Dila Taşçı
Nadir İmrek’in ‘Zamanı Gelince’ isimli romanı Kor Kitap tarafınca yayımlandı. Kitapta yakın tarihin devrimci hareketine içeriden bir bakış sunan İmrek, hem periyodun şartlarını tıpkı vakitte sosyalist birikimin tabiatını görünür kılmayı amaçlıyor.
İmrek ile romanı ona yazdıran bellek ve Türkiye’nin ‘karanlık çağı’ üzerine konuştuk. İmrek, kendi yaşadıkları üzerinden devrin şartlarını da paylaştı.
Öncelikle, 70’li yılları romanınıza vakit olarak seçmenizin niçinini merak ediyorum. Sizi bunları yazmaya götüren seyahatinizden kelam eder misiniz?
Biroldukca sebebi olmalı… Lakin evvela benim ve jenerasyonumun direkt yaşadığı, tanıklık ettiği büyük bir toplumsal devinimin, onun imkanlarının ve eksiklerinin anlaşılmasına katkı uğraşı diyebilirim bu roman için. Daima bir arada manaya, sonuçlar çıkarma, toplumsal muhasebeye dair bir deneme ‘Zamanı Gelince’. Darbe devri üzere iki sınıf için tarihi bir müddetcin biroldukça sanat yapıtına husus olması gerekir. Toplumcu gerçekçi edebiyatı önemseyen biri olarak o periyodu bir romanla kıymetlendirmiş oldum. Okurun çıkaracağı sonuçları da merakla bekliyorum.
Biraz daha açmak isterim; o yıllar, çürüyenin bağrında doğmakta olan yeniye tanıklık etmenin, her yerde, daima birlikte türkü söyler üzere yeninin filizleneceği toprağı karıp sulamanın nasıl bir şey olduğunun toplumsal hafızaya düşmesini istedim. Her şartta, her durumda direnmenin, yeni bir yol açmanın da beşere dair olduğunun hatırlanması kıymetli benim için. Bugün buna her zamanki üzere muhtaçlığımız var. Toplumcu gerçekçi edebiyatın karakterinde var, periyodun bir fotoğrafını çekiyorsunuz bir yanıyla. En koyu karanlıkta yol gösteren bilince, umuda tutunduran ışık huzmesi peşinde koşmak diyebilirim bu çalışmaya. Onun kırıntılarını topluyorum. Bir modülü olduğum tarihi seyahatte, çıkınımdaki ufak tefeğin standı de diyebilirsiniz. Karanlık dehlizlere karşı yürekli olunmazsa çıkılmıyor aydınlıklara ve aslında bugünkü birikimimizi o periyodun, öncesinin ve daha sonrasının birbirine bağlanmış direnişlerine borçluyuz. Direncin, direnişin bir bedeli var lakin onun yarına bıraktığı kıymetle kıyaslandığında acıların çekilmesi boşuna değil. Her devir gerekli olan direnç. Direnç de nereden beslendiğinize bağlı; hangi pınardan su içtiğinize, nereden nefes aldığınıza…
Tabii 40 yıl evvelki yaşanmışlıkları mevzu alan bir romanın beraberinde bugünün Türkiye’si ile birtakım yanlarıyla büyük benzerlik taşıyor olması epey acı veriyor beşere. Bu acı duygusu bana dair, bize ait. Hem eski yaralarım kanıyor ve hem bugün hala niye bu biçimdeyiz sorusu beynimin duvarlarında yankılanıyorken, bedel ödeyen dostlar, yoldaşlar da pek erken ayrılırken ortamızdan, yazmak neredeyse nazaranv oldu benim için.
”ZAMANI GELİNCE’, TOPLUMSAL YAŞANMIŞLIKLARIN ANLATIMI’
Bir darbeyi ve ardından yaşanan hak ihlallerini yazarken zorlandınız mı? Romanın yazım sürecinde yaşadıklarınızı anlatır mısınız?
Acılarımızı yalnızca bilinsin diye yazmayız. Şayet yeni acılar yaşanmasın diye bir derdimiz yoksa unutmaya çabalarız. İnsanın acılarını yazması, yarasını kanatmasıdır. Sıkıntı bir şey bu. Kendimden kesimler olsa da toplumsal yaşanmışlıkların anlatımıdır ‘Zamanı Gelince’.
Toplumsal acılarımız daima kanıyor ve kanamaya kayıtsız kalınmıyor olsa da insan yaşadıklarından uzaklaşarak yazmaya çabalıyor. Yazarken bir daha yaşayıp zorlanıyor olsan da… Lakin yalnızca kendi acınız değil, sınıfın, işçilerin toplumun acısı ve yaşadıkları kelam konusu olan. Yoksa acılar beşere yük olur, üstünüze çöküp hareketsiz kılar sizi. Acıyı yazdıran, direnci paylaşma duygusudur. İnsan acıyı paylaşmakta zorlanıyor olağan ki. Yazarken içiniz burkuluyor, genziniz yanıyor, bir an gözleriniz buğulanıyor yaşanmış olanı düşünürken. Lakin geleceğe direnişi bırakmaya bakmalı…
Tüm bunları yazarken nasıl bir art plana sahiptiniz, bunlar kendi gazeteci hafızanızda mı yer alıyordu yoksa canlı şahitler ya da yazılı birtakım kaynaklar mı temel alındı?
Arka plan, ülkenin tarihi, tarihimiz. ‘Zamanı Gelince’yi yaratan, sınıfın ve işçilerin hayatıdır. Egemenlerin sömürü ve baskı tertibini ayakta tutmak için geliştirdikleri dönemsel iktidarların öyküsüdür hem de. Toplumcu kaynaktan beslenenlerin daima ağrıyan iki yarası vardır; biri acı, başkası direnç. ‘Zamanı Gelince’nin omurgasını, şuurum ve belleğimde duranlar belirledi diyebilirim. Beni romanı yazmaya sürükleyen daha epey hafızam ve tanıklıklarım oldu. Daima beynimin bir yanında yeşerip büyüdü yazdıklarım. Lakin şahitler da var. Muhatabı, şahitleri, sanıklarıyız geride kalan ve bugün süren bu hayatın… Uzun yılar boyunca ortasında taşıyorsun yazdıklarını, daha sonra paylaşarak yaşamaya devam ediyorsun. Gayretin arasındayseniz kaynaklar besliyor insanı. Ezilenlerin dünyasındayız ve bu bizim hikâyemizdir.
Bilmeyenler için şunu da eklemeliyim, ‘Ben de Sana Onu Söyleyecektim’den daha sonraki süreçtir bu romanın yaşandığı devir. ‘Ben de Sana Onu Söyleyecektim’, personel ve işçilerin lokomotifinde olduğu, toplumsal harekette bayrakların dalgalandığı süreci anlatır. ‘Zamanı Gelince’ ise bu umutlu yürüyüşün sert durduruluşunun yarattığı içsel kanamayı anlatıyor. Bayrakların yanı başımızda yere düştüğü şartlarda bir daha toparlanıp çaba bayrağını ele almanın iç sancıları, toplumsal acıları, direncidir. ‘Zamanı Gelince’, politik personel hareketinde yer alanlara dair tanıklıklarımdır; bana aktarılanlar, dinlediklerim, personellerin ömürleri ve tecrübeleri ile harmanladığım edebi bir kurmaca denemesidir.
Devletten kaçan Sami’nin kent değiştirdikten daha sonra izini biraz olsun kaybettirdiğini gördük lakin çabucak sonrasında büyük bir eksikliğe düşüp fabrikada iş başvurusu yaptı. Sami’nin yakalanmasına sebep olan bu eksikliğe günümüz solcuları da sık sık düşüyor. Durumu bu türlü ele almanızı bir tenkit olarak okumak mümkün mü?
Şimdiki şartlar farklı lakin Sami’nin kıssası her vakit, her coğrafyada izlerini nazaranbileceğimiz bir olgu diyebiliriz. Nesnellikten uzaklaşarak güzele giden şeyin optimist beklentiye dönüşmesi halini hayli yaşıyoruz. Sami daha sonra iç çekip duruyor, hayıflanıyor, kahrediyor yaptığından dolayı. Randevu yerine giderken kılı kırk yarıyor ancak karşı karşıya olduğu gücü kâfi ağırlığınca tartamayıp başka tarafta öbür bir çıkmaza sürükleniyor. Hükümranlar ile emekçi ve işçiler içindeki iktidar kapışmasının boyutu gereğince idrak edilemedi galiba hissine kapılıyor.
Caption
İki farklı sınıf olmadıkları birebir ideolojik kaynaktan beslendikleri biçimde Erdoğan iktidarı ve siyasal İslamcı Fethullah Gülen hareketinin hengamesini ve sonuçlarını gördük. halbuki romanın kahramanları bir sınıfın iktidarı gayretindedirler. her neyse, Sami yakalanıyor, yanlışını görmekle kalmıyor, örgütün büyük bir darbe yediğini de anlıyor, bir an bir şaşkınlık ortasında kalsa da tereddütsüz direnmeyi seçiyor. Natürel Yalnızca Sami değil, aylarca süren azaplı sorgu etabının akabinde herkes kusurlarını sorguluyor, kendi öngörüsüzlüğünü, yaptıklarını ve yapamadıklarını orta yere seriyor. Çözülme de var, direniş de… Lakin samimi bir iç hesaplaşma uğraşı var. 12 Eylül askeri darbesi sürecinde kendi hisselerine düşen yanılgıların, yanlışların en azından bir kısmına ayna tutulan bir demdir o hararetli koğuş tartışmaları, ağır sohbetler.
‘ZALİMLER VE MAZLUMLAR DAİMA VAR, ZALİMLERİN GİYSİSİ DEĞİŞİYOR’
Şimdilerde eski gücünü yitirmiş, başkan takımları tutuklanmış, örgütlülüğü ziyan görmüş bir soldan bahsetmek mümkün. Kitabınızın isminde bugünün sol sosyalist demokrat kanadına bir gönderme mi var? Evet, bugünler bu biçimde geçiyor lakin ‘Zamanı Gelince’ bir daha eskisi üzere faşizmin karşısına dikileceğiz bildirisini almak uzak bir irtibat mı olur?
Yetmişli senelerda devasa bir işçi-emekçi-halk hareketi vardı. Çalışanlar, gençler, bayanlar, aydınlar… Her lisandan ve kültürden halklar yeni bir nizam arayışındaydı. Devrimci telaffuz yalnızca duvarlardaki yazılarda yer almadı, yüreklerde yer etti ve milyonlarca beşerde ete kemiğe bürünerek harekete geçti. İnsan yaparken, denerken öğrenir fakat bu hareket; potansiyeline uygun sonuca ulaşamadı. Bunda periyodun kapitalist gelişme özellikleri, kentleşme, personel sınıfının nicel ve nitel örgütlenme seviyesi, emperyalist zincirin Türkiye hükümranlarına biçtikleri rol ve onların hareket kabiliyetinin rolünü akılda tutmadan darbe süreci anlaşılamaz kuşkusuz. Lakin periyodun devrimcilerinin değerli eksikliklerinin olduğu da bir gerçek. İnsan iradesi her şey değildir lakin bütün öteki şartların elverişli olduğu durumlarda irade belirleyici olabilir. Başkaldırmadan yenilmeyi hazmetmek fazlaca sıkıntı. Çarpışarak yenilmek geleceğe öteki bir destan bırakır.
Darbecilerin ağzından dökülen “biz darbe yapmasaydık, onlar iktidara gelecekti” kelamlarından de bir sonuç çıkarmak muhtemel. Devrin sosyalist-devrimci hareketinin imkanları ve yetersizliklerinin tartışması şüphesiz bir romanın konusu olamaz. Fakat romandaki olaylar örgüsünde, roman şahıslarının karakter tahlili kapsamında, bu çeşitten tartışmalar için ipuçları olabilir. Darbenin bir gayesi vardı ve ona ulaştı. Devrimci güçler büyük darbe aldı. Sol ve sosyalist güçleri çökertmeyi planladılar ve bunu büyük oranda başardılar. Örgütlere darbe vurulunca toplumdaki tesirleri süratli oluyor. Ezilenler cephesinde önemli bir kırılma yaşandı. Darbenin tesiri uzun sürdü. Seksenlerin ortasındaki personel hareketi toplumu silkelese de sosyalistler o periyodu hakkıyla değerlendiremedi. Eski biçim ve alışkanlıklardan kurtulmak kolay olmuyor ve bir daha toparlanmak da o derece kolay olmadı olağan ki.
Hala süren tesirleri var darbenin. Vakti ve coğrafyası değişse de muktedirler birbirinden besleniyor, birbirlerinden doğuyor, birbirlerine benziyorlar. Zalimler ve mazlumlar daima var. Zalimlerin giysisi değişiyor. Bir yerde, bir vakitte üniformalı; bir diğer vakitte, kravatlı, bir diğer coğrafyada kimi vakit sarıklı-takkeli, cübbeli olabilirler. Lakin tüm zulüm düzeneklerinin öğüttüğü insan canı, insan emeği, insan onuru. Ve büyük insanlığın yürüyüşü, sömürü ve zulmün her türlüsü tarihin çöplüğünde yok olsun diyedir. elbette vakti gelince…
Romanınızda husus edindiğiniz darbe periyotlarını sizin jenerasyonunuz da birebir yaşadı. O devir aklınıza geldiğinde unutamadığınız bir yaşanmışlık var mı?
İnsan neyi hatırlamak isterse anıları oradan depreşir. Benimki o devasa hareketin kolay mağlubiyetinin acısı. Bunu romana sinmiş olarak görmek mümkün. Romanda 12 Eylül darbesi yer olsa da en müthiş şartlarda direnenlerin, en iktidar olunduğu sanılan vakit içinderda bastırılamayan direnişin, ezilemeyen umududur görünen. Nerede olursa olsun diş ile, tırnak ile, umut ile, sevda ile, düş ile direnenler olduğunu, direnmenin imkanlı olduğunu hatırlamak kıymetli bence. Umarım okur da bunu bulur.
Bugünkü iktidar beşere eskiyi ziyadesiyle anımsatan bir zorbalığın eseri. O vakit daha hayli kahrediyor insan. İçimdeki yaradır o devrin bir demokratik halk iktidarına, sosyalizme gerçek ilerletilemeyişi. Lakin bugün bir daha o sınıfa ve işçilere ve insanlığa dair o ulvi gayret ortasındayız, daha kapsamlı daha karmaşık ancak epey tecrübenin bizi o ışığa ulaştıracağını düşünüyorum.
”ZAMANI GELİNCE’Yİ SEYAHAT DİRENİŞİ’NE ADIYORUM’
Kitabı elimize aldığımızda bizi birinci karşılayan ağır hisler uyandıran ithafınız oluyor. Bu noktada Seyahat hareketlerinin sizin için söz ettiklerini okurla paylaşmak ister misiniz?
Gezi Direnişi, bitmeyen arbedenin dalgalanan umut bayraklarının yüreklerdeki iz düşümü. Evet, umudun ve direnişin en karanlık vakitte bile bitmediği öyküyü bahis eden ‘Zamanı Gelince’yi Seyahat Direnişi’ne adıyorum. Direnişte hayatını kaybedenlere, yaralananlara, yargılananlara, tutsak edilenlere ithaf ettim.
Yeni periyodun yeni direnişiydi Seyahat. Ben de ortasında yer almış olmaktan memnunum. Yargılandığımız, birlikte beraat ettiğimiz arkadaşlarım artık mahpusta. İktidarın yönlendirmesiyle diğer bir hesapla bir daha açıldı dava ve arkadaşlarımızdan öç alıyorlar. Bir zulmün çarkının devridaimi sürecidir Seyahat yargılamaları ve tutsaklıkları. Gazeteciler, müellifler, muhalifler hapishanelere dolduruldu. Yüreğim hapishanelerdeki arkadaşlarımla atıyor. Olağan bugün biroldukça yerde ateşler yakıldı, direnişler var. Emekçi ve işçilerin, gençlerin, bayanların uğraşı büyüyor. İran’daki direnişi de anmak gerek. 22 yaşındaki Mahsa Jîna Amini’nin direnişi dünyada yankılanıyor. Oradaki zalimlerin de uykusunu kaçırıyor özgürlük arayıcıları. Halklar yeni bir ömür için direniyor, ‘Zamanı Gelince’deki direnişin öbür boyutları yaşanıyor dört bir yanda.
Son olarak okurlarınıza kitap teklifleriniz var mı? Kesinlikle okuyun söylemiş olduğiniz bir kitap tavsiyeniz var ise almak isteriz.
kucak kucak okumalı. O kadar fazlaca var ki tavsiye edebileceğim kitap. Birini söylesem başkasına haksızlık etmekten korkarım. Okumak mavi berrak bir ırmak üzere akmaksa okumalı hep… Edebiyatla, sanatla donanmalı…
Okumaya devam et...
Nadir İmrek’in ‘Zamanı Gelince’ isimli romanı Kor Kitap tarafınca yayımlandı. Kitapta yakın tarihin devrimci hareketine içeriden bir bakış sunan İmrek, hem periyodun şartlarını tıpkı vakitte sosyalist birikimin tabiatını görünür kılmayı amaçlıyor.
İmrek ile romanı ona yazdıran bellek ve Türkiye’nin ‘karanlık çağı’ üzerine konuştuk. İmrek, kendi yaşadıkları üzerinden devrin şartlarını da paylaştı.
Öncelikle, 70’li yılları romanınıza vakit olarak seçmenizin niçinini merak ediyorum. Sizi bunları yazmaya götüren seyahatinizden kelam eder misiniz?
Biroldukca sebebi olmalı… Lakin evvela benim ve jenerasyonumun direkt yaşadığı, tanıklık ettiği büyük bir toplumsal devinimin, onun imkanlarının ve eksiklerinin anlaşılmasına katkı uğraşı diyebilirim bu roman için. Daima bir arada manaya, sonuçlar çıkarma, toplumsal muhasebeye dair bir deneme ‘Zamanı Gelince’. Darbe devri üzere iki sınıf için tarihi bir müddetcin biroldukça sanat yapıtına husus olması gerekir. Toplumcu gerçekçi edebiyatı önemseyen biri olarak o periyodu bir romanla kıymetlendirmiş oldum. Okurun çıkaracağı sonuçları da merakla bekliyorum.
Biraz daha açmak isterim; o yıllar, çürüyenin bağrında doğmakta olan yeniye tanıklık etmenin, her yerde, daima birlikte türkü söyler üzere yeninin filizleneceği toprağı karıp sulamanın nasıl bir şey olduğunun toplumsal hafızaya düşmesini istedim. Her şartta, her durumda direnmenin, yeni bir yol açmanın da beşere dair olduğunun hatırlanması kıymetli benim için. Bugün buna her zamanki üzere muhtaçlığımız var. Toplumcu gerçekçi edebiyatın karakterinde var, periyodun bir fotoğrafını çekiyorsunuz bir yanıyla. En koyu karanlıkta yol gösteren bilince, umuda tutunduran ışık huzmesi peşinde koşmak diyebilirim bu çalışmaya. Onun kırıntılarını topluyorum. Bir modülü olduğum tarihi seyahatte, çıkınımdaki ufak tefeğin standı de diyebilirsiniz. Karanlık dehlizlere karşı yürekli olunmazsa çıkılmıyor aydınlıklara ve aslında bugünkü birikimimizi o periyodun, öncesinin ve daha sonrasının birbirine bağlanmış direnişlerine borçluyuz. Direncin, direnişin bir bedeli var lakin onun yarına bıraktığı kıymetle kıyaslandığında acıların çekilmesi boşuna değil. Her devir gerekli olan direnç. Direnç de nereden beslendiğinize bağlı; hangi pınardan su içtiğinize, nereden nefes aldığınıza…
Tabii 40 yıl evvelki yaşanmışlıkları mevzu alan bir romanın beraberinde bugünün Türkiye’si ile birtakım yanlarıyla büyük benzerlik taşıyor olması epey acı veriyor beşere. Bu acı duygusu bana dair, bize ait. Hem eski yaralarım kanıyor ve hem bugün hala niye bu biçimdeyiz sorusu beynimin duvarlarında yankılanıyorken, bedel ödeyen dostlar, yoldaşlar da pek erken ayrılırken ortamızdan, yazmak neredeyse nazaranv oldu benim için.
”ZAMANI GELİNCE’, TOPLUMSAL YAŞANMIŞLIKLARIN ANLATIMI’
Bir darbeyi ve ardından yaşanan hak ihlallerini yazarken zorlandınız mı? Romanın yazım sürecinde yaşadıklarınızı anlatır mısınız?
Acılarımızı yalnızca bilinsin diye yazmayız. Şayet yeni acılar yaşanmasın diye bir derdimiz yoksa unutmaya çabalarız. İnsanın acılarını yazması, yarasını kanatmasıdır. Sıkıntı bir şey bu. Kendimden kesimler olsa da toplumsal yaşanmışlıkların anlatımıdır ‘Zamanı Gelince’.
Toplumsal acılarımız daima kanıyor ve kanamaya kayıtsız kalınmıyor olsa da insan yaşadıklarından uzaklaşarak yazmaya çabalıyor. Yazarken bir daha yaşayıp zorlanıyor olsan da… Lakin yalnızca kendi acınız değil, sınıfın, işçilerin toplumun acısı ve yaşadıkları kelam konusu olan. Yoksa acılar beşere yük olur, üstünüze çöküp hareketsiz kılar sizi. Acıyı yazdıran, direnci paylaşma duygusudur. İnsan acıyı paylaşmakta zorlanıyor olağan ki. Yazarken içiniz burkuluyor, genziniz yanıyor, bir an gözleriniz buğulanıyor yaşanmış olanı düşünürken. Lakin geleceğe direnişi bırakmaya bakmalı…
Tüm bunları yazarken nasıl bir art plana sahiptiniz, bunlar kendi gazeteci hafızanızda mı yer alıyordu yoksa canlı şahitler ya da yazılı birtakım kaynaklar mı temel alındı?
Arka plan, ülkenin tarihi, tarihimiz. ‘Zamanı Gelince’yi yaratan, sınıfın ve işçilerin hayatıdır. Egemenlerin sömürü ve baskı tertibini ayakta tutmak için geliştirdikleri dönemsel iktidarların öyküsüdür hem de. Toplumcu kaynaktan beslenenlerin daima ağrıyan iki yarası vardır; biri acı, başkası direnç. ‘Zamanı Gelince’nin omurgasını, şuurum ve belleğimde duranlar belirledi diyebilirim. Beni romanı yazmaya sürükleyen daha epey hafızam ve tanıklıklarım oldu. Daima beynimin bir yanında yeşerip büyüdü yazdıklarım. Lakin şahitler da var. Muhatabı, şahitleri, sanıklarıyız geride kalan ve bugün süren bu hayatın… Uzun yılar boyunca ortasında taşıyorsun yazdıklarını, daha sonra paylaşarak yaşamaya devam ediyorsun. Gayretin arasındayseniz kaynaklar besliyor insanı. Ezilenlerin dünyasındayız ve bu bizim hikâyemizdir.
Bilmeyenler için şunu da eklemeliyim, ‘Ben de Sana Onu Söyleyecektim’den daha sonraki süreçtir bu romanın yaşandığı devir. ‘Ben de Sana Onu Söyleyecektim’, personel ve işçilerin lokomotifinde olduğu, toplumsal harekette bayrakların dalgalandığı süreci anlatır. ‘Zamanı Gelince’ ise bu umutlu yürüyüşün sert durduruluşunun yarattığı içsel kanamayı anlatıyor. Bayrakların yanı başımızda yere düştüğü şartlarda bir daha toparlanıp çaba bayrağını ele almanın iç sancıları, toplumsal acıları, direncidir. ‘Zamanı Gelince’, politik personel hareketinde yer alanlara dair tanıklıklarımdır; bana aktarılanlar, dinlediklerim, personellerin ömürleri ve tecrübeleri ile harmanladığım edebi bir kurmaca denemesidir.
Devletten kaçan Sami’nin kent değiştirdikten daha sonra izini biraz olsun kaybettirdiğini gördük lakin çabucak sonrasında büyük bir eksikliğe düşüp fabrikada iş başvurusu yaptı. Sami’nin yakalanmasına sebep olan bu eksikliğe günümüz solcuları da sık sık düşüyor. Durumu bu türlü ele almanızı bir tenkit olarak okumak mümkün mü?
Şimdiki şartlar farklı lakin Sami’nin kıssası her vakit, her coğrafyada izlerini nazaranbileceğimiz bir olgu diyebiliriz. Nesnellikten uzaklaşarak güzele giden şeyin optimist beklentiye dönüşmesi halini hayli yaşıyoruz. Sami daha sonra iç çekip duruyor, hayıflanıyor, kahrediyor yaptığından dolayı. Randevu yerine giderken kılı kırk yarıyor ancak karşı karşıya olduğu gücü kâfi ağırlığınca tartamayıp başka tarafta öbür bir çıkmaza sürükleniyor. Hükümranlar ile emekçi ve işçiler içindeki iktidar kapışmasının boyutu gereğince idrak edilemedi galiba hissine kapılıyor.
Caption
İki farklı sınıf olmadıkları birebir ideolojik kaynaktan beslendikleri biçimde Erdoğan iktidarı ve siyasal İslamcı Fethullah Gülen hareketinin hengamesini ve sonuçlarını gördük. halbuki romanın kahramanları bir sınıfın iktidarı gayretindedirler. her neyse, Sami yakalanıyor, yanlışını görmekle kalmıyor, örgütün büyük bir darbe yediğini de anlıyor, bir an bir şaşkınlık ortasında kalsa da tereddütsüz direnmeyi seçiyor. Natürel Yalnızca Sami değil, aylarca süren azaplı sorgu etabının akabinde herkes kusurlarını sorguluyor, kendi öngörüsüzlüğünü, yaptıklarını ve yapamadıklarını orta yere seriyor. Çözülme de var, direniş de… Lakin samimi bir iç hesaplaşma uğraşı var. 12 Eylül askeri darbesi sürecinde kendi hisselerine düşen yanılgıların, yanlışların en azından bir kısmına ayna tutulan bir demdir o hararetli koğuş tartışmaları, ağır sohbetler.
‘ZALİMLER VE MAZLUMLAR DAİMA VAR, ZALİMLERİN GİYSİSİ DEĞİŞİYOR’
Şimdilerde eski gücünü yitirmiş, başkan takımları tutuklanmış, örgütlülüğü ziyan görmüş bir soldan bahsetmek mümkün. Kitabınızın isminde bugünün sol sosyalist demokrat kanadına bir gönderme mi var? Evet, bugünler bu biçimde geçiyor lakin ‘Zamanı Gelince’ bir daha eskisi üzere faşizmin karşısına dikileceğiz bildirisini almak uzak bir irtibat mı olur?
Yetmişli senelerda devasa bir işçi-emekçi-halk hareketi vardı. Çalışanlar, gençler, bayanlar, aydınlar… Her lisandan ve kültürden halklar yeni bir nizam arayışındaydı. Devrimci telaffuz yalnızca duvarlardaki yazılarda yer almadı, yüreklerde yer etti ve milyonlarca beşerde ete kemiğe bürünerek harekete geçti. İnsan yaparken, denerken öğrenir fakat bu hareket; potansiyeline uygun sonuca ulaşamadı. Bunda periyodun kapitalist gelişme özellikleri, kentleşme, personel sınıfının nicel ve nitel örgütlenme seviyesi, emperyalist zincirin Türkiye hükümranlarına biçtikleri rol ve onların hareket kabiliyetinin rolünü akılda tutmadan darbe süreci anlaşılamaz kuşkusuz. Lakin periyodun devrimcilerinin değerli eksikliklerinin olduğu da bir gerçek. İnsan iradesi her şey değildir lakin bütün öteki şartların elverişli olduğu durumlarda irade belirleyici olabilir. Başkaldırmadan yenilmeyi hazmetmek fazlaca sıkıntı. Çarpışarak yenilmek geleceğe öteki bir destan bırakır.
Darbecilerin ağzından dökülen “biz darbe yapmasaydık, onlar iktidara gelecekti” kelamlarından de bir sonuç çıkarmak muhtemel. Devrin sosyalist-devrimci hareketinin imkanları ve yetersizliklerinin tartışması şüphesiz bir romanın konusu olamaz. Fakat romandaki olaylar örgüsünde, roman şahıslarının karakter tahlili kapsamında, bu çeşitten tartışmalar için ipuçları olabilir. Darbenin bir gayesi vardı ve ona ulaştı. Devrimci güçler büyük darbe aldı. Sol ve sosyalist güçleri çökertmeyi planladılar ve bunu büyük oranda başardılar. Örgütlere darbe vurulunca toplumdaki tesirleri süratli oluyor. Ezilenler cephesinde önemli bir kırılma yaşandı. Darbenin tesiri uzun sürdü. Seksenlerin ortasındaki personel hareketi toplumu silkelese de sosyalistler o periyodu hakkıyla değerlendiremedi. Eski biçim ve alışkanlıklardan kurtulmak kolay olmuyor ve bir daha toparlanmak da o derece kolay olmadı olağan ki.
Hala süren tesirleri var darbenin. Vakti ve coğrafyası değişse de muktedirler birbirinden besleniyor, birbirlerinden doğuyor, birbirlerine benziyorlar. Zalimler ve mazlumlar daima var. Zalimlerin giysisi değişiyor. Bir yerde, bir vakitte üniformalı; bir diğer vakitte, kravatlı, bir diğer coğrafyada kimi vakit sarıklı-takkeli, cübbeli olabilirler. Lakin tüm zulüm düzeneklerinin öğüttüğü insan canı, insan emeği, insan onuru. Ve büyük insanlığın yürüyüşü, sömürü ve zulmün her türlüsü tarihin çöplüğünde yok olsun diyedir. elbette vakti gelince…
Romanınızda husus edindiğiniz darbe periyotlarını sizin jenerasyonunuz da birebir yaşadı. O devir aklınıza geldiğinde unutamadığınız bir yaşanmışlık var mı?
İnsan neyi hatırlamak isterse anıları oradan depreşir. Benimki o devasa hareketin kolay mağlubiyetinin acısı. Bunu romana sinmiş olarak görmek mümkün. Romanda 12 Eylül darbesi yer olsa da en müthiş şartlarda direnenlerin, en iktidar olunduğu sanılan vakit içinderda bastırılamayan direnişin, ezilemeyen umududur görünen. Nerede olursa olsun diş ile, tırnak ile, umut ile, sevda ile, düş ile direnenler olduğunu, direnmenin imkanlı olduğunu hatırlamak kıymetli bence. Umarım okur da bunu bulur.
Bugünkü iktidar beşere eskiyi ziyadesiyle anımsatan bir zorbalığın eseri. O vakit daha hayli kahrediyor insan. İçimdeki yaradır o devrin bir demokratik halk iktidarına, sosyalizme gerçek ilerletilemeyişi. Lakin bugün bir daha o sınıfa ve işçilere ve insanlığa dair o ulvi gayret ortasındayız, daha kapsamlı daha karmaşık ancak epey tecrübenin bizi o ışığa ulaştıracağını düşünüyorum.
”ZAMANI GELİNCE’Yİ SEYAHAT DİRENİŞİ’NE ADIYORUM’
Kitabı elimize aldığımızda bizi birinci karşılayan ağır hisler uyandıran ithafınız oluyor. Bu noktada Seyahat hareketlerinin sizin için söz ettiklerini okurla paylaşmak ister misiniz?
Gezi Direnişi, bitmeyen arbedenin dalgalanan umut bayraklarının yüreklerdeki iz düşümü. Evet, umudun ve direnişin en karanlık vakitte bile bitmediği öyküyü bahis eden ‘Zamanı Gelince’yi Seyahat Direnişi’ne adıyorum. Direnişte hayatını kaybedenlere, yaralananlara, yargılananlara, tutsak edilenlere ithaf ettim.
Yeni periyodun yeni direnişiydi Seyahat. Ben de ortasında yer almış olmaktan memnunum. Yargılandığımız, birlikte beraat ettiğimiz arkadaşlarım artık mahpusta. İktidarın yönlendirmesiyle diğer bir hesapla bir daha açıldı dava ve arkadaşlarımızdan öç alıyorlar. Bir zulmün çarkının devridaimi sürecidir Seyahat yargılamaları ve tutsaklıkları. Gazeteciler, müellifler, muhalifler hapishanelere dolduruldu. Yüreğim hapishanelerdeki arkadaşlarımla atıyor. Olağan bugün biroldukça yerde ateşler yakıldı, direnişler var. Emekçi ve işçilerin, gençlerin, bayanların uğraşı büyüyor. İran’daki direnişi de anmak gerek. 22 yaşındaki Mahsa Jîna Amini’nin direnişi dünyada yankılanıyor. Oradaki zalimlerin de uykusunu kaçırıyor özgürlük arayıcıları. Halklar yeni bir ömür için direniyor, ‘Zamanı Gelince’deki direnişin öbür boyutları yaşanıyor dört bir yanda.
Son olarak okurlarınıza kitap teklifleriniz var mı? Kesinlikle okuyun söylemiş olduğiniz bir kitap tavsiyeniz var ise almak isteriz.
kucak kucak okumalı. O kadar fazlaca var ki tavsiye edebileceğim kitap. Birini söylesem başkasına haksızlık etmekten korkarım. Okumak mavi berrak bir ırmak üzere akmaksa okumalı hep… Edebiyatla, sanatla donanmalı…
Okumaya devam et...