Özcan Yılmaz
İstanbul, evvel büyük bir kent, daha sonra megakent, metropol ve nihayet devasa bir köye dönüşürken yakın vakte dek daima bir cazibe merkeziydi. Son birkaç yıldır eski cazibesini koruyamayan bir sevgiliye dönüştüğünü kendimce gözlemliyorum. Yaşlandığı ya da yıprandığı için değil, her vakit kadim, bilge bir kentti ve ne yaparsak yapalım direnecek üzere görünürdü fakat son vakit içinderda yaşama sevincini kaybetmiş üzere davranıyor. Ona yapılanları ve bunun birinci dereceden sorumlularını güya artık pek umursamıyor. Bir kent her şeydilk evvel ortasında yaşayanlarla nefes alır ve ümit eder, onlar bunu yitirmişse kentin elinden ne gelebilir ki? bununla birlikte yaşama külçeşidini ve ahlakını bir kente sakinleri kazandırır, hiç bir yer varoluşundan dolayı sahip değildir ki bunlara, senelera yayılan bir birikimin kararında oluşur bu biçimdesine bir katman. Aşınması ise o kadar uzun sürmeyebilir, büsbütün dalgaların şiddetine ve sıklığına bağlıdır bu. Son senelerda şahit olduğumuz hızlandırılmış çürüme tahminen de evvel İstanbul’dan başladı. Bugün elimizde uzun vakit daha sonra birinci kere gelinmek istenen değil terk edilmek istenen bir kent var. Sayıların kanıtlamasına gerek olmadan gözlemlenebiliyordu bu, kentin duvarlarında, ağaçların gövdelerinde ve kaldırımları, yolları dolduran onca çer çöpte. Bugün imkânı olanın terk ettiği, devası olmayanın geldiği bir kent İstanbul. Gidemeyenlerin de kalmayı mecburen sürdürdüğü.
Notos Kitap’tan yayımlanan ‘Ölüm Kalım Öyküleri’ isimli hikaye derlemesi bana bunları düşündürdü. Ekin Deniz Kuzu tarafınca yazılmış bu birinci kitap bir İstanbul kitabı değil. Hikayelerde İstanbul ya da büyükşehir ne kadar yer alıyor, üzerinde pek düşünmedim. Lakin niçinse bana hissettirdikleri bunlar oldu. Tahminen İstanbul yerine yaşadığımız toprakları koymalıyız, tahminen hissettiklerim buraya dairdir. Ya da birinci hikayeden dolayı olabilir bu hissin sebebi. “Çoğu Vakit Barlarda” isimli bu hikayede Ankara’dan İstanbul’a gelmiş bir adamın geldiği ve geride bıraktığı kent hakkında barmenle muhabbetini okuyoruz. Bildik bir husus, bildik bir biçimde işlenmesine karşın kendini okutmayı başarıyor. İsminin İlhan olduğunu öğrendiğimiz bu karakter diğer hikayelerde de karşımıza çıkacak, birebir isimle, farklı geçmiş ve öykülerle. şüphesiz bu karakterler içinde yalnızca isim benzerliği olabilir lakin bana o denli geldi ki vefat karşısındaki tavırları birbirlerine epey benziyor ve bu da onları hayli yakınlaştırıyor.
Birinci hikayeyi çıkışı hariç fazlaca beğendim. Sık yenidenlanan bir gerçektir; hikayede giriş ve çıkış kıymetlidir, neden bu biçimde olduğunu açıklamaya gerek olduğunu düşünmüyorum. Bu hikayede de çok güzel başlayan ve o denli devam eden hikaye, okurla vedalaştığı o son tümcelerde ukala şeyler söylemenin dayanılmaz cazibesine yenik düşüyor. bu biçimde yaparak karaktere bir özellik daha katıyor aslında, ukalalık. Fakat bunun hikayede hiç yeri yok. Ve bir karakterin yeni bir özelliğini çıkışta öğrenmek hikaye için pek düzgün bir fikir değil bence. Bu tuzak o denli sinsi ve taraftarı fazlacatur ki, hele yazı seyahatinin başlarında düşmemek için oldukça usta bir cambaz olmak gerek. elbette ustalık tecrübenin kararı kazanılır ve her neyse ki Ekin Deniz Kuzu’nun önünde dilediğince uzun yıllar var.
Vefat Kalım Hikayeleri, Ekin Deniz Kuzu, 104 syf., Notos Kitap, 2021.
bir daha sevdiğim bir hikaye olan “Yaprak Sarmanın Günü”ndeyse olan biten değerli şeyler öykünün anlatıldığı vaktin öncesinde gerçekleşiyor. Kurgusu gereği anımsamayı gerektiren asıl öyküye geçişi sevdim. Anlatıcı oraya gelirken biraz oyalanıyor, hayata dair büyük laflar etmekten geri alamıyor kendini. Bunlar anlatıcıya bir karakter kazandırıyor ve bütün hikayeleri okuduğumuzda hissediyoruz ki bize tüm olanları anlatan da bu karakter; muharrir bu karaktere kimi vakit İlhan ismini veriyor, kimi vakit vermiyor lakin okur için hayli da fark etmiyor bence, daima tıpkı sesi işittiğimizi çok yeterli anlıyoruz. Bu hikayede birtakım sözcük yineları ve neredeyse birebir biçimde karşımıza çıkan tümceler hikayeye işlek bir ritim katmış. Hikaye başlığını, sonunda karşımıza çıkacağını kestirim etmemize karşın finalde görmek anlatılmak istenen duyguya uygun oturmuş.
İlhan Erman yaşlı biri değil, kısa sayılabilecek ömründe hayli fazla kayıp hayatış ancak. Kimilerine çabucak hemen epeyce küçükken şahit olmuş, kimilerine büyürken, kimilerininse acısı hâlâ taze. Her seferinde karşılaştığı şeyle baş etmeye çalışmış, yoluna devam edebildiğini düşündüğü her seferinde yeni birisiyle yüzleşmek zorunda kalmış ve bu onu yaşıtlarından daha erken yaşlarda mevt üzerinde düşünmeye itmiş. Vefat, üzerinde baş patlattıkça derinleşen ve karanlıklaşan bir kavram. Tahminen diğerlerine bu kadar gereksinim duymamıza yol açan da bu derinlik ve karanlıktır. İlhan’ın da hayatındaki arayışı buradan hayli besleniyor, daima bir iç sorgulama ve geçmişi kurcalama hali mevcut hikayelerde. Bunların yerine daha fazla kıssa okumak isterdim ve bunların yıllar daha sonraki müsabakaların, apansız trafik kazalarının ya da beklenmedik kayıpların ötesinde olmasını. Sevdiğin birini kaybetmenin yükü hikayelerde ziyadesiyle yer alıyor lakin olması gerektiği kadar içimize bir kütle üzere oturmuyor. Sanırım yazılanların ağırlaşması için onları daha fazla cisimleştirmek, elle tutulur hale getirmek gerek. Derimize değmeyen şeyin sıcaklığını, sertliğini, kalıcılığını da algılayamıyoruz.
Öte yandan hikayelerin kıymetli bulduğum bir kıymeti var ki beni asıl şaşırtan bu oldu. Bunu açıklayabilmem için biraz geriye, doksanlı senelera gitmem gerek. O senelerdan epeyce bahsedildi, fazlasını anlatacak kelamım yok lakin o senelerdaki şahsi beklentilerimden kelam edebilirim. Geçmişle kıyaslandığında doksanlarda daha fazla tüketim ve bolluk ortasında büyümüş çocukların gelecekten beklentisi, bir beklentinin olması gerektiği üzere, çok iyimserdi. Bunda bir daha sonraki yılların farklı bir sayıyla başlayacak olmasının ruhsal tesiri yadsınamaz elbette lakin daha kıymetli bir sebep vardı ki artık yaşananların nasıl bir kısırdöngü olduğu ortaya çıkınca daha açık anlaşılıyor, bizimki saf ve kara bilgisiz bir iyimserlikti. Ülkeyi, insanları hiç tanımıyormuşuz ve tarihi neredeyse hiç bilmiyormuşuz. Bu da fazlaca doğal zira öğretilmeyen bir şey fakat ve fakat ferdî gayretlerle öğrenilir, o da sayısı her vakit az olan kısıtlı bir kitlenin meraklı olmasından dolayı. Üstelik o kadar fazlaca ilgi cazibeli görünen öbür şeyler ve vaatkar bir gelecek vardı ki tarih yanlarında siyah beyaz ve oldukça köhne kalıyordu. Ben büyürken, doksanlı yılların ortasını kastediyorum, doğan yeğenlerime, kuzenlerime, aslında tüm çocuklara gıptayla bakardım. Ben yetişkin olduğumda ve yaşlanmaya başladığımda onlar hayatlarının baharında olacaklar ve o şahane geleceğin tadını çıkaracaklardı. bu biçimde olmadı. Bugün geleceği değil bizim bile şahit olmadığımız, geride bırakıldığı, daha doğrusu yok edildiği, mağlup edildiği sanılan kapkaranlık bir geçmişi yaşıyoruz. Ebeveynlerimiz alt ettiklerini sandıkları geçmiş hakkında bize hiç bilgi vermemişlerdi. Tahminen verecek bir şeyleri yoktu, tıpkı bugün bizim de doksanlı yılların ortasında doğmuş olanlara söyleyecek hiç bir sözümüzün olmaması üzere. Bugün ortasında olduğumuz karanlığa çocukluğumun, gençliğimin cılız ışığı eşlik ediyor ve objeleri, kavramları, belirli belgisiz bir gelecek ümidini aydınlatmaya çalışıyor. Ekin Deniz Kuzu ve akranları için o ışık da yok, tek gorebildikleri ışık ekrandan parlıyor ve var güçleriyle, bütün yeteneklerini kullanarak geleceklerini o denli ya da bu biçimde dışarıda bir yerde inşa etmeye çalışıyorlar. Buradan ümitsizlik ve karamsarlık doğar, öfke birikir, hem etrafına hem kendi varlığına yönelik bir yıkım başlar. Ve kimi vakit her şey yıkımla başlar.
“Sadece durduğum yerde bile içime süper bir öfke biniyor” diyor son hikayedeki İlhan Erman ve neredeyse çabucak akabinde, “Bütün bunlarla başa çıkmakta yetersiz kaldığımı fark etmekse, tıpkı vakitte daima, en kötüsü” diye devam ediyor. Becerememenin fazilet sayıldığını düşündüğü bir yerde yaşıyor olmaktan kaçamıyor. hayatına son verdikten daha sonrasındaki hikayelerde gibisi hayal kırıklıklarını yaşıyor ve o daima aradığı Selma’yı bulsa da, hatta onunla bir arada tahminen daima arzuladığı sonsuz uykuya direksiyon kırsa da kaçamayacağının farkına varıyor. Bir ses, jenerasyonunun yaşadıklarını, şimdiki vaktin yaşıtlarında bıraktığı izleri anlatmak için bir ses olmak istiyor. Bu sebepten ötürü hikayelerin kelam edilmeye, okunmaya paha olduğunu düşünüyorum.
Ekin Deniz Kuzu, yazmayı ve kendine mahsus sesini geliştirerek kullanmayı sürdürürse muhakkak ki yeni anlatılar kuracak ve kesinlikle ilgi çekeni olacak. Kıssa anlatma biçimi üzerinde düşündükçe ve neslinin çoğunluğunda gözlemlediğim parlak zihnindeki sesleri, fikirleri, niyetleri hikayelere dönüştürdükçe bir daha sonraki yapıtlarını takip edeceğim.
Okumaya devam et...
İstanbul, evvel büyük bir kent, daha sonra megakent, metropol ve nihayet devasa bir köye dönüşürken yakın vakte dek daima bir cazibe merkeziydi. Son birkaç yıldır eski cazibesini koruyamayan bir sevgiliye dönüştüğünü kendimce gözlemliyorum. Yaşlandığı ya da yıprandığı için değil, her vakit kadim, bilge bir kentti ve ne yaparsak yapalım direnecek üzere görünürdü fakat son vakit içinderda yaşama sevincini kaybetmiş üzere davranıyor. Ona yapılanları ve bunun birinci dereceden sorumlularını güya artık pek umursamıyor. Bir kent her şeydilk evvel ortasında yaşayanlarla nefes alır ve ümit eder, onlar bunu yitirmişse kentin elinden ne gelebilir ki? bununla birlikte yaşama külçeşidini ve ahlakını bir kente sakinleri kazandırır, hiç bir yer varoluşundan dolayı sahip değildir ki bunlara, senelera yayılan bir birikimin kararında oluşur bu biçimdesine bir katman. Aşınması ise o kadar uzun sürmeyebilir, büsbütün dalgaların şiddetine ve sıklığına bağlıdır bu. Son senelerda şahit olduğumuz hızlandırılmış çürüme tahminen de evvel İstanbul’dan başladı. Bugün elimizde uzun vakit daha sonra birinci kere gelinmek istenen değil terk edilmek istenen bir kent var. Sayıların kanıtlamasına gerek olmadan gözlemlenebiliyordu bu, kentin duvarlarında, ağaçların gövdelerinde ve kaldırımları, yolları dolduran onca çer çöpte. Bugün imkânı olanın terk ettiği, devası olmayanın geldiği bir kent İstanbul. Gidemeyenlerin de kalmayı mecburen sürdürdüğü.
Notos Kitap’tan yayımlanan ‘Ölüm Kalım Öyküleri’ isimli hikaye derlemesi bana bunları düşündürdü. Ekin Deniz Kuzu tarafınca yazılmış bu birinci kitap bir İstanbul kitabı değil. Hikayelerde İstanbul ya da büyükşehir ne kadar yer alıyor, üzerinde pek düşünmedim. Lakin niçinse bana hissettirdikleri bunlar oldu. Tahminen İstanbul yerine yaşadığımız toprakları koymalıyız, tahminen hissettiklerim buraya dairdir. Ya da birinci hikayeden dolayı olabilir bu hissin sebebi. “Çoğu Vakit Barlarda” isimli bu hikayede Ankara’dan İstanbul’a gelmiş bir adamın geldiği ve geride bıraktığı kent hakkında barmenle muhabbetini okuyoruz. Bildik bir husus, bildik bir biçimde işlenmesine karşın kendini okutmayı başarıyor. İsminin İlhan olduğunu öğrendiğimiz bu karakter diğer hikayelerde de karşımıza çıkacak, birebir isimle, farklı geçmiş ve öykülerle. şüphesiz bu karakterler içinde yalnızca isim benzerliği olabilir lakin bana o denli geldi ki vefat karşısındaki tavırları birbirlerine epey benziyor ve bu da onları hayli yakınlaştırıyor.
Birinci hikayeyi çıkışı hariç fazlaca beğendim. Sık yenidenlanan bir gerçektir; hikayede giriş ve çıkış kıymetlidir, neden bu biçimde olduğunu açıklamaya gerek olduğunu düşünmüyorum. Bu hikayede de çok güzel başlayan ve o denli devam eden hikaye, okurla vedalaştığı o son tümcelerde ukala şeyler söylemenin dayanılmaz cazibesine yenik düşüyor. bu biçimde yaparak karaktere bir özellik daha katıyor aslında, ukalalık. Fakat bunun hikayede hiç yeri yok. Ve bir karakterin yeni bir özelliğini çıkışta öğrenmek hikaye için pek düzgün bir fikir değil bence. Bu tuzak o denli sinsi ve taraftarı fazlacatur ki, hele yazı seyahatinin başlarında düşmemek için oldukça usta bir cambaz olmak gerek. elbette ustalık tecrübenin kararı kazanılır ve her neyse ki Ekin Deniz Kuzu’nun önünde dilediğince uzun yıllar var.
Vefat Kalım Hikayeleri, Ekin Deniz Kuzu, 104 syf., Notos Kitap, 2021.
bir daha sevdiğim bir hikaye olan “Yaprak Sarmanın Günü”ndeyse olan biten değerli şeyler öykünün anlatıldığı vaktin öncesinde gerçekleşiyor. Kurgusu gereği anımsamayı gerektiren asıl öyküye geçişi sevdim. Anlatıcı oraya gelirken biraz oyalanıyor, hayata dair büyük laflar etmekten geri alamıyor kendini. Bunlar anlatıcıya bir karakter kazandırıyor ve bütün hikayeleri okuduğumuzda hissediyoruz ki bize tüm olanları anlatan da bu karakter; muharrir bu karaktere kimi vakit İlhan ismini veriyor, kimi vakit vermiyor lakin okur için hayli da fark etmiyor bence, daima tıpkı sesi işittiğimizi çok yeterli anlıyoruz. Bu hikayede birtakım sözcük yineları ve neredeyse birebir biçimde karşımıza çıkan tümceler hikayeye işlek bir ritim katmış. Hikaye başlığını, sonunda karşımıza çıkacağını kestirim etmemize karşın finalde görmek anlatılmak istenen duyguya uygun oturmuş.
İlhan Erman yaşlı biri değil, kısa sayılabilecek ömründe hayli fazla kayıp hayatış ancak. Kimilerine çabucak hemen epeyce küçükken şahit olmuş, kimilerine büyürken, kimilerininse acısı hâlâ taze. Her seferinde karşılaştığı şeyle baş etmeye çalışmış, yoluna devam edebildiğini düşündüğü her seferinde yeni birisiyle yüzleşmek zorunda kalmış ve bu onu yaşıtlarından daha erken yaşlarda mevt üzerinde düşünmeye itmiş. Vefat, üzerinde baş patlattıkça derinleşen ve karanlıklaşan bir kavram. Tahminen diğerlerine bu kadar gereksinim duymamıza yol açan da bu derinlik ve karanlıktır. İlhan’ın da hayatındaki arayışı buradan hayli besleniyor, daima bir iç sorgulama ve geçmişi kurcalama hali mevcut hikayelerde. Bunların yerine daha fazla kıssa okumak isterdim ve bunların yıllar daha sonraki müsabakaların, apansız trafik kazalarının ya da beklenmedik kayıpların ötesinde olmasını. Sevdiğin birini kaybetmenin yükü hikayelerde ziyadesiyle yer alıyor lakin olması gerektiği kadar içimize bir kütle üzere oturmuyor. Sanırım yazılanların ağırlaşması için onları daha fazla cisimleştirmek, elle tutulur hale getirmek gerek. Derimize değmeyen şeyin sıcaklığını, sertliğini, kalıcılığını da algılayamıyoruz.
Öte yandan hikayelerin kıymetli bulduğum bir kıymeti var ki beni asıl şaşırtan bu oldu. Bunu açıklayabilmem için biraz geriye, doksanlı senelera gitmem gerek. O senelerdan epeyce bahsedildi, fazlasını anlatacak kelamım yok lakin o senelerdaki şahsi beklentilerimden kelam edebilirim. Geçmişle kıyaslandığında doksanlarda daha fazla tüketim ve bolluk ortasında büyümüş çocukların gelecekten beklentisi, bir beklentinin olması gerektiği üzere, çok iyimserdi. Bunda bir daha sonraki yılların farklı bir sayıyla başlayacak olmasının ruhsal tesiri yadsınamaz elbette lakin daha kıymetli bir sebep vardı ki artık yaşananların nasıl bir kısırdöngü olduğu ortaya çıkınca daha açık anlaşılıyor, bizimki saf ve kara bilgisiz bir iyimserlikti. Ülkeyi, insanları hiç tanımıyormuşuz ve tarihi neredeyse hiç bilmiyormuşuz. Bu da fazlaca doğal zira öğretilmeyen bir şey fakat ve fakat ferdî gayretlerle öğrenilir, o da sayısı her vakit az olan kısıtlı bir kitlenin meraklı olmasından dolayı. Üstelik o kadar fazlaca ilgi cazibeli görünen öbür şeyler ve vaatkar bir gelecek vardı ki tarih yanlarında siyah beyaz ve oldukça köhne kalıyordu. Ben büyürken, doksanlı yılların ortasını kastediyorum, doğan yeğenlerime, kuzenlerime, aslında tüm çocuklara gıptayla bakardım. Ben yetişkin olduğumda ve yaşlanmaya başladığımda onlar hayatlarının baharında olacaklar ve o şahane geleceğin tadını çıkaracaklardı. bu biçimde olmadı. Bugün geleceği değil bizim bile şahit olmadığımız, geride bırakıldığı, daha doğrusu yok edildiği, mağlup edildiği sanılan kapkaranlık bir geçmişi yaşıyoruz. Ebeveynlerimiz alt ettiklerini sandıkları geçmiş hakkında bize hiç bilgi vermemişlerdi. Tahminen verecek bir şeyleri yoktu, tıpkı bugün bizim de doksanlı yılların ortasında doğmuş olanlara söyleyecek hiç bir sözümüzün olmaması üzere. Bugün ortasında olduğumuz karanlığa çocukluğumun, gençliğimin cılız ışığı eşlik ediyor ve objeleri, kavramları, belirli belgisiz bir gelecek ümidini aydınlatmaya çalışıyor. Ekin Deniz Kuzu ve akranları için o ışık da yok, tek gorebildikleri ışık ekrandan parlıyor ve var güçleriyle, bütün yeteneklerini kullanarak geleceklerini o denli ya da bu biçimde dışarıda bir yerde inşa etmeye çalışıyorlar. Buradan ümitsizlik ve karamsarlık doğar, öfke birikir, hem etrafına hem kendi varlığına yönelik bir yıkım başlar. Ve kimi vakit her şey yıkımla başlar.
“Sadece durduğum yerde bile içime süper bir öfke biniyor” diyor son hikayedeki İlhan Erman ve neredeyse çabucak akabinde, “Bütün bunlarla başa çıkmakta yetersiz kaldığımı fark etmekse, tıpkı vakitte daima, en kötüsü” diye devam ediyor. Becerememenin fazilet sayıldığını düşündüğü bir yerde yaşıyor olmaktan kaçamıyor. hayatına son verdikten daha sonrasındaki hikayelerde gibisi hayal kırıklıklarını yaşıyor ve o daima aradığı Selma’yı bulsa da, hatta onunla bir arada tahminen daima arzuladığı sonsuz uykuya direksiyon kırsa da kaçamayacağının farkına varıyor. Bir ses, jenerasyonunun yaşadıklarını, şimdiki vaktin yaşıtlarında bıraktığı izleri anlatmak için bir ses olmak istiyor. Bu sebepten ötürü hikayelerin kelam edilmeye, okunmaya paha olduğunu düşünüyorum.
Ekin Deniz Kuzu, yazmayı ve kendine mahsus sesini geliştirerek kullanmayı sürdürürse muhakkak ki yeni anlatılar kuracak ve kesinlikle ilgi çekeni olacak. Kıssa anlatma biçimi üzerinde düşündükçe ve neslinin çoğunluğunda gözlemlediğim parlak zihnindeki sesleri, fikirleri, niyetleri hikayelere dönüştürdükçe bir daha sonraki yapıtlarını takip edeceğim.
Okumaya devam et...