Yavuz Ekinci’nin yeni romanı ‘Belki de Dünyanın Sonundayım’, Everest Yayınları etiketiyle yayımlandı. Sultan olma çabası etrafında iktidar kavramını irdeleyerek, devlet-halk, ölüm-yaşam üzere çatışmaları ele alan kitap, bir yandan da kalıcı olma istencine temas ediyor.
Yavuz Ekinci, 1979 yılında Batman’da doğdu. Siirt Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü’nü bitirdi. Yazın ömrüne hikayeyle başlayan Ekinci, 2004 yılında ‘Meyaser’in Uçuşu’, 2006 yılında ‘Sırtımdaki Ölüler’, 2008 yılında ‘Bana İsmail Deyin’ kitaplarını yayımladı. ‘Meyaser’in Uçuşu’, Yaşar Nabi Nayır Ödülleri’nde dikkate bedel bulundu. Ekinci, ‘Sırtımdaki Ölüler’ kitabıyla Haldun Taner Hikaye Ödülü’nü, ‘Bana İsmail Deyin’ kitabıyla ise Yunus Nadi Hikaye Ödülü’nü kazandı. Birinci romanı ‘Tene Yazılan Ayetler’ 2010 yılında, ikinci romanı ‘Cennetin Kayıp Toprakları’ 2012 yılında yayımlandı. Bu roman “İz/Reç” ismiyle birebir sene sinemaya uyarlanarak 31. Memleketler arası İstanbul Sinema Festivali’nde Onat Kutlar Heyet Özel Ödülü’ne layık görüldü. Yapıtları birfazlaca yabancı lisana çevrilen, on yedi seneyi aşkın bir vakitten beri kitap yayımlayan Ekinci, 2021 yılında çocuklar için yazdığı ‘Miro ile Şino’ kitabının yayımlanmasından bir sene daha sonra yeni romanı ‘Belki de Dünyanın Sonundayım’ ile okurla bir daha buluştu.
İsmini kitabın sonunda yer alan, Rimbaud’nun bir mısraından alan “Gül, Lale, Sümbül, Karanfil, Zambak” isimli beş kısımdan oluşan roman, bir Osmanlı şehzadesinin tahta çıkışını husus edinmekte. Lakin kelam konusu devrin hangi devir olduğunu kestirmek güç çünkü kimi tarihi detaylar birebir yer alsa da kimileri farklı devirleri anımsatmakta. Genel olarak vefat eden hükümdarın Fatih Sultan Mehmed’den, yerine geçen şehzadenin de II. Bayezid’den ilham alınarak kurgulandığı kararına varılabilir. Mehmed Paşa, Andrea Gritti, Uğurlu Mehmed üzere tarihi figürler Fatih periyodunu işaret ederken, Nigâr Hanım, Şehzade Selim üzere tarihi figürler de babasının vefatıyla payitahta giden şehzadenin II. Bayezid olduğuna işaret etmekte. birebir vakitte sultanın ve şehzadesinin ismi kitapta birer sefer geçmekte. Sultan, “Hasan Han” diye anılırken, şehzade ise “Davud” ismini taşımakta. Öte yandan, II. Bayezid’in uğraş ettiği kardeşi Cem Sultan olarak değil Şehzade Musa olarak geçmekte. İlaveten, Şehzade Musa’nın tıpkı Cem Sultan üzere Bursa’da tahta geçip saltanatını ilan etmesi de kurguda mevcut. II. Bayezid’in 1447 yılında doğduğu 1481 yılında 37 yaşında tahta geçtiği bilgisi de temel karakterin onu çağrıştırdığı tezini kuvvetlendirmekte: “Otuz yedi yıllık hayatımda şunu öğrenmiştim ki, insan hiç kimseye güvenmemeliydi.” (s.67) Sultanın kendisiyle bir arada Cem Sultan’ı resmettirdiği var iseyılan “Sultan ve Şehzade” tablosunu yaptırdığından bahsedilmesi de bir daha, Şehzade Musa’nın Cem Sultan olabileceğini akla getirmekte. “Bir kumandan üzere yetişsin diye onunla seferlere çıktı. Venedik’ten getirdiği ecnebi ressamlara Şehzade Musa ile poz verdi. Ve ecnebi ressamlardan birinin çizdiği Sultan ve Şehzade tablosunu odasına astırdı.” (s.101) Öte yandan birtakım isimlerin, kimi ayrıntıların ve birtakım olayların da Osmanlı’nın farklı periyotlarını çağrıştırdığını unutmamalı. Buradan hareketle Ekinci’nin tarihi bir roman yazmaktan fazla tarihi kendi kurgu süzgecinden geçirerek fon olarak kullandığını söylemek mümkün.
‘Kehanetler Kitabı’ndan “O gün geldiğinde yalnız olacaksın” epigrafıyla açılan roman bir kabusla başlar. Başcellat Orhan tarafınca sultanın yanında öldürüldüğünü goren şehzade uyanınca payitahttan bir ulak geldiği haberini alır. Ulak, babasının öldüğünü bildirir. Lakin şehzade, kısa vakit evvel sultanın, yakın arkadaşı Kirko’yu öldürmek gayesiyle payitahta çağırdığı buyruğunu ileten elçiyi bir öfke anında öldürdüğü için tedirgindir.
“Sultanın elçisini öldürdüğüm haberi süratle kulaktan kulağa yayıldı; evvel payitahta, daha sonra da sultana ulaştı. Elçisinin başını kestiğimi duyan sultan büyük bir hiddete kapıldı. Bunu, saltanatına yapılan bir akın olarak yorumladı. Teyakkuzda olmam için payitahttaki casuslarımdan ve muhbirlerden peş peşe ikazlar geldi.” (s.54)
Caption
Bu hadiseden daha sonra günlerce “babasını, ordusunu ve Başcellat Orhan’ı” bekleye bekleye uykuları kaçan şehzade, sultanın vefat haberinin bir tuzak olduğundan şüphelenir. bu biçimde düşünmesinin bir niçini de Uğurlu Mehmed’in de babası Uzun Hasan tarafınca öldürülmesidir.
“Uzun Hasan da ölmüştü. Tebriz’de büyük bir cenaze merasimiyle defnedilmişti. Uğurlu Mehmed’e saraydan üç elçi gönderilmişti. Elçiler kimdi, biliyor musun? Biri çocukluk arkadaşı Feridun, öbür amcası Kohar, öbürü de eski hocası Amir’di. Uğurlu Mehmed tanıdığı bu insanlara hiç tereddüt etmeden güvendi ve Tebriz’e geldi. Uzun Hasan’ın ustalıkla hazırladığı tuzağa düştü (…)” (s.69)
Bu bağlamda sultanın cesedini görmesi için bir adamını gönderir ve onun öldüğünden emin olur. Lakin sultanın öldüğünden emin olduktan daha sonra kardeşi Şehzade Musa’nın ordusu yaklaşmıştır. Venedik balyosu Andrea Gritti’nin üç sene öncedenki raporuna göre sultanın beğenilen şehzadesi Mustafa’dır lakin o da bir hastalık -yahut zehirlenme- yüzünden ölünce, sultanın yerine geçecek şehzadenin Musa olduğu vurgulanır zira Davud “çelimsiz, şair ruhlu, âşık” bir şehzadedir. Raporda (s.91) onun, “Devlet işlerinden elini eteğini çekip kendini büsbütün ideolojiye, şiire ve kelam çalışmalarına vermiş” olduğu yazmaktadır. bir daha birebir raporda “devlet erkeklerindan epeyce falcılar, büyücüler ve müneccimler”e güvendiği, “kardeşlerine olan sadakatinden dolayı şimdilik devlet işlerinden uzak” durduğu da yer alır. Ezcümle saltanat hırsları olmayan, kendini sanata ve entelektüel uğraşlara adayan, Anelya’ya aşkı lisanlara destan olan, babasının yerine geçmesine imkânsız gözüyle bakılan bir şehzade olarak raporlanmış olup bunları kendisi de kabul eder: “Raporu okuyunca Andrea Gritti’ye hem hak verdim birebir vakitte lanet okudum.” (s.92)
Çünkü sultan olmanın can almakla muadil olduğunu bilir. Bu bağlamda babasıyla olan anılarını anımsar. Babasının her şeyden epey sevdiği gül bahçesinde gezerken yapraklardaki haşerelerden hareketle devletteki haşereleri de yok etmek gerektiğini vurgulaması, satranç oyununda her vakit şahı maksat alması zira şah olmadan başka taşların bedelsiz kaldığını ve şah uğrunda hepsinin feda edilebilir olduğunu düşünmesi onu korkutur. Üstelik bu noktaya kadar onun korkusunu artıran birtakım işaretlere rastlamış veya birtakım olayları işaret olarak yorumlamıştır. Doğanının, avlamaya çalıştığı bir yılan tarafınca öldürülmesi üzerine lalası Kara Süleyman’ın “Doğa işaretlerle doludur, asıl önemli olan o işaretleri görüp okuyabilmektir,” (s.36) lafını hatırlaması, rastladığı derviş kafilesindeki Kalenderi dervişin ona “Şehzade payitahta gitme,” (s.50) demesi, sultanın öldüğünden emin olmayı beklerken payitahta sis çökmesi (s.85) ve daha ileride, sultan olduktan daha sonra don yağması kararı cennet misali gül bahçesinin yağış kararı mahvolması (s.142) üzere. Ne yapması gerektiğinden tam manasıyla emin olamayan, tüm benliğiyle korkan bir şehzade bulunmasına rağmen, küçük yaşlarından itibaren ortasında büyüttüğü öfke ve zulüm, sultan olamayacağı takdirde kaybedeceklerini düşündüğü vakit açığa çıkar.
“Şehzade Musa ağzındaki eti çiğneyip oynayan enikleri göstererek, ‘Bak, kardeşlik ne kadar güzel!’ dedi. Savaşı kaybettiğimi, oğullarımın boğdurulduğunu ve öbür bir erkeğin Anelya’yı kollarına aldığını, onu öpüp kokladığını, ona dokunduğunu düşündüm. Öfkeyle yerimden kalktım ve elimdeki kemiği eniklerin önüne fırlattım. ‘Kardeşlik hoştur, ta ki ortaya kemik atılıncaya dek,’ deyip yağlı kemendi Şehzade Musa’nın uzunluğuna geçirdim.” (s.116)
Çünkü Nigâr Hanım’ın ona söylemiş olduği üzere sultanlık tarifini acımasızlıkla bir fiyat: “Sultan can verip bağışlayan ve affeden değildir, Allah üzere, çoluk çocuk, bayan erkek, yaşlı genç demeden can alandır.” (s.97)
Bu bağlamda, iktidar uğraşı şehzadenin bastırmaya çalıştığı zulmü açığa çıkarmıştır. Öte yandan saltanatın kaygı ve zulüm üzerine kurulduğunu görmek de mümkün. Kaygı ve zulüm de babanın oğlu, kardeşin kardeşi öldürmesiyle elde edilen bir iktidarın geçerli tek stratejisi olarak karşımıza çıkmakta. Bu iktidarda halk ise obje pozisyonuna indirgenmiş. “Halk, ekmeğini verene kuyruk sallayan bir köpek üzeredir. Halkın bir hafızası, bir adalet duygusu yoktur. Güce tapar. Korktuğuna biat eder.” (s.120) O denli ki sultan olmanın şartı halkın sultana bakışları, halinde belirtilir. Baba oğluna, kardeş de kardeşe sevgi duyar lakin birbirlerini öldürmek zorunda oldukları bir devlet sistemine hapsedilmişlerdir. Birbiriyle çelişen hisleri birebir anda yaşarlar ve insancıl taraflarından sıyrılmaları bir anlık kuşkuya bakar. bir daha de tüm bu kan ve kaygının yanında beşere dair temel bir kaygısı vardır şehzadenin. Bu da kalıcı olma, hatırlanma istediğidir. Sarayda babasına dair bütün anıları yok eden, öldürdüğü kardeşi Musa’nın kesik başıyla babasının cesedi içinde yatan ve ölülere dahi öfke kusan, hatta babasının ölüsünden dahi korktuğu için onun mevlidinde iktidarına sorun teşkil edebilecek yüzden çok kişinin mevt buyruğunu veren Sultan Davud, öldürüldüğünü gördüğü kabusta tek bir soruya saplanıp kalmıştır:
“Beni kim hatırlayacak?” (s.1)
Okumaya devam et...
Yavuz Ekinci, 1979 yılında Batman’da doğdu. Siirt Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü’nü bitirdi. Yazın ömrüne hikayeyle başlayan Ekinci, 2004 yılında ‘Meyaser’in Uçuşu’, 2006 yılında ‘Sırtımdaki Ölüler’, 2008 yılında ‘Bana İsmail Deyin’ kitaplarını yayımladı. ‘Meyaser’in Uçuşu’, Yaşar Nabi Nayır Ödülleri’nde dikkate bedel bulundu. Ekinci, ‘Sırtımdaki Ölüler’ kitabıyla Haldun Taner Hikaye Ödülü’nü, ‘Bana İsmail Deyin’ kitabıyla ise Yunus Nadi Hikaye Ödülü’nü kazandı. Birinci romanı ‘Tene Yazılan Ayetler’ 2010 yılında, ikinci romanı ‘Cennetin Kayıp Toprakları’ 2012 yılında yayımlandı. Bu roman “İz/Reç” ismiyle birebir sene sinemaya uyarlanarak 31. Memleketler arası İstanbul Sinema Festivali’nde Onat Kutlar Heyet Özel Ödülü’ne layık görüldü. Yapıtları birfazlaca yabancı lisana çevrilen, on yedi seneyi aşkın bir vakitten beri kitap yayımlayan Ekinci, 2021 yılında çocuklar için yazdığı ‘Miro ile Şino’ kitabının yayımlanmasından bir sene daha sonra yeni romanı ‘Belki de Dünyanın Sonundayım’ ile okurla bir daha buluştu.
İsmini kitabın sonunda yer alan, Rimbaud’nun bir mısraından alan “Gül, Lale, Sümbül, Karanfil, Zambak” isimli beş kısımdan oluşan roman, bir Osmanlı şehzadesinin tahta çıkışını husus edinmekte. Lakin kelam konusu devrin hangi devir olduğunu kestirmek güç çünkü kimi tarihi detaylar birebir yer alsa da kimileri farklı devirleri anımsatmakta. Genel olarak vefat eden hükümdarın Fatih Sultan Mehmed’den, yerine geçen şehzadenin de II. Bayezid’den ilham alınarak kurgulandığı kararına varılabilir. Mehmed Paşa, Andrea Gritti, Uğurlu Mehmed üzere tarihi figürler Fatih periyodunu işaret ederken, Nigâr Hanım, Şehzade Selim üzere tarihi figürler de babasının vefatıyla payitahta giden şehzadenin II. Bayezid olduğuna işaret etmekte. birebir vakitte sultanın ve şehzadesinin ismi kitapta birer sefer geçmekte. Sultan, “Hasan Han” diye anılırken, şehzade ise “Davud” ismini taşımakta. Öte yandan, II. Bayezid’in uğraş ettiği kardeşi Cem Sultan olarak değil Şehzade Musa olarak geçmekte. İlaveten, Şehzade Musa’nın tıpkı Cem Sultan üzere Bursa’da tahta geçip saltanatını ilan etmesi de kurguda mevcut. II. Bayezid’in 1447 yılında doğduğu 1481 yılında 37 yaşında tahta geçtiği bilgisi de temel karakterin onu çağrıştırdığı tezini kuvvetlendirmekte: “Otuz yedi yıllık hayatımda şunu öğrenmiştim ki, insan hiç kimseye güvenmemeliydi.” (s.67) Sultanın kendisiyle bir arada Cem Sultan’ı resmettirdiği var iseyılan “Sultan ve Şehzade” tablosunu yaptırdığından bahsedilmesi de bir daha, Şehzade Musa’nın Cem Sultan olabileceğini akla getirmekte. “Bir kumandan üzere yetişsin diye onunla seferlere çıktı. Venedik’ten getirdiği ecnebi ressamlara Şehzade Musa ile poz verdi. Ve ecnebi ressamlardan birinin çizdiği Sultan ve Şehzade tablosunu odasına astırdı.” (s.101) Öte yandan birtakım isimlerin, kimi ayrıntıların ve birtakım olayların da Osmanlı’nın farklı periyotlarını çağrıştırdığını unutmamalı. Buradan hareketle Ekinci’nin tarihi bir roman yazmaktan fazla tarihi kendi kurgu süzgecinden geçirerek fon olarak kullandığını söylemek mümkün.
‘Kehanetler Kitabı’ndan “O gün geldiğinde yalnız olacaksın” epigrafıyla açılan roman bir kabusla başlar. Başcellat Orhan tarafınca sultanın yanında öldürüldüğünü goren şehzade uyanınca payitahttan bir ulak geldiği haberini alır. Ulak, babasının öldüğünü bildirir. Lakin şehzade, kısa vakit evvel sultanın, yakın arkadaşı Kirko’yu öldürmek gayesiyle payitahta çağırdığı buyruğunu ileten elçiyi bir öfke anında öldürdüğü için tedirgindir.
“Sultanın elçisini öldürdüğüm haberi süratle kulaktan kulağa yayıldı; evvel payitahta, daha sonra da sultana ulaştı. Elçisinin başını kestiğimi duyan sultan büyük bir hiddete kapıldı. Bunu, saltanatına yapılan bir akın olarak yorumladı. Teyakkuzda olmam için payitahttaki casuslarımdan ve muhbirlerden peş peşe ikazlar geldi.” (s.54)
Caption
Bu hadiseden daha sonra günlerce “babasını, ordusunu ve Başcellat Orhan’ı” bekleye bekleye uykuları kaçan şehzade, sultanın vefat haberinin bir tuzak olduğundan şüphelenir. bu biçimde düşünmesinin bir niçini de Uğurlu Mehmed’in de babası Uzun Hasan tarafınca öldürülmesidir.
“Uzun Hasan da ölmüştü. Tebriz’de büyük bir cenaze merasimiyle defnedilmişti. Uğurlu Mehmed’e saraydan üç elçi gönderilmişti. Elçiler kimdi, biliyor musun? Biri çocukluk arkadaşı Feridun, öbür amcası Kohar, öbürü de eski hocası Amir’di. Uğurlu Mehmed tanıdığı bu insanlara hiç tereddüt etmeden güvendi ve Tebriz’e geldi. Uzun Hasan’ın ustalıkla hazırladığı tuzağa düştü (…)” (s.69)
Bu bağlamda sultanın cesedini görmesi için bir adamını gönderir ve onun öldüğünden emin olur. Lakin sultanın öldüğünden emin olduktan daha sonra kardeşi Şehzade Musa’nın ordusu yaklaşmıştır. Venedik balyosu Andrea Gritti’nin üç sene öncedenki raporuna göre sultanın beğenilen şehzadesi Mustafa’dır lakin o da bir hastalık -yahut zehirlenme- yüzünden ölünce, sultanın yerine geçecek şehzadenin Musa olduğu vurgulanır zira Davud “çelimsiz, şair ruhlu, âşık” bir şehzadedir. Raporda (s.91) onun, “Devlet işlerinden elini eteğini çekip kendini büsbütün ideolojiye, şiire ve kelam çalışmalarına vermiş” olduğu yazmaktadır. bir daha birebir raporda “devlet erkeklerindan epeyce falcılar, büyücüler ve müneccimler”e güvendiği, “kardeşlerine olan sadakatinden dolayı şimdilik devlet işlerinden uzak” durduğu da yer alır. Ezcümle saltanat hırsları olmayan, kendini sanata ve entelektüel uğraşlara adayan, Anelya’ya aşkı lisanlara destan olan, babasının yerine geçmesine imkânsız gözüyle bakılan bir şehzade olarak raporlanmış olup bunları kendisi de kabul eder: “Raporu okuyunca Andrea Gritti’ye hem hak verdim birebir vakitte lanet okudum.” (s.92)
Çünkü sultan olmanın can almakla muadil olduğunu bilir. Bu bağlamda babasıyla olan anılarını anımsar. Babasının her şeyden epey sevdiği gül bahçesinde gezerken yapraklardaki haşerelerden hareketle devletteki haşereleri de yok etmek gerektiğini vurgulaması, satranç oyununda her vakit şahı maksat alması zira şah olmadan başka taşların bedelsiz kaldığını ve şah uğrunda hepsinin feda edilebilir olduğunu düşünmesi onu korkutur. Üstelik bu noktaya kadar onun korkusunu artıran birtakım işaretlere rastlamış veya birtakım olayları işaret olarak yorumlamıştır. Doğanının, avlamaya çalıştığı bir yılan tarafınca öldürülmesi üzerine lalası Kara Süleyman’ın “Doğa işaretlerle doludur, asıl önemli olan o işaretleri görüp okuyabilmektir,” (s.36) lafını hatırlaması, rastladığı derviş kafilesindeki Kalenderi dervişin ona “Şehzade payitahta gitme,” (s.50) demesi, sultanın öldüğünden emin olmayı beklerken payitahta sis çökmesi (s.85) ve daha ileride, sultan olduktan daha sonra don yağması kararı cennet misali gül bahçesinin yağış kararı mahvolması (s.142) üzere. Ne yapması gerektiğinden tam manasıyla emin olamayan, tüm benliğiyle korkan bir şehzade bulunmasına rağmen, küçük yaşlarından itibaren ortasında büyüttüğü öfke ve zulüm, sultan olamayacağı takdirde kaybedeceklerini düşündüğü vakit açığa çıkar.
“Şehzade Musa ağzındaki eti çiğneyip oynayan enikleri göstererek, ‘Bak, kardeşlik ne kadar güzel!’ dedi. Savaşı kaybettiğimi, oğullarımın boğdurulduğunu ve öbür bir erkeğin Anelya’yı kollarına aldığını, onu öpüp kokladığını, ona dokunduğunu düşündüm. Öfkeyle yerimden kalktım ve elimdeki kemiği eniklerin önüne fırlattım. ‘Kardeşlik hoştur, ta ki ortaya kemik atılıncaya dek,’ deyip yağlı kemendi Şehzade Musa’nın uzunluğuna geçirdim.” (s.116)
Çünkü Nigâr Hanım’ın ona söylemiş olduği üzere sultanlık tarifini acımasızlıkla bir fiyat: “Sultan can verip bağışlayan ve affeden değildir, Allah üzere, çoluk çocuk, bayan erkek, yaşlı genç demeden can alandır.” (s.97)
Bu bağlamda, iktidar uğraşı şehzadenin bastırmaya çalıştığı zulmü açığa çıkarmıştır. Öte yandan saltanatın kaygı ve zulüm üzerine kurulduğunu görmek de mümkün. Kaygı ve zulüm de babanın oğlu, kardeşin kardeşi öldürmesiyle elde edilen bir iktidarın geçerli tek stratejisi olarak karşımıza çıkmakta. Bu iktidarda halk ise obje pozisyonuna indirgenmiş. “Halk, ekmeğini verene kuyruk sallayan bir köpek üzeredir. Halkın bir hafızası, bir adalet duygusu yoktur. Güce tapar. Korktuğuna biat eder.” (s.120) O denli ki sultan olmanın şartı halkın sultana bakışları, halinde belirtilir. Baba oğluna, kardeş de kardeşe sevgi duyar lakin birbirlerini öldürmek zorunda oldukları bir devlet sistemine hapsedilmişlerdir. Birbiriyle çelişen hisleri birebir anda yaşarlar ve insancıl taraflarından sıyrılmaları bir anlık kuşkuya bakar. bir daha de tüm bu kan ve kaygının yanında beşere dair temel bir kaygısı vardır şehzadenin. Bu da kalıcı olma, hatırlanma istediğidir. Sarayda babasına dair bütün anıları yok eden, öldürdüğü kardeşi Musa’nın kesik başıyla babasının cesedi içinde yatan ve ölülere dahi öfke kusan, hatta babasının ölüsünden dahi korktuğu için onun mevlidinde iktidarına sorun teşkil edebilecek yüzden çok kişinin mevt buyruğunu veren Sultan Davud, öldürüldüğünü gördüğü kabusta tek bir soruya saplanıp kalmıştır:
“Beni kim hatırlayacak?” (s.1)
Okumaya devam et...