Selahattin Demirtaş*
Çöplük
Hiç, bir kent çöplüğünde vakit geçirdiniz mi? Yok. Birçoğunuz uzaktan bile görmemişsinizdir. Kapitalizm gerçekte nedir diye merak ediyorsanız bir uğrayın derim. Sınıf çabası tarihinin anlatıldığı bir akademi var orada, olağan bakmasını bilene. Alışveriş merkezlerinde sıkıntıyı bu kadar net goremezsiniz. Cafcaflıdır oralar, aklınızı başınızdan alır.
halbuki çöplük o denli mi? Burada her şey ayan beyan, bok üzere ortadadır. kimi vakit çöp tepeciklerinden birinin üzerinde dikilip etrafımdaki atık yığınlarına bakıyorum. Bu kadar şeyi ne orta tükettiniz, niçin tükettiniz diye hayretler ortasında kalıyorum. Daha kıymetlisi, bu kadar şeyi niçin ürettiniz? Daha kıymetlisi, epey şeyi üretip tüketebilmek için kölesi olduğunuz sistemi ne diye yarattınız? Sümerlerden daha mı memnunsunuz? İnkalardan daha mı huzurlu yahut İndus Vadisinin esmer kabilelerinden daha mı güvendesiniz?
Kendinize ne ettiniz bu biçimde Allah billah aşkına? Oturaydınız oturduğunuz yerde. Bu nasıl bir israf, nasıl bir hoyratlıktır? Yedi milyar insan yalnızca bir haftalığına abartılı tüketmeyi bıraksanız kapitalizm çöker. İşte bu yüzden hiç durmadan, yirmi dört saat tüketmeniz lazım, natürel bunun için de yirmi dört saat üretmeniz. Dünyadaki kaynaklar sınırlıymış, tükenmek üzereymiş, üretimin tüm evrelerinde vahim bir emek sömürüsü yaşanıyormuş, tabiat tekrar düzelmeyecek biçimde yok oluyormuş, tüketim çılgınlığına dahil olmak için kıçımızı yırtarken tüm insani kıymetler bir bir yozlaşıyormuş; sevgi, hürmet, merhamet, dayanışma, paylaşma, aşk, onur, haysiyet beş paralık oluyormuş kimin umurunda… Umurunuzdaysa tüketmeyin oğlum, tüketmeyin; bırakın yıkılsın kapitalizm.
Belki otuz beş çeşit mısır gevreği seçeneğiniz olmaz lakin keyifli olursunuz. Merak etmeyin, süt mısırını koçanından ısırır ısırır yersiniz, taze taze. Organik, ucuz, herkese yetecek ölçüde. tıpkı vakitte bilmem nerenizden ter akıncaya kadar, günde on saat çalışmak zorunda kalmadan.
Tamam, bu kadar çöplük propagandası kâfi sanırım. Bakın, çöplük insanın beyin damarlarını açıyor diyeceğim, güleceksiniz. Gülün, bana ne. Umursamıyorum. Bu çöplük olmasaydı var ya, ben çok meseleyle hayatta baş edemezdim. Burası güzelleştirdi beni.
Birkaç gündür sabahları sıkıntı uyanıyorum. Tüm bedenim kaskatı kesilmiş biçimde kuvvetlikle kalkıyorum yataktan. En epeyce da belim ağrıyor; sanırım yatağı değiştirmem lazım. Yatak dediğim posası çıkmış iki şilte sonuçta. Bu gece gelecek materyaller içinden daha uygun bir şeyler bulurum tahminen. Her şeye alıştım da bedenim şu lanet yatağa bir türlü ahenk sağlayamadı. Çocukluğumdan beri tam yirmi yedi yıl olağan yataklarda yatınca…
Başlangıçta koku biraz zorluyordu. Kanıksadım ancak. Hatta seviyorum artık bu kokuyu. Yanık üzere. hayatın gerçek kokusu. Kent çöplüğü üzere kokuyor diyesim var lakin burası esasen kent çöplüğü. Beş aydır burada yaşıyorum. Tamı tamına dört ay on sekiz gün. Duvara astığım kocaman bir kartonum var, her gün için bir çentik atıyorum üzerine, mahpuslar üzere. Çok rüzgâr olduğunda duvardan düşüyor. “Evim” günün birinde tümden uçup giderse şaşırmam. Kendim yaptım. Birkaç tahta direğin üstünü, etrafını naylonla çevirdim, mesken oldu işte. Kapısı yok; naylonu kaldırıp eğilerek girip çıkıyorum. Kapı olmayınca kapıyı çalan da olmuyor haliyle. bu biçimde daha düzgün. İstesem şu çöplükteki gereçlerden bile konutun hükümdarını yaparım buraya. Beş yıllık makine mühendisiyim. Adım Ahmet, bu ortada. Batmanlıyım.
Bir makine mühendisi ne diye kentin çöplüğünde yaşar diyorsunuzdur.
Anlatıyorum. Lakin durun, kahvaltımı yapayım evvel. Yiyecek kahrı yok burada. Çöpe nelerin atıldığını bir bilseniz market otomobilini alır doğruca buraya gelirsiniz.
Buranın da mafyası var doğal. O denli rastgele gelip çöpü karıştırmanıza müsaade vermezler. her neyse ki burası Hakkarililerin denetiminde olduğundan bana kıyak geçtiler. Minik sarayıma ses etmiyorlar. Ortada halimi hatırımı sormak için uğradıkları bile oluyor. Gelirken içecek, nevale falan getiriyorlar; hepsi çöplükten doğal. Hoş oluyor. Mevzuyu dağıtmayayım, Eleni’yi anlatıyordum. Anlatıyor muydum? Anlatacağım işte.
*
IŞİD’in Kobani’ye saldırısından kaçıp Suruç’a sığınanların kaldığı mülteci kampını dayanışma maksadıyla ziyaret eden Hülya Avşar’ın gözlerinin aynısıydı Eleni’nin gözleri. Dudakları ise bir daha IŞİD katliamlarından kaçarak Mardin’e sığınan Ezidi Kürtlerin kaldığı kampı ziyarete gelen Angelina Jolie’ninkine benziyordu, lakin silikon yaptırmadan evvelki haline. Uzun, hoş bir yüzü vardı; uzaktan Julia Roberts’ı andırıyordu. Alışılmış çabucak hemen bir mülteci kampımızı ziyarete gelmediğinden Julia’yı yakından görme bahtım olmadı.
Eleni ile ben bu kampların istekli çalışanlarıydık. O, çocuklara ruhsal takviye sunuyordu; ben de kampların inşasında mühendis olarak koşturuyordum. Şahit olduğum acıları, vahşeti, yıkımı, travmaları, utancı, çaresizliği uzun uzun anlatabilirim size. Birazcık insanlığınız var ise sarsılırsınız. Ama ben size aşkı anlatmak istiyorum zira bir yerde aşk var ise orada umut da vardır. Diğer nasıl ayakta kalabilir insan?
Vahşetten kaçıp sonu geçerek akın akın bize gelen on binleri görür görmez yeryüzünde hiç bir şeyin artık eskisi üzere olmayacağını düşünür; keyifli kahvaltı sofralarında kekikli biberli zeytinlerle, huzurlu bayram sabahlarında baharatlı çöreklerle, okul önlerinde bâtın buluşmacalı acemi âşıklarla, nohut tarlalarının isyancı kızıl gerillası gelinciklerle karşılaşmayacağınıza üzülür; önü sulanıp süpürülmüş sabahçı kahvesindeki radyodan kaçak çay kokusuna karışarak yayılan türkülerin sevincini, yolunu şaşırıp her nasılsa Batman’a gelmiş ünlü şairin küçük bir kafede tıkış tıkış, sıkış tepiş ancak bir daha de gözyaşları ortasında okuduğu şiirlerin hazzını, hüznünü tekrar asla duyamayacağınızı sanarak yıkılırsınız. Gelenler güya yol boyunca geçtikleri coğrafyanın binlerce yıldır birikmiş tüm üzüntülerini, acılarını omuzlarına yükleyerek getirmişlerdir. Çabucak o gün, o saatte, elinizden ne geliyorsa işte, onlar için bir şeyler yapmak istersiniz. Aksi takdirde o ıstırap tekrar silinmemek üzere yeryüzünü teslim alacakmışçasına telaşla panikle koşturursunuz. Gelenler yorgundur, açtır ve de kaygı vardır gözlerinde. Onlar Kürtçe ağıtlar yakar, siz onları Kürtçe avutursunuz, lakin bir daha de uzaya savrulmuş toz zerrecikleri kadar boşlukta, meçhul, sahipsiz, topraksız hissederler kendilerini öz vatanlarında. hiç bir beddua, hiç bir dua işe yaramaz. Lanet okuyacağınız bir düşmanınız bile yoktur. Cephe gerisidir burası; top sesleri yerine ağlayan çocukların, inleyen bayanların, ağıtların sesi yükselir ki artık fazlaca geçtir. Artık yaşama devridir; hayata tutunma, umuda sarılma bir lüks değil, mecburiyettir, misyondur orada.
Ben de Batman’dan Mardin’e yardıma koştum çabucak. Belediyeler, sivil toplum kuruluşları ve binlerce istekli, çalışmalara başlamıştı bile. Bir kampın inşası için proje sorumlusu grupta nazaranv aldım. Birinci etapta çadır kent kurulacaktı lakin bir daha de altyapıya, kanalizasyona, lavabo ve tuvaletlere, çadır iskân planlarına gereksinim vardı. Elbirliğiyle hepsini yaptık. Üç gün ortasında çadırlar dahil her şey kabaca tamamlandı, daha sonra hüzün kervanı sessiz bir biçimde gelip kampa yerleşti. Günlerdir birinci kez, o anda havadaki oksijenin farkına varıp birazcık nefes aldık.
Kampın eksik kalan işleri için birkaç gün daha çalışmamız gerekiyordu. Ayağımda lastik çizmeler, başımda baretle koşturup duruyordum. O gün, aydınlatma direkleri vinçle yerlerine çakılacaktı. Sıhhat ve istişare merkezi olarak planladığımız büyük çadırın önünden geçerken bir bayan, “Bakar mısın?” diye seslenince döndüm. Çadırın girişindeki el otomobilini işaret ederek, “Bu molozları dökmemize yardım edebilir misin, arkadaşım?” diye sordu. Türkçeyi Avrupalı aksanıyla konuşuyordu fakat görünüşü Avrupalılardan fazlaca Kızıltepelilere benzeyen bu yeryüzü meleğine bakarken afallamış olmalıyım ki isteğini yineladı. Beni kamptaki amelelerden biri sanmıştı galiba. Olsun. Mütevazı davranıp onu daha sonradan şaşırtarak etkileme fırsatı yakalamıştım. “Tabii ki. Çabucak döküp getiririm,” dedim, ağzına kadar dolu el otomobilini kuvvetlikle kaldırıp çamurun ortasında ittire ittire hafriyat alanına götürdüm. Boş otomobille çadırın önüne geri geldiğimde melek dışarı çıkıp bana teşekkür etti.
Muhtemelen yurtharicinden yardıma gelen gönüllülerden biridir diye düşündüm. İçeride birkaç bayan çadırı düzenlemekle meşguldü. Burası bir sıhhat merkezi olacağından beş yatak, paravanlar, muayene masası falan yerleştirilmişti; bayanlar son düzenlemeleri yapıyorlardı. Meleğin hekim olabileceği geldi aklıma, bu durumda beni amele sanması yeterli olmazdı herbiçimde.
Yani talihimi bir çok azaltırdı. Yanlışsam düzeltin, dünyada kaç tabip bir ameleye âşık olmuştur ki? Herkes kendi dengiyle sevişecek ya! Resmen barbarlık! Lakin bu tarihi yanlışı bugün burada düzeltmek bana farz değil herbiçimde. Ben mühendisim kardeşim, doktora âşık olma yetkisi tanınmış bana, ne yapayım yani! Lakin çiğlik yapmadan mühendis olduğumu nasıl söyleyeceğim? oldukça düşünemedim artık, elimi uzatıp, “Ben Ahmet. Öbür bir işiniz var ise yardımcı olabilirim,” dedim. “Ah, seni biliyorum Ahmet. Birinci günkü tanışma toplantısında görmüştüm,” demesin mi! Pekala ben nasıl görmemişim bu arkadaşı? “Ben de Eleni. Fransa’dan geldim. Psikoloğum,” diye ekleyince bana gün doğdu. “Ben de makine mühendisiyim. Mühendislik bir iş olursa haber verin, çabucak gelirim,” dedim. “Ah, evet. Aslında var,” diye karşılık verdi. Çadıra dayalı küreği alıp uzattı, “Şu çamuru, en azından yola kadar olan kısmını temizleyebilirsin,” dedi, çadıra girdi. Küreğin sapı elimde, öylece kalakaldım dışarıda.
Kadınlar bu kadar acımasız olmak zorunda mı?
Ben ki seni acılarla dolu bu mülteci kampında yıldız sanatkarlardan kopyala-yapıştır yoluyla tarifleme hamaseti göstermişim, kürek sapı nedir Allah aşkına? Tamam, hepimiz gergin, üzgün, kızgınız, lakin öfkemiz birbirimize değil, bunun farkındayız.
Yoksa Eleni de IŞİD’e olan öfkesini bu türlü mi yansıtıyor? Küçükken annem, babamın yanında beni, “Kurê kere” diye kalaylardı. Alışılmış ki kızgınlığın ve küfrün asıl amacı babamdı.
bir daha de küfür direkt kendisine yönelmediğinden sesini çıkaramaz, küfrü yediğiyle kalırdı babam. O da buna karşılık, annemin yanında, “Kurê kere” diye küfrederdi bana. Aslında sıkıntıları diğerdi, bu biçimde vakit içinderda konuttan uzaklaşmak en güzeliydi. Yok, hengame çıkacağından değil, olay kesin yatak odasında son bulurdu. Yoksulun fantezisi bu kadar oluyordu demek ki.
Yola kadar olan çamuru temizleyip başımı çadırdan içeri uzatarak, “Girişi temizledim. Nitekim de mühendislik bir işiniz olursa haber verirsiniz artık,” diyerek geri dönüyordum ki
Eleni o tatlı Fransız aksanıyla öbür bayanlara, “Sizin burada mühendisler çay getirebiliyor mu kızlar?” diye sormaz mı? Yok artık! Açıkça dalga geçiyor bayan. Başka genç bayanlardan biri
“A, evet. Mühendisler statik, istikrar sıkıntılarını falan uygun bildiklerinden çayı dökmeden tepsiyi taşıyabilirler,” dedi. Bunun üzerine Eleni bana dönüp, “E, bu biçimde bize dört çay getirebilir misin, mühendis arkadaşım?” deyince ağlamamak için güç tuttum kendimi. Kulaklarıma kadar kızardığımı hissettim.
Fakat çabucak toparlandım ve kendimi sükunete davet ettim. Burası bir sığınmacı kampıydı ve hepimiz gönüllüydük sonuçta. Kimin ne iş yaptığı kıymetli değildi. Değerli olan, işlerin yürümesiydi. Kaldı ki statümüz ve toplumsal kimliklerimiz insani pahalar karşısında bir hiçtir, o denli değil mi? Çayları almaya giderken yol boyunca kendimi bunlarla avutmaya çalıştım çalışmasına ya, içim kan ağlıyordu aslında. Kendimi resmen aşağılanmış, alaya alınmış falan hissediyordum. Yok, bu sonuncusu fazla oldu. bir daha de bunu kutsal bir insanlık nazaranvi addederek karton bardaklarda çay getirip çadırın kapısında Eleni’ye verdim, yüzüne bile bakmadan geri dönüp boynumu bükerek yürüdüm.Daha iki adım atmıştım ki ardımdan, “Ahmet!” diye seslendi. bir daha ne var sanki diye düşünüp döndüğümde elinde tepsiyle gelip dudaklarıma bir öpücük kondurdu, “Mersi,” dedi.
Kadınlar bu kadar tatlı olmak zorunda mı?
Ermeni baba, Türk anniçin Fransa’da doğmuş Eleni. Ezidi Kürt mülteci kampına istekli takviye için gelişi tahminen Angelina Jolie kadar ses getirmemişti ancak tek bir öpücüğü benim geçmişimle geleceğimi yara bandıyla birbirine yapıştırmayı başarmıştı. O yara bandı hala orada duruyor. Söksem kanamaya başlar, ikiye bölünür hayatım. Birleşmez tekrar.
Üç ay boyunca kamplarda birlikte çalıştık, yakın arkadaş olduk. tekrar öpüşmedik. Gerçi birincisi de öpüşme sayılmazdı. O beni öpmüş, bense şaşkınlıktan kalakalmıştım. daha sonra gitti
Eleni. O denli, apansızın. Vedalaşmadan. Altı ay kadar daha sonra cenazesinin Fransa’ya gdolayıldüğünü okudum. Bütün medya onu yazdı. Şengal’de IŞİD’e karşı savaşırken… Kahramanca…
Kadınlar bu kadar yavuz olmak zorunda mı?
Eleni ve onun gibiler üzerine daima epey baş yormuşumdur. İnandığı üzere, odunsuz yaşayabilmek, inançları uğruna ucunda mevt bile olsa her şeyi yapabilmek… O denli iki sözle açıklanabilecek ya da benim üzere önü sonu bir kent çöplüğünde yaşamaya karar kılmış birinin ahkam kesebileceği bir konu değil bu. Şu sonsuz cihanda hayatlarımızın derin manaları falan yoktur bana göre. Doğarız, hayatta kalmaya çalışırız, üreriz, ölürüz. Bu kadar. Bilimsel açıdan burada bir mucize yoktur. Her şey kolay ve olması gerektiği üzeredir. İşin içine mucizeyi katmayı başaranlar Eleni gibilerdir. hayatın o mucizevi manası olmasa her gün on kez intihar etmeye kalkışırız kesinlikle. Zira bayağı hayatlarımızı kötülükleriyle boğmaya, çekilmez kılmaya yeminli bir tipe evrimleşmeyi başaran canlılar da var yeryüzünde ve onlara da “insan” deniyor. Bu “insanların” bozduğu üniversal dengeyi Eleni üzere beşerler her seferinde daha düzgün biçimde yen iden inşa ediyor. tıpkı vakitte yeri geldiğinde ölerek sağlıyorlar bu dengeyi ve evet, uygunların yüzü suyu hürmetine dönüyor dünya. Eleni’ye ne kadar âşık olduğumu o öldükten daha sonra anladım.
Kadınlar bu kadar hoş olmak zorunda mı?
Şehir çöplüklerinde her daim duman ve yanık kokusu vardır. İçten içe yanar çöplük. Durmadan. Birinci vakit içinder dayanılmaz üzereydi, şimdiyse bu kokuyu almadan yaşayamam gibime geliyor. Leş üzere çürümüşlüğün iğrenç kokusunu ağır bir biçimde taşıyan çöplüğün havasını bastıran, onu çekilir kılan da işte bu yanık kokusudur.
Burada her şey çöp olmakta eşitlenmiş üzere görünür. Lakin durum tam o denli değildir; güçlü ve fakir mahallelerden taşınan çöpler içindeki fark burada da bariz bir sınıf çelişkisine, hatta sınıf çatışmasına niye olur. Şöyle uzaktan bakarak bile hangi çöp zirvesinin güçlü bir mahalleye ilişkin olduğunu anlarsınız zira martılar orada birikmiştir ve en amansız arbede o çöplerin üstünde yaşanır. Karışık pizzadan orta pişmiş bifteğe, kırmızı şaraptan tekilaya kadar her şeyi bulmak mümkün. Biraz sabırlı olup “reyonları” uygunca dolaşırsanız taze mevsim çileği, yarım Nutella, vibratör, Kars kaşarı, pembe tanga, zeytinli çavdar ekmeği bile bulabiliyorsunuz.
Aslında bir gece vakti, saklanmak için gelmiştim buraya. Polisten saklanıyordum. Gidecek öteki yerim kalmamıştı. Arkadaşlarım lakin iki hafta saklanmama yardım –ya da tahammül– edebildiler. Her biri yanlarında iki üç gün kaldıktan daha sonra ya açıktan ya da imalı bir biçimde gitmemi istedi benden. halbuki tehlikeli bir hatalı değildim çabucak hemen. Yalnızca sorgulamak için arıyorlardı beni. Belirli ki bir istihbarat almışlardı. IŞİD ile kimi devlet bakılırsavlilerinin iş birliğini ispatlayacak evraklara ulaşmak üzereydim. Ben o dokümanlara ulaşmadan polis bana ulaşıp ortaya çıkacak devlet skandalını önlemeye çalışıyordu. Bunu biliyordum zira o kanıtları bana getirecek kişi de bir polisti. Fransız bir polis, Eleni’nin ağabeyi.
*Eski HDP Eş Genel Lideri
Okumaya devam et...
Çöplük
Hiç, bir kent çöplüğünde vakit geçirdiniz mi? Yok. Birçoğunuz uzaktan bile görmemişsinizdir. Kapitalizm gerçekte nedir diye merak ediyorsanız bir uğrayın derim. Sınıf çabası tarihinin anlatıldığı bir akademi var orada, olağan bakmasını bilene. Alışveriş merkezlerinde sıkıntıyı bu kadar net goremezsiniz. Cafcaflıdır oralar, aklınızı başınızdan alır.
halbuki çöplük o denli mi? Burada her şey ayan beyan, bok üzere ortadadır. kimi vakit çöp tepeciklerinden birinin üzerinde dikilip etrafımdaki atık yığınlarına bakıyorum. Bu kadar şeyi ne orta tükettiniz, niçin tükettiniz diye hayretler ortasında kalıyorum. Daha kıymetlisi, bu kadar şeyi niçin ürettiniz? Daha kıymetlisi, epey şeyi üretip tüketebilmek için kölesi olduğunuz sistemi ne diye yarattınız? Sümerlerden daha mı memnunsunuz? İnkalardan daha mı huzurlu yahut İndus Vadisinin esmer kabilelerinden daha mı güvendesiniz?
Kendinize ne ettiniz bu biçimde Allah billah aşkına? Oturaydınız oturduğunuz yerde. Bu nasıl bir israf, nasıl bir hoyratlıktır? Yedi milyar insan yalnızca bir haftalığına abartılı tüketmeyi bıraksanız kapitalizm çöker. İşte bu yüzden hiç durmadan, yirmi dört saat tüketmeniz lazım, natürel bunun için de yirmi dört saat üretmeniz. Dünyadaki kaynaklar sınırlıymış, tükenmek üzereymiş, üretimin tüm evrelerinde vahim bir emek sömürüsü yaşanıyormuş, tabiat tekrar düzelmeyecek biçimde yok oluyormuş, tüketim çılgınlığına dahil olmak için kıçımızı yırtarken tüm insani kıymetler bir bir yozlaşıyormuş; sevgi, hürmet, merhamet, dayanışma, paylaşma, aşk, onur, haysiyet beş paralık oluyormuş kimin umurunda… Umurunuzdaysa tüketmeyin oğlum, tüketmeyin; bırakın yıkılsın kapitalizm.
Belki otuz beş çeşit mısır gevreği seçeneğiniz olmaz lakin keyifli olursunuz. Merak etmeyin, süt mısırını koçanından ısırır ısırır yersiniz, taze taze. Organik, ucuz, herkese yetecek ölçüde. tıpkı vakitte bilmem nerenizden ter akıncaya kadar, günde on saat çalışmak zorunda kalmadan.
Tamam, bu kadar çöplük propagandası kâfi sanırım. Bakın, çöplük insanın beyin damarlarını açıyor diyeceğim, güleceksiniz. Gülün, bana ne. Umursamıyorum. Bu çöplük olmasaydı var ya, ben çok meseleyle hayatta baş edemezdim. Burası güzelleştirdi beni.
Birkaç gündür sabahları sıkıntı uyanıyorum. Tüm bedenim kaskatı kesilmiş biçimde kuvvetlikle kalkıyorum yataktan. En epeyce da belim ağrıyor; sanırım yatağı değiştirmem lazım. Yatak dediğim posası çıkmış iki şilte sonuçta. Bu gece gelecek materyaller içinden daha uygun bir şeyler bulurum tahminen. Her şeye alıştım da bedenim şu lanet yatağa bir türlü ahenk sağlayamadı. Çocukluğumdan beri tam yirmi yedi yıl olağan yataklarda yatınca…
Başlangıçta koku biraz zorluyordu. Kanıksadım ancak. Hatta seviyorum artık bu kokuyu. Yanık üzere. hayatın gerçek kokusu. Kent çöplüğü üzere kokuyor diyesim var lakin burası esasen kent çöplüğü. Beş aydır burada yaşıyorum. Tamı tamına dört ay on sekiz gün. Duvara astığım kocaman bir kartonum var, her gün için bir çentik atıyorum üzerine, mahpuslar üzere. Çok rüzgâr olduğunda duvardan düşüyor. “Evim” günün birinde tümden uçup giderse şaşırmam. Kendim yaptım. Birkaç tahta direğin üstünü, etrafını naylonla çevirdim, mesken oldu işte. Kapısı yok; naylonu kaldırıp eğilerek girip çıkıyorum. Kapı olmayınca kapıyı çalan da olmuyor haliyle. bu biçimde daha düzgün. İstesem şu çöplükteki gereçlerden bile konutun hükümdarını yaparım buraya. Beş yıllık makine mühendisiyim. Adım Ahmet, bu ortada. Batmanlıyım.
Bir makine mühendisi ne diye kentin çöplüğünde yaşar diyorsunuzdur.
Anlatıyorum. Lakin durun, kahvaltımı yapayım evvel. Yiyecek kahrı yok burada. Çöpe nelerin atıldığını bir bilseniz market otomobilini alır doğruca buraya gelirsiniz.
Buranın da mafyası var doğal. O denli rastgele gelip çöpü karıştırmanıza müsaade vermezler. her neyse ki burası Hakkarililerin denetiminde olduğundan bana kıyak geçtiler. Minik sarayıma ses etmiyorlar. Ortada halimi hatırımı sormak için uğradıkları bile oluyor. Gelirken içecek, nevale falan getiriyorlar; hepsi çöplükten doğal. Hoş oluyor. Mevzuyu dağıtmayayım, Eleni’yi anlatıyordum. Anlatıyor muydum? Anlatacağım işte.
*
IŞİD’in Kobani’ye saldırısından kaçıp Suruç’a sığınanların kaldığı mülteci kampını dayanışma maksadıyla ziyaret eden Hülya Avşar’ın gözlerinin aynısıydı Eleni’nin gözleri. Dudakları ise bir daha IŞİD katliamlarından kaçarak Mardin’e sığınan Ezidi Kürtlerin kaldığı kampı ziyarete gelen Angelina Jolie’ninkine benziyordu, lakin silikon yaptırmadan evvelki haline. Uzun, hoş bir yüzü vardı; uzaktan Julia Roberts’ı andırıyordu. Alışılmış çabucak hemen bir mülteci kampımızı ziyarete gelmediğinden Julia’yı yakından görme bahtım olmadı.
Eleni ile ben bu kampların istekli çalışanlarıydık. O, çocuklara ruhsal takviye sunuyordu; ben de kampların inşasında mühendis olarak koşturuyordum. Şahit olduğum acıları, vahşeti, yıkımı, travmaları, utancı, çaresizliği uzun uzun anlatabilirim size. Birazcık insanlığınız var ise sarsılırsınız. Ama ben size aşkı anlatmak istiyorum zira bir yerde aşk var ise orada umut da vardır. Diğer nasıl ayakta kalabilir insan?
Vahşetten kaçıp sonu geçerek akın akın bize gelen on binleri görür görmez yeryüzünde hiç bir şeyin artık eskisi üzere olmayacağını düşünür; keyifli kahvaltı sofralarında kekikli biberli zeytinlerle, huzurlu bayram sabahlarında baharatlı çöreklerle, okul önlerinde bâtın buluşmacalı acemi âşıklarla, nohut tarlalarının isyancı kızıl gerillası gelinciklerle karşılaşmayacağınıza üzülür; önü sulanıp süpürülmüş sabahçı kahvesindeki radyodan kaçak çay kokusuna karışarak yayılan türkülerin sevincini, yolunu şaşırıp her nasılsa Batman’a gelmiş ünlü şairin küçük bir kafede tıkış tıkış, sıkış tepiş ancak bir daha de gözyaşları ortasında okuduğu şiirlerin hazzını, hüznünü tekrar asla duyamayacağınızı sanarak yıkılırsınız. Gelenler güya yol boyunca geçtikleri coğrafyanın binlerce yıldır birikmiş tüm üzüntülerini, acılarını omuzlarına yükleyerek getirmişlerdir. Çabucak o gün, o saatte, elinizden ne geliyorsa işte, onlar için bir şeyler yapmak istersiniz. Aksi takdirde o ıstırap tekrar silinmemek üzere yeryüzünü teslim alacakmışçasına telaşla panikle koşturursunuz. Gelenler yorgundur, açtır ve de kaygı vardır gözlerinde. Onlar Kürtçe ağıtlar yakar, siz onları Kürtçe avutursunuz, lakin bir daha de uzaya savrulmuş toz zerrecikleri kadar boşlukta, meçhul, sahipsiz, topraksız hissederler kendilerini öz vatanlarında. hiç bir beddua, hiç bir dua işe yaramaz. Lanet okuyacağınız bir düşmanınız bile yoktur. Cephe gerisidir burası; top sesleri yerine ağlayan çocukların, inleyen bayanların, ağıtların sesi yükselir ki artık fazlaca geçtir. Artık yaşama devridir; hayata tutunma, umuda sarılma bir lüks değil, mecburiyettir, misyondur orada.
Ben de Batman’dan Mardin’e yardıma koştum çabucak. Belediyeler, sivil toplum kuruluşları ve binlerce istekli, çalışmalara başlamıştı bile. Bir kampın inşası için proje sorumlusu grupta nazaranv aldım. Birinci etapta çadır kent kurulacaktı lakin bir daha de altyapıya, kanalizasyona, lavabo ve tuvaletlere, çadır iskân planlarına gereksinim vardı. Elbirliğiyle hepsini yaptık. Üç gün ortasında çadırlar dahil her şey kabaca tamamlandı, daha sonra hüzün kervanı sessiz bir biçimde gelip kampa yerleşti. Günlerdir birinci kez, o anda havadaki oksijenin farkına varıp birazcık nefes aldık.
Kampın eksik kalan işleri için birkaç gün daha çalışmamız gerekiyordu. Ayağımda lastik çizmeler, başımda baretle koşturup duruyordum. O gün, aydınlatma direkleri vinçle yerlerine çakılacaktı. Sıhhat ve istişare merkezi olarak planladığımız büyük çadırın önünden geçerken bir bayan, “Bakar mısın?” diye seslenince döndüm. Çadırın girişindeki el otomobilini işaret ederek, “Bu molozları dökmemize yardım edebilir misin, arkadaşım?” diye sordu. Türkçeyi Avrupalı aksanıyla konuşuyordu fakat görünüşü Avrupalılardan fazlaca Kızıltepelilere benzeyen bu yeryüzü meleğine bakarken afallamış olmalıyım ki isteğini yineladı. Beni kamptaki amelelerden biri sanmıştı galiba. Olsun. Mütevazı davranıp onu daha sonradan şaşırtarak etkileme fırsatı yakalamıştım. “Tabii ki. Çabucak döküp getiririm,” dedim, ağzına kadar dolu el otomobilini kuvvetlikle kaldırıp çamurun ortasında ittire ittire hafriyat alanına götürdüm. Boş otomobille çadırın önüne geri geldiğimde melek dışarı çıkıp bana teşekkür etti.
Muhtemelen yurtharicinden yardıma gelen gönüllülerden biridir diye düşündüm. İçeride birkaç bayan çadırı düzenlemekle meşguldü. Burası bir sıhhat merkezi olacağından beş yatak, paravanlar, muayene masası falan yerleştirilmişti; bayanlar son düzenlemeleri yapıyorlardı. Meleğin hekim olabileceği geldi aklıma, bu durumda beni amele sanması yeterli olmazdı herbiçimde.
Yani talihimi bir çok azaltırdı. Yanlışsam düzeltin, dünyada kaç tabip bir ameleye âşık olmuştur ki? Herkes kendi dengiyle sevişecek ya! Resmen barbarlık! Lakin bu tarihi yanlışı bugün burada düzeltmek bana farz değil herbiçimde. Ben mühendisim kardeşim, doktora âşık olma yetkisi tanınmış bana, ne yapayım yani! Lakin çiğlik yapmadan mühendis olduğumu nasıl söyleyeceğim? oldukça düşünemedim artık, elimi uzatıp, “Ben Ahmet. Öbür bir işiniz var ise yardımcı olabilirim,” dedim. “Ah, seni biliyorum Ahmet. Birinci günkü tanışma toplantısında görmüştüm,” demesin mi! Pekala ben nasıl görmemişim bu arkadaşı? “Ben de Eleni. Fransa’dan geldim. Psikoloğum,” diye ekleyince bana gün doğdu. “Ben de makine mühendisiyim. Mühendislik bir iş olursa haber verin, çabucak gelirim,” dedim. “Ah, evet. Aslında var,” diye karşılık verdi. Çadıra dayalı küreği alıp uzattı, “Şu çamuru, en azından yola kadar olan kısmını temizleyebilirsin,” dedi, çadıra girdi. Küreğin sapı elimde, öylece kalakaldım dışarıda.
Kadınlar bu kadar acımasız olmak zorunda mı?
Ben ki seni acılarla dolu bu mülteci kampında yıldız sanatkarlardan kopyala-yapıştır yoluyla tarifleme hamaseti göstermişim, kürek sapı nedir Allah aşkına? Tamam, hepimiz gergin, üzgün, kızgınız, lakin öfkemiz birbirimize değil, bunun farkındayız.
Yoksa Eleni de IŞİD’e olan öfkesini bu türlü mi yansıtıyor? Küçükken annem, babamın yanında beni, “Kurê kere” diye kalaylardı. Alışılmış ki kızgınlığın ve küfrün asıl amacı babamdı.
bir daha de küfür direkt kendisine yönelmediğinden sesini çıkaramaz, küfrü yediğiyle kalırdı babam. O da buna karşılık, annemin yanında, “Kurê kere” diye küfrederdi bana. Aslında sıkıntıları diğerdi, bu biçimde vakit içinderda konuttan uzaklaşmak en güzeliydi. Yok, hengame çıkacağından değil, olay kesin yatak odasında son bulurdu. Yoksulun fantezisi bu kadar oluyordu demek ki.
Yola kadar olan çamuru temizleyip başımı çadırdan içeri uzatarak, “Girişi temizledim. Nitekim de mühendislik bir işiniz olursa haber verirsiniz artık,” diyerek geri dönüyordum ki
Eleni o tatlı Fransız aksanıyla öbür bayanlara, “Sizin burada mühendisler çay getirebiliyor mu kızlar?” diye sormaz mı? Yok artık! Açıkça dalga geçiyor bayan. Başka genç bayanlardan biri
“A, evet. Mühendisler statik, istikrar sıkıntılarını falan uygun bildiklerinden çayı dökmeden tepsiyi taşıyabilirler,” dedi. Bunun üzerine Eleni bana dönüp, “E, bu biçimde bize dört çay getirebilir misin, mühendis arkadaşım?” deyince ağlamamak için güç tuttum kendimi. Kulaklarıma kadar kızardığımı hissettim.
Fakat çabucak toparlandım ve kendimi sükunete davet ettim. Burası bir sığınmacı kampıydı ve hepimiz gönüllüydük sonuçta. Kimin ne iş yaptığı kıymetli değildi. Değerli olan, işlerin yürümesiydi. Kaldı ki statümüz ve toplumsal kimliklerimiz insani pahalar karşısında bir hiçtir, o denli değil mi? Çayları almaya giderken yol boyunca kendimi bunlarla avutmaya çalıştım çalışmasına ya, içim kan ağlıyordu aslında. Kendimi resmen aşağılanmış, alaya alınmış falan hissediyordum. Yok, bu sonuncusu fazla oldu. bir daha de bunu kutsal bir insanlık nazaranvi addederek karton bardaklarda çay getirip çadırın kapısında Eleni’ye verdim, yüzüne bile bakmadan geri dönüp boynumu bükerek yürüdüm.Daha iki adım atmıştım ki ardımdan, “Ahmet!” diye seslendi. bir daha ne var sanki diye düşünüp döndüğümde elinde tepsiyle gelip dudaklarıma bir öpücük kondurdu, “Mersi,” dedi.
Kadınlar bu kadar tatlı olmak zorunda mı?
Ermeni baba, Türk anniçin Fransa’da doğmuş Eleni. Ezidi Kürt mülteci kampına istekli takviye için gelişi tahminen Angelina Jolie kadar ses getirmemişti ancak tek bir öpücüğü benim geçmişimle geleceğimi yara bandıyla birbirine yapıştırmayı başarmıştı. O yara bandı hala orada duruyor. Söksem kanamaya başlar, ikiye bölünür hayatım. Birleşmez tekrar.
Üç ay boyunca kamplarda birlikte çalıştık, yakın arkadaş olduk. tekrar öpüşmedik. Gerçi birincisi de öpüşme sayılmazdı. O beni öpmüş, bense şaşkınlıktan kalakalmıştım. daha sonra gitti
Eleni. O denli, apansızın. Vedalaşmadan. Altı ay kadar daha sonra cenazesinin Fransa’ya gdolayıldüğünü okudum. Bütün medya onu yazdı. Şengal’de IŞİD’e karşı savaşırken… Kahramanca…
Kadınlar bu kadar yavuz olmak zorunda mı?
Eleni ve onun gibiler üzerine daima epey baş yormuşumdur. İnandığı üzere, odunsuz yaşayabilmek, inançları uğruna ucunda mevt bile olsa her şeyi yapabilmek… O denli iki sözle açıklanabilecek ya da benim üzere önü sonu bir kent çöplüğünde yaşamaya karar kılmış birinin ahkam kesebileceği bir konu değil bu. Şu sonsuz cihanda hayatlarımızın derin manaları falan yoktur bana göre. Doğarız, hayatta kalmaya çalışırız, üreriz, ölürüz. Bu kadar. Bilimsel açıdan burada bir mucize yoktur. Her şey kolay ve olması gerektiği üzeredir. İşin içine mucizeyi katmayı başaranlar Eleni gibilerdir. hayatın o mucizevi manası olmasa her gün on kez intihar etmeye kalkışırız kesinlikle. Zira bayağı hayatlarımızı kötülükleriyle boğmaya, çekilmez kılmaya yeminli bir tipe evrimleşmeyi başaran canlılar da var yeryüzünde ve onlara da “insan” deniyor. Bu “insanların” bozduğu üniversal dengeyi Eleni üzere beşerler her seferinde daha düzgün biçimde yen iden inşa ediyor. tıpkı vakitte yeri geldiğinde ölerek sağlıyorlar bu dengeyi ve evet, uygunların yüzü suyu hürmetine dönüyor dünya. Eleni’ye ne kadar âşık olduğumu o öldükten daha sonra anladım.
Kadınlar bu kadar hoş olmak zorunda mı?
Şehir çöplüklerinde her daim duman ve yanık kokusu vardır. İçten içe yanar çöplük. Durmadan. Birinci vakit içinder dayanılmaz üzereydi, şimdiyse bu kokuyu almadan yaşayamam gibime geliyor. Leş üzere çürümüşlüğün iğrenç kokusunu ağır bir biçimde taşıyan çöplüğün havasını bastıran, onu çekilir kılan da işte bu yanık kokusudur.
Burada her şey çöp olmakta eşitlenmiş üzere görünür. Lakin durum tam o denli değildir; güçlü ve fakir mahallelerden taşınan çöpler içindeki fark burada da bariz bir sınıf çelişkisine, hatta sınıf çatışmasına niye olur. Şöyle uzaktan bakarak bile hangi çöp zirvesinin güçlü bir mahalleye ilişkin olduğunu anlarsınız zira martılar orada birikmiştir ve en amansız arbede o çöplerin üstünde yaşanır. Karışık pizzadan orta pişmiş bifteğe, kırmızı şaraptan tekilaya kadar her şeyi bulmak mümkün. Biraz sabırlı olup “reyonları” uygunca dolaşırsanız taze mevsim çileği, yarım Nutella, vibratör, Kars kaşarı, pembe tanga, zeytinli çavdar ekmeği bile bulabiliyorsunuz.
Aslında bir gece vakti, saklanmak için gelmiştim buraya. Polisten saklanıyordum. Gidecek öteki yerim kalmamıştı. Arkadaşlarım lakin iki hafta saklanmama yardım –ya da tahammül– edebildiler. Her biri yanlarında iki üç gün kaldıktan daha sonra ya açıktan ya da imalı bir biçimde gitmemi istedi benden. halbuki tehlikeli bir hatalı değildim çabucak hemen. Yalnızca sorgulamak için arıyorlardı beni. Belirli ki bir istihbarat almışlardı. IŞİD ile kimi devlet bakılırsavlilerinin iş birliğini ispatlayacak evraklara ulaşmak üzereydim. Ben o dokümanlara ulaşmadan polis bana ulaşıp ortaya çıkacak devlet skandalını önlemeye çalışıyordu. Bunu biliyordum zira o kanıtları bana getirecek kişi de bir polisti. Fransız bir polis, Eleni’nin ağabeyi.
*Eski HDP Eş Genel Lideri
Okumaya devam et...