Abdullah Ezik
Asuman Kafaoğlu-Büke’nin yeni kitabı ‘Tablodaki Bayan: Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Kadınları’, Epsilon Yayınevi tarafınca yayımlandı. Kafaoğlu-Büke kitapta, “hanımın okuma serüveninin izini” geçmişten bugüne ele aldığı tablolar üzerinden sürüyor.
Geçmişte toplumsal yaşama katılmaları engellenen bayanların lakin kitaplar yardımıyla dünyayı keşfedebildiğini söz eden Asuman Kafaoğlu-Büke, ele aldığı tablolarda kitap okurken resmedilen bayanların öykülerini lisana getiriyor.
Asuman Kafaoğlu-Büke ile bayanların sanattaki yerini, bir denemeci olarak bir imge üzerinden hareket etmenin yazınına sunduğu katkıyı ve ‘Tablodaki Bayan: Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Kadınları’nı konuştuk.
‘Tablodaki Bayan: Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Kadınları’, her şeydilk evvel erkek hâkim dünyada bayanlara biçilen rolü göstermesi, onların resmeden değil de resmedilen tarafta, ötürüsıyla etken değil edilgen bir yerde konumlandırılışını göstermesi bakımından kıymetli bir çalışma. Bu noktada evvela şunu sormak istiyorum: Bu çalışma, kitapta yer alan ressamlar ve tabloları bağlamında okura nasıl bir perspektif sunar? niye resmeden değil de resmedilen bayanlar?
Aslında kitapta bayan ressamlara da yer verdim lakin biliyorsunuz bayanların akademilere kabul edilmeleri, erkek yaşıtları üzere sanat eğitimi görmelerine müsaade verilmiyordu. Lakin yirminci yüzyıl başlarında laik eğitimden yararlanmaya başladı kız çocukları. Erkek meslektaşları anatomi çalışırken onların nü fotoğraf yapması tabuydu. Onların hususları erkek ressamlardan biraz farklı doğal olarak; daha epey konut ortasında aile fertlerinin fotoğraflarını yapmakla kısıtlanmışlar. Yani, bayan hem resmedilen tıpkı vakitte resmeden bu kitapta.
Her şeydilk evvel, “kadın, sanat ve kitap” üçgeni bir muharrir olarak size nasıl bir yol gösterdi?
Kitabın tarihi gelişmeninin müsaadeden gittim. Kitaplar yüzseneler ortasında nasıl gelişmiş, araştırmam bu biçimde başladı lakin ondan sonrasında bayanın kitapla kurduğu münasebet ilgimi çekti ve bunun sanat tarihi boyunca nasıl resmedildiğini göstererek bayanın da toplumsal pozisyonundaki değişimleri gösterebileceğimi fark ettim.
‘KADININ OKUMA SÜRECİ ÇAĞLAR İÇİNDE ÇOK DEĞİŞİME UĞRUYOR’
Kitapta birfazlaca farklı çağdan, biroldukça farklı ressam/sanatçı elinden çıkmış birfazlaca farklı sanat yapıtı kelam konusu. Pekala farklı çağlardan ressamlar, bayanları resmederken nelere dikkat etmiş? Bu husus, bir izleyici/denemeci/düşünür olarak sizi nasıl etkiledi, neler düşündürdü?
Çağlar ortasında bayanın okuma süreci epey değişime uğruyor. Ortaçağ ve Rönesans fotoğraflarında azizelerin ve Meryem Ana’nın elinde yalnızca dua kitabı ya da kutsal metinleri görüyoruz. Öbür deyişle, bu çağda okumadan anlaşılan, ibadetin göstergesi olması. Rabbin kelamının kuluna ulaştığını göstermek üzere azizelerin ellerinde kitap var. Matbaa geliştikten daha sonra, okuma yazma toplumun alt bölümlerine de ulaştığında, okuma hareketinin değiştiğini görüyoruz. Örneğin Van Gogh, bir köylü kızını büyük bir hevesle ve merakla roman okurken resmediyor. Artık hem bilgilenmek için birebir vakitte eğlenmek için kitap hanımın hayatına giriyor, kutsal metin haricinde okumalar öne çıkıyor.
Tablodaki Bayan – Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Bayanları, Asuman Kafaoğlu-Büke, 188 syf., Epsilon Yayınevi, 2021.
Bunlarla bir arada okuyan kişiyi izlemek, onun zihninden neler geçtiğini hayal etmek her vakit izleyen kişi için değişik olmuş. Ressamlar üzere aslında biz de kitap okumaya derin dalmış birine rahat bakarız, izlemeye açıktır. Ve izlerken de nasıl bir metin okuduğunu çıkartmaya çalışırız. Okuduğu bir ders kitabı mı, erotik bir öykü mi, sevgiliden gelen bir mektup mu? Bunların hepsi farklı bedensel duruşlarla, farklı mimiklerle okunacağı için izleyen bireye görünenin ötesinde bilgi verir. Sanırım bu niçinle bu derece epey kitap okuyan bayan resmi yapılmış.
Uzun yıllardır denemelerini, farklı konulardaki yazılarını çeşitli mecralarda okuduğumuz, takip ettiğimiz bir isimsiniz. Pekala bu çeşit spesifik okumalar yapmak/geliştirmek, bir muharrir olarak sizi nasıl besliyor? Sizin düşünme pratiklerinize nasıl tesir ediyor?
Sanatlar ortası temaslar daima ilgimi çekmiştir. İdeolojiyle, plastik sanatların, müziğin ve edebiyatın kesiştiği yerlerde gezinmek fazlaca ufuk açıcı; bununla birlikte odaklandığımız yapıtı de daha varlıklı açılarla görmemize yarıyor. İdeoloji eğitimi gördüğüm için benim bilhassa estetik kuramlar irtibatıyla yapıtları pahalandırmak hoşuma gidiyor. söylemiş olduğiniz üzere, beni muharrir olarak da fazlaca geliştirdiğini söyleyebilirim bu bakış açısının.
‘ARAŞTIRMA SÜRECİNİN BANA EN BÜYÜK KATKISI BAYANIN TOPLUMSAL DEĞİŞİMİNİ GÖRMEK OLDU’
‘Tablodaki Kadın’ın art planında özel bir araştırma sürecinin kelam konusu olduğu verdiğiniz referanslardan, bilgi ve dipnotlardan takip edilebilir. Bu bağlamda, kitabın yazım sürecinde ve öncesinde nasıl bir araştırma/çalışma süreci yürüttünüz? Öğrendiğiniz (yeni) bilgiler, kitaba ve size nasıl bir katkı sundu?
Kitabı yazarken binlerce fotoğraf indirdim ve fotoğrafları günlerce kimi vakit de haftalarca inceledim. İnternet yardımıyla bu fotoğrafları yalnızca müzelerde görmekten öte, dilediğimce büyütüp ayrıntılara bakmak ayrıyeten büyük bir zevk verdi. Sanırım en büyük katkısı hanımın toplumsal olarak gelişmenini ve değişimini görmekti. Bana bu mevzuda katkı sağladı ve kararında feminist bir açıyla bakmamı sağladı fotoğraflara.
Seçtiğiniz tablolar, tablolardaki bayan figürler ve onların yüzlerine, jest ve mimiklerine yansıyan duygular/duygulanımlar kimi vakit çabucak, kimi vakit bir süre daha sonra izleyiciyi de tesiri altına alıyor. Bu noktada onlarla temasa geçmek ve üzerlerine düşünmek bireye farklı bir tecrübe de sunuyor ki siz de bir noktada bu duruma vurgu yapıyorsunuz. Pekala siz bu tablolara estetik bağlamda mı yoksa size vadettiği duygulanım noktasında mı yaklaştınız?
Her fotoğraf farklı bir his bırakıyor geride. Birtakım fotoğrafları seçerken yalnızca niye o resmi sevdiğim, beni neyin etkilediği peşinden gittim kimi vakit de ressamın hayat hikayesinin peşinden giderek zımnî simgelere ilgi duydum. Sonuçta her fotoğrafın altında yatan sanatın hikayesi, hanımın hikayesi, sanatkarın öyküsü… derken imgelerin çoğaldığını fark ediyor insan.
‘Tablodaki Kadın’ı değişik kılan bir öbür nokta, ele aldığınız yapıtlara üretildikleri çağ ve coğrafyaya paralel bir biçimde yaklaşmanız. Bu tavırla okura sunduğunuz perspektifin genişlediği de söylenebilir. Pekala ele aldığınız tabloları biricik kılan, çağı ve coğrafyasıyla özdeşleştiren temel dürtü nedir? Bu yaklaşım sizi ve kitabı nasıl yönlendirdi, nasıl bir katkı sundu?
Her fotoğrafından kelam ederken yapıldığı çağda dünyada neler oluyordu, sanatkarın ömründe ne üzere değişimler vardı ayrıyeten araştırmam gerekti. Örneğin Hollanda’da tüccarların para kazanmasıyla sanatın tek hamisi kilise ve saray olmaktan çıkıyor, orta sınıftan beşerler meskenlerine sanat yapıtları almaya, duvarlarına fotoğraf asmaya başlıyorlar. Bunun sebebi orta sınıfın ekonomik güç kazanması. Bu ekonomik durum tablolara yansıyor. Halktan beşerler kendi portrelerini yaptırabiliyorlar ve bir de mesken ortasında kolay işler yaparken resmedilmeye başlanıyor. Daha evvel yalnızca soyluların ve sevgililerin fotoğrafları yapılırken, fotoğrafta büyük bir dönüm noktasına niye oluyor.
‘OKUYAN FİGÜR HER VAKİT BELİRLİ BİR GİZEM TAŞIYOR’
Son bir soru olarak, tablolarda ele aldığınız bayan figürleri içinde ne tıp farklılıklar gözlemlediniz? Tarihi süreç boyunca bayan ve okuyan bayan imgesi nasıl dönüşmüş, vakit içinde yerini öteki bir imgeye bırakmış mıdır?
hanımın kendi başına seyahat etmesi, para kazanması, mülk sahibi olması, savaşması, dilediğince gezmesi, istediği işte çalışması mümkün olmadığı için kitapların ve hikayelerin yaşamsal bir kıymeti var bayanlar için. Tüm hayat bilgisini kitaplardan ve dinlediği hikayelerden alıyor. Bayanlar kültür transferinde da hayli kıymetli rol oynuyorlar. Nineler torunlarına evvelki jenerasyonlardan duydukları öyküleri anlatarak masalların, destanların, kurmacanın ve ayrıntıların transferini sağlıyor. Bu niçinle tarihî süreçte temel bir rolü var. Sözel transferden yazılı metinlere geçtiğimizde de kitaplardan alıyor hayat bilgisini ve tecrübesini. Okuyan bayan imgesi sanatlarda bu taraflarıyla yansıtılmış. Bir de okuyan figür muhakkak bir gizem taşıyor her vakit. Sanatçı bu gizemi, kendi halinde olmayı, dalgınlığı ve içe dönüşü yansıtırken yeni bir boyut katıyor figüre.
Okumaya devam et...
Asuman Kafaoğlu-Büke’nin yeni kitabı ‘Tablodaki Bayan: Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Kadınları’, Epsilon Yayınevi tarafınca yayımlandı. Kafaoğlu-Büke kitapta, “hanımın okuma serüveninin izini” geçmişten bugüne ele aldığı tablolar üzerinden sürüyor.
Geçmişte toplumsal yaşama katılmaları engellenen bayanların lakin kitaplar yardımıyla dünyayı keşfedebildiğini söz eden Asuman Kafaoğlu-Büke, ele aldığı tablolarda kitap okurken resmedilen bayanların öykülerini lisana getiriyor.
Asuman Kafaoğlu-Büke ile bayanların sanattaki yerini, bir denemeci olarak bir imge üzerinden hareket etmenin yazınına sunduğu katkıyı ve ‘Tablodaki Bayan: Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Kadınları’nı konuştuk.
‘Tablodaki Bayan: Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Kadınları’, her şeydilk evvel erkek hâkim dünyada bayanlara biçilen rolü göstermesi, onların resmeden değil de resmedilen tarafta, ötürüsıyla etken değil edilgen bir yerde konumlandırılışını göstermesi bakımından kıymetli bir çalışma. Bu noktada evvela şunu sormak istiyorum: Bu çalışma, kitapta yer alan ressamlar ve tabloları bağlamında okura nasıl bir perspektif sunar? niye resmeden değil de resmedilen bayanlar?
Aslında kitapta bayan ressamlara da yer verdim lakin biliyorsunuz bayanların akademilere kabul edilmeleri, erkek yaşıtları üzere sanat eğitimi görmelerine müsaade verilmiyordu. Lakin yirminci yüzyıl başlarında laik eğitimden yararlanmaya başladı kız çocukları. Erkek meslektaşları anatomi çalışırken onların nü fotoğraf yapması tabuydu. Onların hususları erkek ressamlardan biraz farklı doğal olarak; daha epey konut ortasında aile fertlerinin fotoğraflarını yapmakla kısıtlanmışlar. Yani, bayan hem resmedilen tıpkı vakitte resmeden bu kitapta.
Her şeydilk evvel, “kadın, sanat ve kitap” üçgeni bir muharrir olarak size nasıl bir yol gösterdi?
Kitabın tarihi gelişmeninin müsaadeden gittim. Kitaplar yüzseneler ortasında nasıl gelişmiş, araştırmam bu biçimde başladı lakin ondan sonrasında bayanın kitapla kurduğu münasebet ilgimi çekti ve bunun sanat tarihi boyunca nasıl resmedildiğini göstererek bayanın da toplumsal pozisyonundaki değişimleri gösterebileceğimi fark ettim.
‘KADININ OKUMA SÜRECİ ÇAĞLAR İÇİNDE ÇOK DEĞİŞİME UĞRUYOR’
Kitapta birfazlaca farklı çağdan, biroldukça farklı ressam/sanatçı elinden çıkmış birfazlaca farklı sanat yapıtı kelam konusu. Pekala farklı çağlardan ressamlar, bayanları resmederken nelere dikkat etmiş? Bu husus, bir izleyici/denemeci/düşünür olarak sizi nasıl etkiledi, neler düşündürdü?
Çağlar ortasında bayanın okuma süreci epey değişime uğruyor. Ortaçağ ve Rönesans fotoğraflarında azizelerin ve Meryem Ana’nın elinde yalnızca dua kitabı ya da kutsal metinleri görüyoruz. Öbür deyişle, bu çağda okumadan anlaşılan, ibadetin göstergesi olması. Rabbin kelamının kuluna ulaştığını göstermek üzere azizelerin ellerinde kitap var. Matbaa geliştikten daha sonra, okuma yazma toplumun alt bölümlerine de ulaştığında, okuma hareketinin değiştiğini görüyoruz. Örneğin Van Gogh, bir köylü kızını büyük bir hevesle ve merakla roman okurken resmediyor. Artık hem bilgilenmek için birebir vakitte eğlenmek için kitap hanımın hayatına giriyor, kutsal metin haricinde okumalar öne çıkıyor.
Tablodaki Bayan – Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Bayanları, Asuman Kafaoğlu-Büke, 188 syf., Epsilon Yayınevi, 2021.
Bunlarla bir arada okuyan kişiyi izlemek, onun zihninden neler geçtiğini hayal etmek her vakit izleyen kişi için değişik olmuş. Ressamlar üzere aslında biz de kitap okumaya derin dalmış birine rahat bakarız, izlemeye açıktır. Ve izlerken de nasıl bir metin okuduğunu çıkartmaya çalışırız. Okuduğu bir ders kitabı mı, erotik bir öykü mi, sevgiliden gelen bir mektup mu? Bunların hepsi farklı bedensel duruşlarla, farklı mimiklerle okunacağı için izleyen bireye görünenin ötesinde bilgi verir. Sanırım bu niçinle bu derece epey kitap okuyan bayan resmi yapılmış.
Uzun yıllardır denemelerini, farklı konulardaki yazılarını çeşitli mecralarda okuduğumuz, takip ettiğimiz bir isimsiniz. Pekala bu çeşit spesifik okumalar yapmak/geliştirmek, bir muharrir olarak sizi nasıl besliyor? Sizin düşünme pratiklerinize nasıl tesir ediyor?
Sanatlar ortası temaslar daima ilgimi çekmiştir. İdeolojiyle, plastik sanatların, müziğin ve edebiyatın kesiştiği yerlerde gezinmek fazlaca ufuk açıcı; bununla birlikte odaklandığımız yapıtı de daha varlıklı açılarla görmemize yarıyor. İdeoloji eğitimi gördüğüm için benim bilhassa estetik kuramlar irtibatıyla yapıtları pahalandırmak hoşuma gidiyor. söylemiş olduğiniz üzere, beni muharrir olarak da fazlaca geliştirdiğini söyleyebilirim bu bakış açısının.
‘ARAŞTIRMA SÜRECİNİN BANA EN BÜYÜK KATKISI BAYANIN TOPLUMSAL DEĞİŞİMİNİ GÖRMEK OLDU’
‘Tablodaki Kadın’ın art planında özel bir araştırma sürecinin kelam konusu olduğu verdiğiniz referanslardan, bilgi ve dipnotlardan takip edilebilir. Bu bağlamda, kitabın yazım sürecinde ve öncesinde nasıl bir araştırma/çalışma süreci yürüttünüz? Öğrendiğiniz (yeni) bilgiler, kitaba ve size nasıl bir katkı sundu?
Kitabı yazarken binlerce fotoğraf indirdim ve fotoğrafları günlerce kimi vakit de haftalarca inceledim. İnternet yardımıyla bu fotoğrafları yalnızca müzelerde görmekten öte, dilediğimce büyütüp ayrıntılara bakmak ayrıyeten büyük bir zevk verdi. Sanırım en büyük katkısı hanımın toplumsal olarak gelişmenini ve değişimini görmekti. Bana bu mevzuda katkı sağladı ve kararında feminist bir açıyla bakmamı sağladı fotoğraflara.
Seçtiğiniz tablolar, tablolardaki bayan figürler ve onların yüzlerine, jest ve mimiklerine yansıyan duygular/duygulanımlar kimi vakit çabucak, kimi vakit bir süre daha sonra izleyiciyi de tesiri altına alıyor. Bu noktada onlarla temasa geçmek ve üzerlerine düşünmek bireye farklı bir tecrübe de sunuyor ki siz de bir noktada bu duruma vurgu yapıyorsunuz. Pekala siz bu tablolara estetik bağlamda mı yoksa size vadettiği duygulanım noktasında mı yaklaştınız?
Her fotoğraf farklı bir his bırakıyor geride. Birtakım fotoğrafları seçerken yalnızca niye o resmi sevdiğim, beni neyin etkilediği peşinden gittim kimi vakit de ressamın hayat hikayesinin peşinden giderek zımnî simgelere ilgi duydum. Sonuçta her fotoğrafın altında yatan sanatın hikayesi, hanımın hikayesi, sanatkarın öyküsü… derken imgelerin çoğaldığını fark ediyor insan.
‘Tablodaki Kadın’ı değişik kılan bir öbür nokta, ele aldığınız yapıtlara üretildikleri çağ ve coğrafyaya paralel bir biçimde yaklaşmanız. Bu tavırla okura sunduğunuz perspektifin genişlediği de söylenebilir. Pekala ele aldığınız tabloları biricik kılan, çağı ve coğrafyasıyla özdeşleştiren temel dürtü nedir? Bu yaklaşım sizi ve kitabı nasıl yönlendirdi, nasıl bir katkı sundu?
Her fotoğrafından kelam ederken yapıldığı çağda dünyada neler oluyordu, sanatkarın ömründe ne üzere değişimler vardı ayrıyeten araştırmam gerekti. Örneğin Hollanda’da tüccarların para kazanmasıyla sanatın tek hamisi kilise ve saray olmaktan çıkıyor, orta sınıftan beşerler meskenlerine sanat yapıtları almaya, duvarlarına fotoğraf asmaya başlıyorlar. Bunun sebebi orta sınıfın ekonomik güç kazanması. Bu ekonomik durum tablolara yansıyor. Halktan beşerler kendi portrelerini yaptırabiliyorlar ve bir de mesken ortasında kolay işler yaparken resmedilmeye başlanıyor. Daha evvel yalnızca soyluların ve sevgililerin fotoğrafları yapılırken, fotoğrafta büyük bir dönüm noktasına niye oluyor.
‘OKUYAN FİGÜR HER VAKİT BELİRLİ BİR GİZEM TAŞIYOR’
Son bir soru olarak, tablolarda ele aldığınız bayan figürleri içinde ne tıp farklılıklar gözlemlediniz? Tarihi süreç boyunca bayan ve okuyan bayan imgesi nasıl dönüşmüş, vakit içinde yerini öteki bir imgeye bırakmış mıdır?
hanımın kendi başına seyahat etmesi, para kazanması, mülk sahibi olması, savaşması, dilediğince gezmesi, istediği işte çalışması mümkün olmadığı için kitapların ve hikayelerin yaşamsal bir kıymeti var bayanlar için. Tüm hayat bilgisini kitaplardan ve dinlediği hikayelerden alıyor. Bayanlar kültür transferinde da hayli kıymetli rol oynuyorlar. Nineler torunlarına evvelki jenerasyonlardan duydukları öyküleri anlatarak masalların, destanların, kurmacanın ve ayrıntıların transferini sağlıyor. Bu niçinle tarihî süreçte temel bir rolü var. Sözel transferden yazılı metinlere geçtiğimizde de kitaplardan alıyor hayat bilgisini ve tecrübesini. Okuyan bayan imgesi sanatlarda bu taraflarıyla yansıtılmış. Bir de okuyan figür muhakkak bir gizem taşıyor her vakit. Sanatçı bu gizemi, kendi halinde olmayı, dalgınlığı ve içe dönüşü yansıtırken yeni bir boyut katıyor figüre.
Okumaya devam et...