oturmuş
Ta yüreğinden bir türkü tutturmuş
Ne hoş şey dünyada hür olmak hür
Benerci Jokond Varan Üç Bedrettin
Hey kahpe felek ne oyunlar ettin
En yavuz evlâdı bu memleketin
Nâzım ağabey mahpuslarda çürür
Ne var ki Nâzım bu şiiri okuyunca epeyce sonlanıyor. C.S.’nin makûs bir niyeti olmadığı biliyor bilmesine, lakin kendisini aciz, zavallı gösterdiği için C.S.’ye çıkışıyor. daha sonra da buna karşılık “Yatar Bursa Kalesinde”yi yazıyor:
YATAR BURSA KALESİNDE
Sevdalınız komünisttir,
on yıldan beri mahpustur,
yatar Bursa kalesinde.
Hapis ammâ, zincirini kırmış yatar,
en âlâ mertebeye ermiş yatar,
yatar Bursa kalesinde.
Memleket toprağındadır kökü,
Bedreddin üzere taşır yükü,
yatar Bursa kalesinde.
Yüreği delinip batmadan,
şarkısı tükenip bitmeden,
cennetini kaybetmeden,
yatar Bursa kalesinde.
‘BENİM DE ÇİZİLMİŞ BİR MEFKÛREM VARDIR’
Bu kitap bir biyografi kitabı değil. İleri’nin C.S. ile kurduğu duygudaşlığı üzerinden, edebiyat tarihimize, mektuplara ve tanıklıklara uzanan bir anlatı. Birinci kere yayınlanması hasebiyle de başkaya değerli.
Aslında İleri’nin C.S. ile kurduğu bir duygudaşlık örneği daha var. 2010’da bir edebi buluş kapsamında Z.O.S. imzasıyla C.S.’ye bir mektup yazıyor İleri. C.S.’nin ona olan mektupları vaktiyle basıldığı, fakat Z.O.S.’un mektupları ortalıkta olmadığı için düşünülen bir projeydi bu. Kitabın sonunda bu mektuba da yer veriyor İleri.
Ancak İleri’nin genç yaşında radyodayken tesadüf ettiği ve müelliflik yapmak istemesine sebep olan bir mektup daha var. C.S., babasına yazdığı bu mektupta şu biçimde diyor:
“Babacığım, hayatta muvaffakiyet yalnız aç kalmamakta değildir. Asıl muvaffakiyet göçüp gittikten daha sonra gerisinde bir eser bırakmaktadır. Bu yapıtı meydana getirmek için saadeti memnu telâkki etmeli. Benim de çizilmiş bir mefkûrem vardır. Ben, her şeydilk evvelden hayatış olduğuma kanıt olmak için bir eser meydana getireceğim.”
‘C.S.’, kısacık, ancak epeyce etkileyici bir kitap. Tıpkı C.S.’nin kendisi üzere…
Okumaya devam et...
Peki bu sahiden bir anlatı mı, İleri de bundan pek emin değil.
“C.S.’nin kıssasına başlamak için uğraşıyorum.
C.S.’nin öyküsü mi, açık seçik karar veremiyorum. Yazacaklarım tahminen öykü, tahminen izlenimler, duyuşlar. Tahminen ruh ikizliği, arayış. Anı-öykü, deneme-öykü. Kısa bir anlatı. Yazmak oyalantısı. Sait Faik’e göre ‘bir hırs’.”
Peki kim bu C.S.?
İlk başlarda tam olarak anlamıyoruz, daha sonra İleri’nin bunu bilerek gizlediğini düşünüyoruz lakin devam eden sayfalarda bize ‘Ömrümde Sükût’ yapıtından bahsediyor İleri. Biz de C.S.’nin Cahit Sıtkı Tarancı olduğunu anlıyoruz. İleri de temel niyetinin şairi gizlemek olmadığını, yalnızca merak ettirmek için, sorulması için bu biçimde yaptığını belirtiyor.
Kitabın başlarında İleri büyük bir melankolinin ortasında olduğunu, kendisine “her şeyin uçurum kenarında kara, kararmış” göründüğünü yazıyor ancak asıl anlatmak istediğinin öbür bir şey olduğu ortaya çıkıyor. O, C.S. ile kurduğu duygudaşlık üzerinden geçmişe, C.S.’nin ömrüne bir bakış atıyor.
YALNIZ BİR ŞAİR
C.S. birinci şiirlerini yazıp fikrine ehemmiyet verdiği birkaç beşere gönderiyor. Bunlardan biri de Nurullah Ataç. Ataç şiirleri hiç mi hiç beğenmiyor. Yeteneğiniz yok, boş yere uğraşmayın, çabucak vazgeçin, gibisinden bir karşılık veriyor.
C.S.’yi bu istikamette destekleyen birinci kişi Peyami Safa oluyor. (Tabii Peyami Safa’nın ismi da Peyami Safa değil. “Yalnızız romancısı”.) C.S. ile Safa’nın ahbaplığı kitapta fazlacaça işleniyor. Hem uygunu hem kötüsüyle. Çünkü Safa’nın sosyalizm düşmanlığı, devrin bir hayli müellifi, şairiyle olduğu üzere C.S. ile de ortasına giriyor. On beş yıllık dostluk bu biçimdece nihayete eriyor. Safa, köşe yazılarında takındığı saldırgan tutumuna karşın C.S.’nin vefatının akabinde bir yazı yazıyor yazmasına, lakin şürekâsı devreye girip Safa’yı ayıplıyorlar. O da yanlış anlamayın deyip, on beş yıllık eski bir dost için, diye açıklama yapıyor.
Kitabı okurken, İleri’nin söylemiş olduği “YALNIZLIĞIMIZ bu kırık hikayenin ismi olabilir…” cümlesi daha bir mana kazanıyor bu biçimde olunca. Çünkü kitapta C.S.’nin ne derece yalnız, ne kadar kendi halinde olduğunu çeşitli örneklerle okuyoruz.
NÂZIM’LA YAŞANAN ANLAŞMAZLIK
daha sonra C.S. ve Z.O.S. (Ziya Osman Saba) içinde gençliklerinden itibaren başlayan dostluğa geliyor sıra. İleri, çeşitli tanıklıkları da işin içine katarak bu iki şairin Baudelaire’den ne derece etkilendiklerine ve kendi şiirlerini oluşturma süreçlerine değiniyor. Bu vakit zarfında da C.S.’nin olmayan aşklarına yazdığı şiirlerden bahsediyor.
C.S., Selim İleri, 56 syf. Everest Yayınları, 2022.
C.S.’nin, N. Hanım’la yaptığı kısa evliliğinden daha sonra, onun yanında yanlışsız düzgün birini nazarann olmuyor. C.S. bekâr odasıyla meyhaneler içinde birçok dostluk, kaç hüzün, birçok memnunluk ortasında yaşarken şiirini de hayli bir geliştiriyor. O denli ki Ataç’ı vaktiyle söylemiş olduklerinden geri çevirip, Tanpınar, Attilâ İlhan üzere değerli isimlerin övgülerini alıyor.
Hatta Attilâ İlhan “Düşten Güzel” için olumsuz şeyler söylemesine rağmen, yıllar daha sonra İleri’ye, “Artık C.S. Beyefendi üzere banka memuresi için, postacı için, otobüs sürücüsü için şiir yazılmıyor. Bu ne kayıptır bilir misin!” diyor.
İleri, Nâzım’la C.S.’nin yaşadığı bir uyuşmazlıktan da bahsediyor. Dahası bu bir kırgınlık. Nâzım tutuklanıp Bursa’ya gdolayıldüğünde C.S. içine sindiremiyor bunu. “Bir Şey” isimli şiirinde söyle yazıyor:
II.
Bir şey daha var yürek acısı
Utandırır insanı düşündürür
Öylesine diğer bir kalp ağrısı
Alır beni ta Bursa’ya gdolayır
Yeşil Bursa’da konuk bir garip kuş
Otur denmiş oracıkta oturmuş
Ta yüreğinden bir türkü tutturmuş
Ne hoş şey dünyada hür olmak hür
Benerci Jokond Varan Üç Bedrettin
Hey kahpe felek ne oyunlar ettin
En yavuz evlâdı bu memleketin
Nâzım ağabey mahpuslarda çürür
Ne var ki Nâzım bu şiiri okuyunca epeyce sonlanıyor. C.S.’nin makûs bir niyeti olmadığı biliyor bilmesine, lakin kendisini aciz, zavallı gösterdiği için C.S.’ye çıkışıyor. daha sonra da buna karşılık “Yatar Bursa Kalesinde”yi yazıyor:
YATAR BURSA KALESİNDE
Sevdalınız komünisttir,
on yıldan beri mahpustur,
yatar Bursa kalesinde.
Hapis ammâ, zincirini kırmış yatar,
en âlâ mertebeye ermiş yatar,
yatar Bursa kalesinde.
Memleket toprağındadır kökü,
Bedreddin üzere taşır yükü,
yatar Bursa kalesinde.
Yüreği delinip batmadan,
şarkısı tükenip bitmeden,
cennetini kaybetmeden,
yatar Bursa kalesinde.
‘BENİM DE ÇİZİLMİŞ BİR MEFKÛREM VARDIR’
Bu kitap bir biyografi kitabı değil. İleri’nin C.S. ile kurduğu duygudaşlığı üzerinden, edebiyat tarihimize, mektuplara ve tanıklıklara uzanan bir anlatı. Birinci kere yayınlanması hasebiyle de başkaya değerli.
Aslında İleri’nin C.S. ile kurduğu bir duygudaşlık örneği daha var. 2010’da bir edebi buluş kapsamında Z.O.S. imzasıyla C.S.’ye bir mektup yazıyor İleri. C.S.’nin ona olan mektupları vaktiyle basıldığı, fakat Z.O.S.’un mektupları ortalıkta olmadığı için düşünülen bir projeydi bu. Kitabın sonunda bu mektuba da yer veriyor İleri.
Ancak İleri’nin genç yaşında radyodayken tesadüf ettiği ve müelliflik yapmak istemesine sebep olan bir mektup daha var. C.S., babasına yazdığı bu mektupta şu biçimde diyor:
“Babacığım, hayatta muvaffakiyet yalnız aç kalmamakta değildir. Asıl muvaffakiyet göçüp gittikten daha sonra gerisinde bir eser bırakmaktadır. Bu yapıtı meydana getirmek için saadeti memnu telâkki etmeli. Benim de çizilmiş bir mefkûrem vardır. Ben, her şeydilk evvelden hayatış olduğuma kanıt olmak için bir eser meydana getireceğim.”
‘C.S.’, kısacık, ancak epeyce etkileyici bir kitap. Tıpkı C.S.’nin kendisi üzere…
Okumaya devam et...