Absürt tiyatro denince Samuel Beckett’le birlikte Eugène Ionesco da akla gelir. Ionesco kaleme aldığı yapıtlarında insanın ortasındaki o tuhaf boşluğu, hayatın anlamsızlığını ve insanın bu anlamsızlıktaki pozisyonunu fazlaca taraflı biçimde işler. Bunu kimi vakit gerçeküstü prosedürlerle kimi vakit de birtakım toplumsal olaylarla iç içe sunar; bu biçimdece büyük sloganlar, ülküler, kutsal bağlar birer birer devrilir. İnsanın başta kendisiyle, ardından toplum ve hayatla giriştiği bu çatışmada ayakta kalmak o denli kolay değildir. İnsan bizatihi varlığıyla uyumsuzdur.
Ionesco 1900’lerin başında dünyaya gelir. Babası Rumen, annesi Fransız’dır. Bu yüzden çocukluğu Fransa’da, gençliği Romanya’da geçer. Kitaplarla içi içe büyür. Edebiyata duyduğu ağır ilgiden dolayı Bükreş Üniversitesi’nde edebiyat okur. Emil Cioran ve Mircea Eliade ile tanışması da bu senelera rastlar.
“Dünya bana grotesk, saçma, anlamsız, çekilmez geliyor” diyen Ionesco, varoluş sıkıntısını derinlemesine düşünmeye ve bu yollu eserler üretmeye başlar. ‘Kel Şarkıcı’ ve ‘Gergedanlar’ en meşhur oyunlarıdır.
hayatı boyunca farklı üniversitelerde fahri doktora unvanına layık görülüp onlarca ödül kazanan Ionesco, çağını aşan yapıtlarıyla insanın anlamsızlığı üzerine giriştiği sorgulamaları her geçen gün daha da kıymetli bir yerde durmaktadır.
DUVARIN TABANINDA – BİR BAŞINA
Pek natürel Ionesco yalnızca tiyatro oyunları yazmaz. Kendisinin kuramsal yazılarının yanı sıra ‘Yalnız Adam’ isimli bir de romanı var. 1973 yılında basılan bu kitap, geçtiğimiz günlerde YKY etiketiyle raflardaki yerini aldı. Mütercimi ise Bertan Onaran.
“Ben başkaldıran bir insan değildim. Kuzu üzere boyun eğenlerden de değildim, zira neye boyun eğeceğimi ya da güle oynaya yaşayabilmem için nasıl bir toplum tasarlamak gerektiğini bilmiyordum. Ne hüzünlü ne de sevinçliydim, zirveden tırnağa orada, olduğundan öbür türlü olamayacak, şu ya da bu toplumun rastgele bir şeyini değiştiremeyeceği kozmogoninin tutsağı üzereydim.”
Yalnız Adam, Eugene Ionesco, Tercüman: Bertan Onaran, 112 syf., Yapı Kredi Yayınları, 2022.
‘Yalnız Adam’, kolay bir hayat süren bir adama odaklanır. 35 yaşında olan, klasik bir ofiste masa başı çalışan başkarakter günün birinde yüklü bir mirasa konar. Roman bu biçimde açılır. Devam eden sayfalarda başkarakterin yeni ömrüne odaklanırken sık sık geçmişe döneriz.
Pek çoğumuzun maruz kaldığı üzere ev-iş içinde geçen bir hayat sürer başkarakter. Hatta otel odası-iş. Pazartesiden cumartesiye çok ağır geçen bir iş temposu, pazar günü sinema ve bar, pazartesi sabahı yorgunluk ve geç kalınan mesai… Bütün döngü kabaca bu biçimdedir. Bu yoğunlukta çalışan herkes üzere o da mesai arkadaşı olan kızlarla bağlantı yaşar. Ayrılıklar ve yeni münasebetler de bir daha tıpkı yerde olur; hiç bir şeye vakit yoktur, acı çekmeye bile.
İşte bu türlü geçen yılların akabinde, 35 yaşında mirasa konan başkarakter bütün sistemini bir anda değiştirir; işten ayrılır, otel odasından gorece lüks bir meskene taşınır, hoş yemekler yer, temizlikçi tutar… Lakin işler bir daha de istediği üzere gitmez.
UYUMSUZLUĞUN TRAJEDİSİ
Başkarakter yeni hayatına büyük bir memnunlukla başlasa da kendi rutinine kısa vakitte alışır. Üstelik çalışmayı bıraktığı için düşünmeye, gözlemlemeye daha epeyce vakit bulur, bu biçimdece buhranları giderek artmaya başlar. Bu duruma, bir cehennemden öteki bir cehenneme geçmek de diyebiliriz.
Başkarakter kendini bu cehennemi hüzünden kurtarmak için birbirinden tuhaf sistemler kullanır. Bunlardan biri de karşısındaki insanlara, objelere yakından, fazlaca yakından ve epey dikkatli biçimde bakmaktır. bu biçimdece hiç görmediği detayları fark ederek onları -dünyayı yani- birinci sefer görüyormuşçasına bir pay kapılır. Kendince uydurduğu bu oyun birinci etapta çocukça görünse de, aslında bunun ne kadar hayati bir yanı olduğunu başkarakteri tanıdıkça anlarız.
Başkarakter bu miras yardımıyla ismine iş yeri/otel denen hapishaniçin kurtulduğunu söylese de, belirli bir yerden daha sonra yalnızca cezaevi sonlarının genişlediğini düşünmeye başlar. Dünya başlı başına bir kafese dönüşür. Başka bir deyişle duvarlar hem cihan kadar dar hem aklı kadar geniş bir yerde onu sıkıştırıp durur.
elbette bu tip gelgitlerin kararında da hayatta tat alamaz. “hiç bir şey arzulamamayı arzuluyorum” der bir yerde fakat işe yaramaz, zaafları vardır, kendine karşı daima yenilir, yenildikçe de daha sert saldırır; sorularından bütün dünya nasibini alır.
Varoluş başlı başına bir acı deposudur; anlamsız ve amaçsızdır. “Sonluluğun bulantısı ile sonsuzluğun bulantısı” neredeyse tıpkı derecede dayanılmaz bir hale gelir. Ionesco’nun oyunlarında da sıkça karşılaştığımız kavramlardan biri olan iletişimsizlik burada da kendini muhakkak eder. Bütün bunların yanı sıra güzelden düzgüne ortaya çıkan isyancılarsa apayrı bir dünya halini alır ve sonuç ne olursa olsun üstte bahsi geçen cezaevinin sonları bir daha belirlenmeye başlanır.
Ionesco’nun bu birinci ve tek romanını akılda tutmakta yarar var. En az oyunlar kadar sarsıcı bir uyumsuzluk içerisinde, kendine has bir tansiyonla kurulan ‘Yalnız Adam’, dünyaya “fırlatılan” insanın kendi varlığıyla kurduğu tekinsiz bağlantıyı sert bir halde anlatır.
“Çevreme baktım: Neydi bütün bunlar? Sorunun kendisi bile anlamsız geldi. Ne manası vardı bütün bunların ne olduğunu sormanın?”
Okumaya devam et...
Ionesco 1900’lerin başında dünyaya gelir. Babası Rumen, annesi Fransız’dır. Bu yüzden çocukluğu Fransa’da, gençliği Romanya’da geçer. Kitaplarla içi içe büyür. Edebiyata duyduğu ağır ilgiden dolayı Bükreş Üniversitesi’nde edebiyat okur. Emil Cioran ve Mircea Eliade ile tanışması da bu senelera rastlar.
“Dünya bana grotesk, saçma, anlamsız, çekilmez geliyor” diyen Ionesco, varoluş sıkıntısını derinlemesine düşünmeye ve bu yollu eserler üretmeye başlar. ‘Kel Şarkıcı’ ve ‘Gergedanlar’ en meşhur oyunlarıdır.
hayatı boyunca farklı üniversitelerde fahri doktora unvanına layık görülüp onlarca ödül kazanan Ionesco, çağını aşan yapıtlarıyla insanın anlamsızlığı üzerine giriştiği sorgulamaları her geçen gün daha da kıymetli bir yerde durmaktadır.
DUVARIN TABANINDA – BİR BAŞINA
Pek natürel Ionesco yalnızca tiyatro oyunları yazmaz. Kendisinin kuramsal yazılarının yanı sıra ‘Yalnız Adam’ isimli bir de romanı var. 1973 yılında basılan bu kitap, geçtiğimiz günlerde YKY etiketiyle raflardaki yerini aldı. Mütercimi ise Bertan Onaran.
“Ben başkaldıran bir insan değildim. Kuzu üzere boyun eğenlerden de değildim, zira neye boyun eğeceğimi ya da güle oynaya yaşayabilmem için nasıl bir toplum tasarlamak gerektiğini bilmiyordum. Ne hüzünlü ne de sevinçliydim, zirveden tırnağa orada, olduğundan öbür türlü olamayacak, şu ya da bu toplumun rastgele bir şeyini değiştiremeyeceği kozmogoninin tutsağı üzereydim.”
Yalnız Adam, Eugene Ionesco, Tercüman: Bertan Onaran, 112 syf., Yapı Kredi Yayınları, 2022.
‘Yalnız Adam’, kolay bir hayat süren bir adama odaklanır. 35 yaşında olan, klasik bir ofiste masa başı çalışan başkarakter günün birinde yüklü bir mirasa konar. Roman bu biçimde açılır. Devam eden sayfalarda başkarakterin yeni ömrüne odaklanırken sık sık geçmişe döneriz.
Pek çoğumuzun maruz kaldığı üzere ev-iş içinde geçen bir hayat sürer başkarakter. Hatta otel odası-iş. Pazartesiden cumartesiye çok ağır geçen bir iş temposu, pazar günü sinema ve bar, pazartesi sabahı yorgunluk ve geç kalınan mesai… Bütün döngü kabaca bu biçimdedir. Bu yoğunlukta çalışan herkes üzere o da mesai arkadaşı olan kızlarla bağlantı yaşar. Ayrılıklar ve yeni münasebetler de bir daha tıpkı yerde olur; hiç bir şeye vakit yoktur, acı çekmeye bile.
İşte bu türlü geçen yılların akabinde, 35 yaşında mirasa konan başkarakter bütün sistemini bir anda değiştirir; işten ayrılır, otel odasından gorece lüks bir meskene taşınır, hoş yemekler yer, temizlikçi tutar… Lakin işler bir daha de istediği üzere gitmez.
UYUMSUZLUĞUN TRAJEDİSİ
Başkarakter yeni hayatına büyük bir memnunlukla başlasa da kendi rutinine kısa vakitte alışır. Üstelik çalışmayı bıraktığı için düşünmeye, gözlemlemeye daha epeyce vakit bulur, bu biçimdece buhranları giderek artmaya başlar. Bu duruma, bir cehennemden öteki bir cehenneme geçmek de diyebiliriz.
Başkarakter kendini bu cehennemi hüzünden kurtarmak için birbirinden tuhaf sistemler kullanır. Bunlardan biri de karşısındaki insanlara, objelere yakından, fazlaca yakından ve epey dikkatli biçimde bakmaktır. bu biçimdece hiç görmediği detayları fark ederek onları -dünyayı yani- birinci sefer görüyormuşçasına bir pay kapılır. Kendince uydurduğu bu oyun birinci etapta çocukça görünse de, aslında bunun ne kadar hayati bir yanı olduğunu başkarakteri tanıdıkça anlarız.
Başkarakter bu miras yardımıyla ismine iş yeri/otel denen hapishaniçin kurtulduğunu söylese de, belirli bir yerden daha sonra yalnızca cezaevi sonlarının genişlediğini düşünmeye başlar. Dünya başlı başına bir kafese dönüşür. Başka bir deyişle duvarlar hem cihan kadar dar hem aklı kadar geniş bir yerde onu sıkıştırıp durur.
elbette bu tip gelgitlerin kararında da hayatta tat alamaz. “hiç bir şey arzulamamayı arzuluyorum” der bir yerde fakat işe yaramaz, zaafları vardır, kendine karşı daima yenilir, yenildikçe de daha sert saldırır; sorularından bütün dünya nasibini alır.
Varoluş başlı başına bir acı deposudur; anlamsız ve amaçsızdır. “Sonluluğun bulantısı ile sonsuzluğun bulantısı” neredeyse tıpkı derecede dayanılmaz bir hale gelir. Ionesco’nun oyunlarında da sıkça karşılaştığımız kavramlardan biri olan iletişimsizlik burada da kendini muhakkak eder. Bütün bunların yanı sıra güzelden düzgüne ortaya çıkan isyancılarsa apayrı bir dünya halini alır ve sonuç ne olursa olsun üstte bahsi geçen cezaevinin sonları bir daha belirlenmeye başlanır.
Ionesco’nun bu birinci ve tek romanını akılda tutmakta yarar var. En az oyunlar kadar sarsıcı bir uyumsuzluk içerisinde, kendine has bir tansiyonla kurulan ‘Yalnız Adam’, dünyaya “fırlatılan” insanın kendi varlığıyla kurduğu tekinsiz bağlantıyı sert bir halde anlatır.
“Çevreme baktım: Neydi bütün bunlar? Sorunun kendisi bile anlamsız geldi. Ne manası vardı bütün bunların ne olduğunu sormanın?”
Okumaya devam et...