Batuhan Dedde’nin sözüyle yeni “şiyir” kitabı ‘Yazık Yenilenlere’ Simurg Arka Yayınları etiketiyle raflarda yerini aldı. Kitap, dünyaya paslı bir pencereden bakan şiirlerle hayata teğet geçen kentli varoluşu odağına almakta.
Şairlerin egosu yüksek, kibirli beşerler olduğundan bahsedilir fazlacaça. En azından türlü edebi mahfillerde biroldukca şairin kibriyle alakalı lakin hakikat lakin yanlış anıları fazlacaça dinledim. Aklıma kibir deyince birincinin kelamlarını Levh-i Mahfuz’dan aldığını söyleyen Nef’î’nin öbür şairlerin yazdıklarını “dükkançe-i sahaf”a benzettiği gazel gelir. Osmanlı devrinde ilhamını direkt Allah’tan aldığını söyleyecek kadar gözü kara olması ve idamına giden süreç esasen her insanın malumu. Öbür bir örnek, Yahya Kemal’in çakırkeyif geldiği bir içki meclisinde şiir tartışan gençlere şiirin onunla bittiğini söyleyip orada bulunanları nesre yönlendirmesidir. Örnekler sayısız olsa da şiirin en kadim cins olması, kutsal kitapların, mitolojik metinlerin şiirsel yapısı göz önünde bulundurulduğu vakit şiir öbür edebi çeşitlerin içinde farklı bir yerde konumlanmıştır. Diğer bir tabirle şiire kutsallık ve ilham atfedildiği için şairler kendilerini büyük görmeye meyletmiş, peygamberlik hatta rablik abasını sırtlarına geçirmekten çekinmemişlerdir. Kibir problemine dönersek, kastım her şairin -ya da her şiirin- kibirli olduğunu söylemekten fazla kibirsiz şairin -ve şiirin- gorece az olduğunun altını çizmek. Bu minvalde Batuhan Dedde’nin kendi yazdıklarına “y” harfi ekleyerek “şiyir” demesi ve kendini “şayir” olarak nitelemesi kıymetli bir nokta zira bir daha eski gelenekten örnek verirsek tevazu sahibi şairler kendilerini “müteşair” olarak nitelerlerdi ama bunda bile ince bir kibir sezilirdi. Tüm bunlardan hareket edersek Dedde’nin “şiyir” yazdığını lisana getirmesi poetikasına dair daha en başta kimi dikkatler sunabilir okura: Birincinin, şiirinin daima bir tekâmül içerisinde olduğu, ikincisi de abartıyla, kibirle, hatta kutsallıkla yakından alakası olan şairaneliğe karşı durduğu. Lenin’den bir epigrafla, “İnsan gerçek dostlarını felaket anında tanır. Mağlubiyet yılları, güzel bir okuldur” diye başlayan son kitabı ‘Yazık Yenilenlere’yi bu iki var iseyımı göz arkası etmeden okumayı tercih ettim. Gerçekten nitekim de şairanelikten uzakta bir üslubu var Dedde’nin. Fazla imgelem yok, abartı yok, süslü tabirlerden sakınan bir kalem var karşımızda. Üstelik şairaneliği kırma noktasında bir fazlaca şairin üstesinden gelemediği bir mahzuru aşmayı başarmış metinler mevcut: Şiiri edata boğma manisi.
“Bir kentte ikamet ediyorum ve gencim
Taş binalar, asfalt yollar
Bayanlar, adamlar, çarpık kentleşme
Dar sokaklar, inhisar bayileri
Ve bitmeyen her şeyin trafiği
Yaşamak değil bu”
Yazık Yenilenlere, Batuhan Dedde, 40 syf., Simurg Arka Yayınları, 2022.
bu biçimdece, yapay bir lisan inşasından, şairanelikten, edat kullanmasından kaçarak mümkün olduğunca sade lakin bu sadelik içerisinde kendini çıplak sunmayan metinler okuyoruz. bir daha bu doğrultuda üstte kabaca temas ettiğim şiir-kibir, şiir-kutsallık alakasını bozmaya uğraşarak şiiri bütün sıfatlarından, unvanlarından arındırarak paranteze alan bir üslubu var Dedde’nin.
“yorgun tavsiyeler arıyorum kutsal kitaplarınızdan
Yüzüyorum pirlerin kan ırmaklarında
Bir ayet üzerinde çalışıyorum
Ortasında bir yerlerde
-Dünya size klozet değildir- diye uyarıyor
Uyarılıyorsunuz, uyarılıyorum, uyarılıyorlar”
bu biçimdelikle Dedde metinlerinde yapısökümcü bir damar olduğu, şiiri kılınmış, eylenmiş bir diğeri için varlık olarak görmekten çok şiiri kendinde var olan bir fenomen olarak gördüğü sezinlenebilir. Bu damıtma süreciyle bir arada bizi genç bir kuşağın maruz kaldığı karamsar ve her veçhesiyle zalim bir moderniteye götürmekte. Betonarme bir kent, inhisar bayileri, karanlık, karamsarlık, kan, cinayet, alkol, vefat, hiçlik, sarhoşluk üzere ögeler bu modernite yapbozunu tamamlıyor. Yer ise oda-sokak-mezarlık üçgeninde kurulmuş genelde. Bu üçgen içerisinde ölmek isteyip de ölememe hali hâkim zira beşere fazla gelen bir acıyı deneyim etmeden ölmek istemeyen ama bunu da Sisifos edasıyla alaya almaktan çekinmeyen bir ruh haleti var genelde.
“Kendimi tamamlayacak
Bir şeye benziyorum aslında
Ancak yaşadım işte
Niyet muhabbet olsun”
Gerçekten Sisifos rablerin ona verdiği cezayı kabullenerek sürüklediği kayayı bırakıp onun altında kalarak intihar etmemeyi yeğleyen uyumsuz bir varoluşçu örnektir. Daima tıpkı cezaya maruz kalarak, ıstırap çekerek rablerin cezasının ne kadar absürt olduğunu kendi var olmaklığıyla somutlaştırarak özgürleştirir kendini. Diğer bir deyişle kutsalı nefes aldığı surece yıkar. Bu doğrultuda Dedde’nin bir şiirinde geçen “Peygamber değilim fakat olabilirdim” mısraı Sisifos varoluşçuluğuna paralel düşünülebilir ancak tek farkla: Camus, Sisifos’u her vakit memnun olarak tasvir etmek gerektiğinin altını çizerken Dedde’nin mısralarındaki Sisifosçu iklim mutsuz lakin direnen bir kişiselyeti çağrıştırır. Öte yandan bir daha bu mısra kutsallık ve şiir-kutsal bağına bir başkaldırı üzere gözükmektedir. Olağan bu tersten de okunabilir: Şiiri kutsallaştırdığı var iseyılan her bedeli yıkarak salt şiiri kutsal kılma eforu. Metinlerin bu usul bir çift okumaya elverişli olması yapısökümcü üslubun mihenk taşı olsa gerek zira birden hayli mana bir yandan da anlamsızlığa denk düşer. Fakat şiir lisanındaki bu anlamsızlık idrakin ötesindeki “gösterilemeyene” geçmekten fazla idrakin sonundaki “sezinlemeye” temas eder. aslına bakarsanız kelam konusu çağdaş şiir olunca tespitten değil yorumdan bahsedilebilir. Şiirin paha ölçütleri çok müphem bir husus olsa da yorum fazlacaluğunun şiire düzey kazandırdığının altını çizmeli.
Bu özellikleriyle ‘Yazık Yenilenlere’ kutsalın bütün tariflerini, bütün açımlamalarını maksat alan, hayata pamuk ipliğiyle veyahut Demokles’in kılıcıyla bağlı olan metinler barındıran bir kitap olarak karşımıza çıkmakta. Yazının başındaki var iseyımlara dönmek gerekirse metinlerdeki ölememe halini süregiden bir tekâmül olarak görürsek Dedde şiyirlerinin de bundan nasibini aldığı, ölmekle yaşamak içindeki müphem çizgide acıyı deneyim etme, bir cins direnme hareketiyle var oldukları söylenebilir. İkinci olarak da sözlerin fonetik uyumlarının ve çağrışımlarının mütenasip kullanması haricinde şairaneliğe yer verilmemesi, küfrün şiire dahil edilmesi şiirin bir fenomen olarak ele alınmasının kararı olarak düşünülebilir.
“Artık konutta değilim. Sarhoşum. Cebimde yüz lira var. Bir bilet alıyorum uzak bir kente. Cebimde kırk lira kalıyor. Yoldayım. Mezarlığa yakın oteller bakıyorum. Oraya gömdüreceğim kendimi de. Lakin niçinse, bir süre daha tadına bakmak istiyorum bu acının.”
Okumaya devam et...
Şairlerin egosu yüksek, kibirli beşerler olduğundan bahsedilir fazlacaça. En azından türlü edebi mahfillerde biroldukca şairin kibriyle alakalı lakin hakikat lakin yanlış anıları fazlacaça dinledim. Aklıma kibir deyince birincinin kelamlarını Levh-i Mahfuz’dan aldığını söyleyen Nef’î’nin öbür şairlerin yazdıklarını “dükkançe-i sahaf”a benzettiği gazel gelir. Osmanlı devrinde ilhamını direkt Allah’tan aldığını söyleyecek kadar gözü kara olması ve idamına giden süreç esasen her insanın malumu. Öbür bir örnek, Yahya Kemal’in çakırkeyif geldiği bir içki meclisinde şiir tartışan gençlere şiirin onunla bittiğini söyleyip orada bulunanları nesre yönlendirmesidir. Örnekler sayısız olsa da şiirin en kadim cins olması, kutsal kitapların, mitolojik metinlerin şiirsel yapısı göz önünde bulundurulduğu vakit şiir öbür edebi çeşitlerin içinde farklı bir yerde konumlanmıştır. Diğer bir tabirle şiire kutsallık ve ilham atfedildiği için şairler kendilerini büyük görmeye meyletmiş, peygamberlik hatta rablik abasını sırtlarına geçirmekten çekinmemişlerdir. Kibir problemine dönersek, kastım her şairin -ya da her şiirin- kibirli olduğunu söylemekten fazla kibirsiz şairin -ve şiirin- gorece az olduğunun altını çizmek. Bu minvalde Batuhan Dedde’nin kendi yazdıklarına “y” harfi ekleyerek “şiyir” demesi ve kendini “şayir” olarak nitelemesi kıymetli bir nokta zira bir daha eski gelenekten örnek verirsek tevazu sahibi şairler kendilerini “müteşair” olarak nitelerlerdi ama bunda bile ince bir kibir sezilirdi. Tüm bunlardan hareket edersek Dedde’nin “şiyir” yazdığını lisana getirmesi poetikasına dair daha en başta kimi dikkatler sunabilir okura: Birincinin, şiirinin daima bir tekâmül içerisinde olduğu, ikincisi de abartıyla, kibirle, hatta kutsallıkla yakından alakası olan şairaneliğe karşı durduğu. Lenin’den bir epigrafla, “İnsan gerçek dostlarını felaket anında tanır. Mağlubiyet yılları, güzel bir okuldur” diye başlayan son kitabı ‘Yazık Yenilenlere’yi bu iki var iseyımı göz arkası etmeden okumayı tercih ettim. Gerçekten nitekim de şairanelikten uzakta bir üslubu var Dedde’nin. Fazla imgelem yok, abartı yok, süslü tabirlerden sakınan bir kalem var karşımızda. Üstelik şairaneliği kırma noktasında bir fazlaca şairin üstesinden gelemediği bir mahzuru aşmayı başarmış metinler mevcut: Şiiri edata boğma manisi.
“Bir kentte ikamet ediyorum ve gencim
Taş binalar, asfalt yollar
Bayanlar, adamlar, çarpık kentleşme
Dar sokaklar, inhisar bayileri
Ve bitmeyen her şeyin trafiği
Yaşamak değil bu”
Yazık Yenilenlere, Batuhan Dedde, 40 syf., Simurg Arka Yayınları, 2022.
bu biçimdece, yapay bir lisan inşasından, şairanelikten, edat kullanmasından kaçarak mümkün olduğunca sade lakin bu sadelik içerisinde kendini çıplak sunmayan metinler okuyoruz. bir daha bu doğrultuda üstte kabaca temas ettiğim şiir-kibir, şiir-kutsallık alakasını bozmaya uğraşarak şiiri bütün sıfatlarından, unvanlarından arındırarak paranteze alan bir üslubu var Dedde’nin.
“yorgun tavsiyeler arıyorum kutsal kitaplarınızdan
Yüzüyorum pirlerin kan ırmaklarında
Bir ayet üzerinde çalışıyorum
Ortasında bir yerlerde
-Dünya size klozet değildir- diye uyarıyor
Uyarılıyorsunuz, uyarılıyorum, uyarılıyorlar”
bu biçimdelikle Dedde metinlerinde yapısökümcü bir damar olduğu, şiiri kılınmış, eylenmiş bir diğeri için varlık olarak görmekten çok şiiri kendinde var olan bir fenomen olarak gördüğü sezinlenebilir. Bu damıtma süreciyle bir arada bizi genç bir kuşağın maruz kaldığı karamsar ve her veçhesiyle zalim bir moderniteye götürmekte. Betonarme bir kent, inhisar bayileri, karanlık, karamsarlık, kan, cinayet, alkol, vefat, hiçlik, sarhoşluk üzere ögeler bu modernite yapbozunu tamamlıyor. Yer ise oda-sokak-mezarlık üçgeninde kurulmuş genelde. Bu üçgen içerisinde ölmek isteyip de ölememe hali hâkim zira beşere fazla gelen bir acıyı deneyim etmeden ölmek istemeyen ama bunu da Sisifos edasıyla alaya almaktan çekinmeyen bir ruh haleti var genelde.
“Kendimi tamamlayacak
Bir şeye benziyorum aslında
Ancak yaşadım işte
Niyet muhabbet olsun”
Gerçekten Sisifos rablerin ona verdiği cezayı kabullenerek sürüklediği kayayı bırakıp onun altında kalarak intihar etmemeyi yeğleyen uyumsuz bir varoluşçu örnektir. Daima tıpkı cezaya maruz kalarak, ıstırap çekerek rablerin cezasının ne kadar absürt olduğunu kendi var olmaklığıyla somutlaştırarak özgürleştirir kendini. Diğer bir deyişle kutsalı nefes aldığı surece yıkar. Bu doğrultuda Dedde’nin bir şiirinde geçen “Peygamber değilim fakat olabilirdim” mısraı Sisifos varoluşçuluğuna paralel düşünülebilir ancak tek farkla: Camus, Sisifos’u her vakit memnun olarak tasvir etmek gerektiğinin altını çizerken Dedde’nin mısralarındaki Sisifosçu iklim mutsuz lakin direnen bir kişiselyeti çağrıştırır. Öte yandan bir daha bu mısra kutsallık ve şiir-kutsal bağına bir başkaldırı üzere gözükmektedir. Olağan bu tersten de okunabilir: Şiiri kutsallaştırdığı var iseyılan her bedeli yıkarak salt şiiri kutsal kılma eforu. Metinlerin bu usul bir çift okumaya elverişli olması yapısökümcü üslubun mihenk taşı olsa gerek zira birden hayli mana bir yandan da anlamsızlığa denk düşer. Fakat şiir lisanındaki bu anlamsızlık idrakin ötesindeki “gösterilemeyene” geçmekten fazla idrakin sonundaki “sezinlemeye” temas eder. aslına bakarsanız kelam konusu çağdaş şiir olunca tespitten değil yorumdan bahsedilebilir. Şiirin paha ölçütleri çok müphem bir husus olsa da yorum fazlacaluğunun şiire düzey kazandırdığının altını çizmeli.
Bu özellikleriyle ‘Yazık Yenilenlere’ kutsalın bütün tariflerini, bütün açımlamalarını maksat alan, hayata pamuk ipliğiyle veyahut Demokles’in kılıcıyla bağlı olan metinler barındıran bir kitap olarak karşımıza çıkmakta. Yazının başındaki var iseyımlara dönmek gerekirse metinlerdeki ölememe halini süregiden bir tekâmül olarak görürsek Dedde şiyirlerinin de bundan nasibini aldığı, ölmekle yaşamak içindeki müphem çizgide acıyı deneyim etme, bir cins direnme hareketiyle var oldukları söylenebilir. İkinci olarak da sözlerin fonetik uyumlarının ve çağrışımlarının mütenasip kullanması haricinde şairaneliğe yer verilmemesi, küfrün şiire dahil edilmesi şiirin bir fenomen olarak ele alınmasının kararı olarak düşünülebilir.
“Artık konutta değilim. Sarhoşum. Cebimde yüz lira var. Bir bilet alıyorum uzak bir kente. Cebimde kırk lira kalıyor. Yoldayım. Mezarlığa yakın oteller bakıyorum. Oraya gömdüreceğim kendimi de. Lakin niçinse, bir süre daha tadına bakmak istiyorum bu acının.”
Okumaya devam et...