Yaptığı bestelerle tanınan Sedat Anar, geçtiğimiz günlerde ‘Bir Müzisyenin Arayışı’ isimli bir kitaba imza attı. Everest Yayınları tarafınca yayımlanan kitapta Anar, müzikle olan şahsi seyahatinin yanı sıra müziğin teorisine dair de bir epey şeyden bahsediyor.
‘Bir Müzisyenin Arayışı’ okurlarına yeni yeni ulaşırken biz de Anar’la kitabı, santurla kurduğu diyaloğu, müzik teorisinin kıymetini ve yeni çalışmalarını konuştuk.
Sedat Anar
‘Bir Müzisyenin Arayışı’ nasıl ortaya çıktı? Yazım kademesinde yaşadıklarınızı bizimle paylaşır mısınız?
Aslında on yıldan fazla bir müddetdir yazıyorum. ‘Bir Müzisyeninin Arayışı’nın önsözünde belirttiğim üzere bu kitap, birinci kitap. Şu an müzik hakkında yazdıklarım on kitap olacak. Belgeler halinde hepsini gözden geçiyorum. Birinci yazıları yazdığım vakit içinder eşim ve kardeşimle paylaşıyordum. vakit içinde Birikim, Lacivert ve Litros Sanat üzere mecmua ve gazetelere gönderdim ve yayınlandı. Yazdıklarımı müziğim kadar ciddiye almadım açıkçası. Zira müzik benim için daima ön plandadır. Bu yüzden besteciliğime ve enstrüman icracılığıma daha epey vakit ayırdım. Oradan kalan vakti evvel okumaya, daha sonra yazmaya ayırdım.
Bir gün aile dostumuz, Everest Yayınları Genel Yayın Koordinatörü Saadet İtina ablam kahvaltıya gelmişti. Ona oldukça bir müzik yazımın olduğundan bahsettim. O da, “Bana gönder” dedi. O kadar epey yazım var ki birinci olarak bunları birer evrak haline getirdim. İşte bunu yapmak biraz uzun sürdü. Yani sınıflandırmak. birinci vakit içinderda çocukluğumdan başlayarak müziğe nasıl başladığım ve müziği bestelerim haricinde yazınsal olarak nasıl anlatabilirim kısmına yer verdim. Natürel bunda feyz aldığım müzisyenleri de onlardan niye feyz aldığımı bilhassa akademik bir lisandan kaçınarak bir kıssa anlatır üzere yazdım. Dediğim üzere hali hazırda yazdığım yazıları genişlettim. Bir müzisyen olarak icracı ve dinleyici ve bestekar olmak haricinde müziğin manasını ve hislere öbür sanatlardan daha çabuk hitap ettiğini sorgulamaya baş yordum.
Peki bir müzisyen neyi arar, arayış biter mi?
Tasavvuf okumaları yaparken sıkça karşıma Senai’nin “Aramakla bulunmaz, lakin bulanlar daima arayanlardır” diye bir kelamı çıkardı. Kitapta da Kemal Dinç’in “Lir ve Ateş” albümünü yazarken girişte Picasso’nun “Aramam bulurum” cümlesini yazmıştım. Her ikisinde de arayışın ne kadar değerli olduğu vurgulanıyor. Benim de arayışım seslerin peşine düşerek oluyor. Ben Şanlıurfa’nın Halfeti ilçesine bağlı Arğıl diye bir köyünde doğup büyüdüm. Lisedeyken birisi bana Keith Jarrett’i, Anouar Brahem’i, Olivier Messiaen’i ya da John Cage dinletseydi eminim, “Bu nasıl da gürültülü ve değişik müzik,” deyip dinlemezdim. Lakin şimdiye baktığımızda ben bu müzisyenlerin bestecilikleri ve icraları karşısında mest oluyorum. Bununla da kalmayıp kitapta bu müzisyenler hakkında uzunca yazılar yazdım. Evvelce klasik batı müziği dinlemezken son dört yıldır mecnun üzere klasik batı müziği dinliyorum. Bunlar daima bir arayışın kararında gerçekleşti. O yüzden artık şunu anladım bir müziği dinlerken, bu ne biçim müzik demem asla. On yıl ya da on beş yıl daha sonra o müziği icra ederken bile bulabilirim kendimi.
‘RUHUMDA SAKLANMIŞ SESLERİN SANTUR SESİNİ duyar duymaz ÇIKMAK İSTEDİĞİNİ HİSSETTİM’
Santurla tanışma sürecinizin nasıl olduğunu ve santur hakkındaki fikirlerinizi anlatır mısınız? niye öbür bir enstrüman değil de santur?
Aslında çocukluğumda, yani ilkokulda cura ile başladım. daha sonra ortaokul ve lisede bağlama çaldım. Santurla üniversitede, (Hacettepe Üniversitesi Tarih kısmında okurken) tanıştım. Aradığım sesin, daha doğrusu ruhumda saklanmış seslerin santur sesini duyar duymaz çıkmak istediğini hissettim. Güya daha evvelde bu sesi hayli duydum hissine kapıldım. Tanıyordum santur sesini, yabancı gelmedi bana. Aradığım ses imiş meğer. Bu yüzden santur çalmasını öğrendim ve yüzden çok beste yaptım.
Santuru Ankara’da Cihan diye bir arkadaşımın meskeninde gördüm birinci. bu biçimdelar Türkiye’de hakikat düzgün icracısı bile yoktu santurun. daha sonra da Arash diye İranlı bir arkadaşım oldu. O da santur çalardı. Ders verecek düzeyde değildi ancak bir daha de bana yardımcı oldu. daha sonra bu iş bu biçimde olmaz deyip Tebriz’e gittim. Tebriz’e gidip gelmelerim iki yıla yakın sürdü. İşte bir daha bundan evvelki soruda anlatmaya çalıştığım arayışımın kararında olan şeyler bunlar. İşittiğim bir santur sesi beni öteki bir ülkeye kadar götürdü. Üniversiteyi bırakmıştım. Dönünce sokak müzisyeni oldum. Hayat bu biçimde bir şey. Bir tarihçi olmayı hayal ederken, santur sesi sizi peşine takıp Tebriz’e gdolayıyor ve müzisyen oluyorsunuz.
Bir Müzisyenin Arayışı, Sedat Anar, 144 syf., Everest Yayınları, 2022.
Bir yandan beste yapıp çalarken bir yandan da müziğin teorisiyle ilgilendiğinizi söylüyorsunuz. Müzikteki teori-pratik alakasına dair bize neler söylemek istersiniz?
Türkiye’de şu biçimde bir saçma bir şey var. Müzisyenler müziğin teorisiyle ilgilenmiyor. Yalnızca icracılığa ya da besteciliğe odaklanıyor. meğer müziğin teorisiyle asıl ilgilenecek beşerler müzisyenlerdir. Ben kütüphanemde Türkiye’de çıkmış müzik kitaplarını topluyorum. Benim şahsî kütüphanemde 600 kitap var. Emin olun bu sayı toplasanız bin 500’ü bile geçmez. Türkiye’de gittiğiniz bir kitabevinde müzik kısmı sanat kısmının ortasındadır ve içlerinde 100 kitap bile yoktur. Ben bir müzisyen olarak müzik kitaplarını okudukça yeni şeyler öğreniyorum.
Son senelerda minimalist müzisyenlere odaklandım. Philipp Glass’ın Alfa Kitap’tan çıkan biyografisini yeni bitirdim. Zifiri karanlıkta elime el feneri düşmüş üzere oldum. örneğin Joep Beving diye harika bir minimalist müzisyenle tanıştım. Sonunda ben de kendimi santur ve İstanbul kemanesi ile “Beklemek” isminde bir minimalist bir beste yaparken buldum. Zira kimi vakit müziğin anlatamadığı şeyleri yazı anlatır. Birden fazla vakit zıddı olur, biliyoruz fakat kimi vakit yazı daha kıymet kazanır. Kendime Bilen Işıktaş hocamı örnek alırım bu mevzuda. Hem bir akademisyen hem bir ud virtüözü birebir vakitte süper bir müzik araştırmacısı ve muharriri.
‘BESTEMİ HER İCRA ETTİĞİMDE FARKLI YORUMLAMAYA ÇALIŞIRIM’
Müzik mesleğiniz boyunca bir epey müzisyenle tıpkı sahneyi, stüdyoyu paylaştınız. İçlerinden sizin için unutulmaz hale gelen bir olayı bizimle paylaşır mısınız?
Ben çok yakın müzisyen dostlarımla sahne alırım daima. esasen beş yıldır da eşim Damla ve kardeşim Selahattin ile sahne alıyorum. Müzik icra edeceğim beşerler beni tanıdıkları üzere müziğimi de tanısın isterim. Prova yapmam asla. Müzikte mükemmeliyeti aramam. Bestemi her icra ettiğimde farklı yorumlamaya çalışırım. Müziği icra edecek birisine asla nota vermem. Stüdyo kayıtlarımda bile bunu yaparım. Müziği dinleyip öğrensin isterim.
.
Bunları şundan ötürü söylüyorum. Aslında her konserimizde unutamayacağımız şeyler yaşıyoruz. Birkaçından bahsedeyim. Bir bestemi çalarken yanlış notaya vurunca oradan devam ediyoruz. Gözlerimiz kapalı bile olsa bir arada çalarken nerede ne yapacağımızı hissediyoruz. Bir konserimizde dinleyicimiz çocuğuyla gelmişti. Çocuk ağlıyordu. La sonucunda çalıyorduk, tam da solo atıyordum. daha sonra çocuğun ağlama sesinin, mi sonucunda olduğunu duydum. Oradan devam ettim. Çocuk sustu bir süre daha sonra. Zira onun ağlarken çıkardığı sesleri çalmaya çalışıyordum. Bu sene Konya’daki açık hava konserimizde çaldığımız eser boyunca üstümüzde yüzlerce kuş uçtu. Bildiğin dans etti. Bir de en unutulmaz konserim olarak geçen sene Konya’da yaptığımız konserdi. Tam 2 bin kişi konserimize gelmişti. Ve bu gelenlerin yüzde sekseni üniversite öğrencisi ve beni dinleyen insanlardı. Bestelerime eşlik ederken ellerim titriyordu heyecandan.
Besteleriniz ortasında bir hayli şiir de var. Müziğin şiirle kurduğu diyaloğa dair neler söylemek istersiniz?
Şiiri epey seviyorum. Besteleyeceğim şiirin gerçek bulunmasına ihtimam gösteririm. Şiir esasen ortasında müziği, ahengi ve ritmi barındıran bir şey. Ben yalnızca hazır olan ahenge kendi tınılarımı ekliyorum. Daha epey Niyazi-i Mısri, Yunus Emre, Edib Harabi, İstek Tevfik Bölükbaşı, Pir Galib, Yaman Dede ve Mevlâna üzere mutasavvıf şairlerin şiirlerine besteler yapıyorum. Bu şairlerin şiirlerindeki ahenk de hakikat de benim için dayanılmaz bir yerdedir. Bana niye çağdaş şairlerin şiirlerinden çok az besteniz var diye sorulduğunda ben de şunu söylüyorum: Ben ölenlerin değil, hiç ölmeyenlerin şiirlerine besteler yapıyorum.
Bize bir yerli, bir yabancı albüm tavsiye edecek olsanız bunlar hangileri olurdu?
Yabancı albüm olarak albüm kapağını çerçevelettirip duvarıma astığım Stephan Micus’un “Snow” albümünü tavsiye ederim. Yerli albüm olarak da kitapta benim için değerini anlatmaya çalıştığım Metin ve Kemal Kahraman’ın “Ferfecir” albümünü öneririm.
YENİ ALBÜM: SANTUR VE HANG DRUM
Son vakit içinderda neler yapıyorsunuz, masanızda bizim için neler var?
Konserlerim ağır bir biçimde geçiyor. Bu hafta ABU TV şenliğine Hindistan’a konsere gidiyorum. Yaz boyunca kardeşim Selahattin Anar ile bir albüm kaydettik. Albümün ismi “Santur ve Hang Drum” olacak ve yakın vakitte Kalan Müzik etiketiyle çıkacak. Kitap evraklarım var. Bir hikaye belgem var bekliyor. Natürel albüm ve plaklar alıp dinlemeye ve yazmaya devam. Şu an doğaçlama üzerine uzun bir yazım var, bir de fazlaca sevdiğim bestekar Arvo Part’ın portresini yazıyorum. Onlara çalışıyorum.
Okumaya devam et...
‘Bir Müzisyenin Arayışı’ okurlarına yeni yeni ulaşırken biz de Anar’la kitabı, santurla kurduğu diyaloğu, müzik teorisinin kıymetini ve yeni çalışmalarını konuştuk.
Sedat Anar
‘Bir Müzisyenin Arayışı’ nasıl ortaya çıktı? Yazım kademesinde yaşadıklarınızı bizimle paylaşır mısınız?
Aslında on yıldan fazla bir müddetdir yazıyorum. ‘Bir Müzisyeninin Arayışı’nın önsözünde belirttiğim üzere bu kitap, birinci kitap. Şu an müzik hakkında yazdıklarım on kitap olacak. Belgeler halinde hepsini gözden geçiyorum. Birinci yazıları yazdığım vakit içinder eşim ve kardeşimle paylaşıyordum. vakit içinde Birikim, Lacivert ve Litros Sanat üzere mecmua ve gazetelere gönderdim ve yayınlandı. Yazdıklarımı müziğim kadar ciddiye almadım açıkçası. Zira müzik benim için daima ön plandadır. Bu yüzden besteciliğime ve enstrüman icracılığıma daha epey vakit ayırdım. Oradan kalan vakti evvel okumaya, daha sonra yazmaya ayırdım.
Bir gün aile dostumuz, Everest Yayınları Genel Yayın Koordinatörü Saadet İtina ablam kahvaltıya gelmişti. Ona oldukça bir müzik yazımın olduğundan bahsettim. O da, “Bana gönder” dedi. O kadar epey yazım var ki birinci olarak bunları birer evrak haline getirdim. İşte bunu yapmak biraz uzun sürdü. Yani sınıflandırmak. birinci vakit içinderda çocukluğumdan başlayarak müziğe nasıl başladığım ve müziği bestelerim haricinde yazınsal olarak nasıl anlatabilirim kısmına yer verdim. Natürel bunda feyz aldığım müzisyenleri de onlardan niye feyz aldığımı bilhassa akademik bir lisandan kaçınarak bir kıssa anlatır üzere yazdım. Dediğim üzere hali hazırda yazdığım yazıları genişlettim. Bir müzisyen olarak icracı ve dinleyici ve bestekar olmak haricinde müziğin manasını ve hislere öbür sanatlardan daha çabuk hitap ettiğini sorgulamaya baş yordum.
Peki bir müzisyen neyi arar, arayış biter mi?
Tasavvuf okumaları yaparken sıkça karşıma Senai’nin “Aramakla bulunmaz, lakin bulanlar daima arayanlardır” diye bir kelamı çıkardı. Kitapta da Kemal Dinç’in “Lir ve Ateş” albümünü yazarken girişte Picasso’nun “Aramam bulurum” cümlesini yazmıştım. Her ikisinde de arayışın ne kadar değerli olduğu vurgulanıyor. Benim de arayışım seslerin peşine düşerek oluyor. Ben Şanlıurfa’nın Halfeti ilçesine bağlı Arğıl diye bir köyünde doğup büyüdüm. Lisedeyken birisi bana Keith Jarrett’i, Anouar Brahem’i, Olivier Messiaen’i ya da John Cage dinletseydi eminim, “Bu nasıl da gürültülü ve değişik müzik,” deyip dinlemezdim. Lakin şimdiye baktığımızda ben bu müzisyenlerin bestecilikleri ve icraları karşısında mest oluyorum. Bununla da kalmayıp kitapta bu müzisyenler hakkında uzunca yazılar yazdım. Evvelce klasik batı müziği dinlemezken son dört yıldır mecnun üzere klasik batı müziği dinliyorum. Bunlar daima bir arayışın kararında gerçekleşti. O yüzden artık şunu anladım bir müziği dinlerken, bu ne biçim müzik demem asla. On yıl ya da on beş yıl daha sonra o müziği icra ederken bile bulabilirim kendimi.
‘RUHUMDA SAKLANMIŞ SESLERİN SANTUR SESİNİ duyar duymaz ÇIKMAK İSTEDİĞİNİ HİSSETTİM’
Santurla tanışma sürecinizin nasıl olduğunu ve santur hakkındaki fikirlerinizi anlatır mısınız? niye öbür bir enstrüman değil de santur?
Aslında çocukluğumda, yani ilkokulda cura ile başladım. daha sonra ortaokul ve lisede bağlama çaldım. Santurla üniversitede, (Hacettepe Üniversitesi Tarih kısmında okurken) tanıştım. Aradığım sesin, daha doğrusu ruhumda saklanmış seslerin santur sesini duyar duymaz çıkmak istediğini hissettim. Güya daha evvelde bu sesi hayli duydum hissine kapıldım. Tanıyordum santur sesini, yabancı gelmedi bana. Aradığım ses imiş meğer. Bu yüzden santur çalmasını öğrendim ve yüzden çok beste yaptım.
Santuru Ankara’da Cihan diye bir arkadaşımın meskeninde gördüm birinci. bu biçimdelar Türkiye’de hakikat düzgün icracısı bile yoktu santurun. daha sonra da Arash diye İranlı bir arkadaşım oldu. O da santur çalardı. Ders verecek düzeyde değildi ancak bir daha de bana yardımcı oldu. daha sonra bu iş bu biçimde olmaz deyip Tebriz’e gittim. Tebriz’e gidip gelmelerim iki yıla yakın sürdü. İşte bir daha bundan evvelki soruda anlatmaya çalıştığım arayışımın kararında olan şeyler bunlar. İşittiğim bir santur sesi beni öteki bir ülkeye kadar götürdü. Üniversiteyi bırakmıştım. Dönünce sokak müzisyeni oldum. Hayat bu biçimde bir şey. Bir tarihçi olmayı hayal ederken, santur sesi sizi peşine takıp Tebriz’e gdolayıyor ve müzisyen oluyorsunuz.
Bir Müzisyenin Arayışı, Sedat Anar, 144 syf., Everest Yayınları, 2022.
Bir yandan beste yapıp çalarken bir yandan da müziğin teorisiyle ilgilendiğinizi söylüyorsunuz. Müzikteki teori-pratik alakasına dair bize neler söylemek istersiniz?
Türkiye’de şu biçimde bir saçma bir şey var. Müzisyenler müziğin teorisiyle ilgilenmiyor. Yalnızca icracılığa ya da besteciliğe odaklanıyor. meğer müziğin teorisiyle asıl ilgilenecek beşerler müzisyenlerdir. Ben kütüphanemde Türkiye’de çıkmış müzik kitaplarını topluyorum. Benim şahsî kütüphanemde 600 kitap var. Emin olun bu sayı toplasanız bin 500’ü bile geçmez. Türkiye’de gittiğiniz bir kitabevinde müzik kısmı sanat kısmının ortasındadır ve içlerinde 100 kitap bile yoktur. Ben bir müzisyen olarak müzik kitaplarını okudukça yeni şeyler öğreniyorum.
Son senelerda minimalist müzisyenlere odaklandım. Philipp Glass’ın Alfa Kitap’tan çıkan biyografisini yeni bitirdim. Zifiri karanlıkta elime el feneri düşmüş üzere oldum. örneğin Joep Beving diye harika bir minimalist müzisyenle tanıştım. Sonunda ben de kendimi santur ve İstanbul kemanesi ile “Beklemek” isminde bir minimalist bir beste yaparken buldum. Zira kimi vakit müziğin anlatamadığı şeyleri yazı anlatır. Birden fazla vakit zıddı olur, biliyoruz fakat kimi vakit yazı daha kıymet kazanır. Kendime Bilen Işıktaş hocamı örnek alırım bu mevzuda. Hem bir akademisyen hem bir ud virtüözü birebir vakitte süper bir müzik araştırmacısı ve muharriri.
‘BESTEMİ HER İCRA ETTİĞİMDE FARKLI YORUMLAMAYA ÇALIŞIRIM’
Müzik mesleğiniz boyunca bir epey müzisyenle tıpkı sahneyi, stüdyoyu paylaştınız. İçlerinden sizin için unutulmaz hale gelen bir olayı bizimle paylaşır mısınız?
Ben çok yakın müzisyen dostlarımla sahne alırım daima. esasen beş yıldır da eşim Damla ve kardeşim Selahattin ile sahne alıyorum. Müzik icra edeceğim beşerler beni tanıdıkları üzere müziğimi de tanısın isterim. Prova yapmam asla. Müzikte mükemmeliyeti aramam. Bestemi her icra ettiğimde farklı yorumlamaya çalışırım. Müziği icra edecek birisine asla nota vermem. Stüdyo kayıtlarımda bile bunu yaparım. Müziği dinleyip öğrensin isterim.
.
Bunları şundan ötürü söylüyorum. Aslında her konserimizde unutamayacağımız şeyler yaşıyoruz. Birkaçından bahsedeyim. Bir bestemi çalarken yanlış notaya vurunca oradan devam ediyoruz. Gözlerimiz kapalı bile olsa bir arada çalarken nerede ne yapacağımızı hissediyoruz. Bir konserimizde dinleyicimiz çocuğuyla gelmişti. Çocuk ağlıyordu. La sonucunda çalıyorduk, tam da solo atıyordum. daha sonra çocuğun ağlama sesinin, mi sonucunda olduğunu duydum. Oradan devam ettim. Çocuk sustu bir süre daha sonra. Zira onun ağlarken çıkardığı sesleri çalmaya çalışıyordum. Bu sene Konya’daki açık hava konserimizde çaldığımız eser boyunca üstümüzde yüzlerce kuş uçtu. Bildiğin dans etti. Bir de en unutulmaz konserim olarak geçen sene Konya’da yaptığımız konserdi. Tam 2 bin kişi konserimize gelmişti. Ve bu gelenlerin yüzde sekseni üniversite öğrencisi ve beni dinleyen insanlardı. Bestelerime eşlik ederken ellerim titriyordu heyecandan.
Besteleriniz ortasında bir hayli şiir de var. Müziğin şiirle kurduğu diyaloğa dair neler söylemek istersiniz?
Şiiri epey seviyorum. Besteleyeceğim şiirin gerçek bulunmasına ihtimam gösteririm. Şiir esasen ortasında müziği, ahengi ve ritmi barındıran bir şey. Ben yalnızca hazır olan ahenge kendi tınılarımı ekliyorum. Daha epey Niyazi-i Mısri, Yunus Emre, Edib Harabi, İstek Tevfik Bölükbaşı, Pir Galib, Yaman Dede ve Mevlâna üzere mutasavvıf şairlerin şiirlerine besteler yapıyorum. Bu şairlerin şiirlerindeki ahenk de hakikat de benim için dayanılmaz bir yerdedir. Bana niye çağdaş şairlerin şiirlerinden çok az besteniz var diye sorulduğunda ben de şunu söylüyorum: Ben ölenlerin değil, hiç ölmeyenlerin şiirlerine besteler yapıyorum.
Bize bir yerli, bir yabancı albüm tavsiye edecek olsanız bunlar hangileri olurdu?
Yabancı albüm olarak albüm kapağını çerçevelettirip duvarıma astığım Stephan Micus’un “Snow” albümünü tavsiye ederim. Yerli albüm olarak da kitapta benim için değerini anlatmaya çalıştığım Metin ve Kemal Kahraman’ın “Ferfecir” albümünü öneririm.
YENİ ALBÜM: SANTUR VE HANG DRUM
Son vakit içinderda neler yapıyorsunuz, masanızda bizim için neler var?
Konserlerim ağır bir biçimde geçiyor. Bu hafta ABU TV şenliğine Hindistan’a konsere gidiyorum. Yaz boyunca kardeşim Selahattin Anar ile bir albüm kaydettik. Albümün ismi “Santur ve Hang Drum” olacak ve yakın vakitte Kalan Müzik etiketiyle çıkacak. Kitap evraklarım var. Bir hikaye belgem var bekliyor. Natürel albüm ve plaklar alıp dinlemeye ve yazmaya devam. Şu an doğaçlama üzerine uzun bir yazım var, bir de fazlaca sevdiğim bestekar Arvo Part’ın portresini yazıyorum. Onlara çalışıyorum.
Okumaya devam et...