Radyoaktif iyot tedavisi diferansiye tiroid kanserleri ve kimi hipertiroidi çeşitlerinin tedavisinde kullanılan ve halk içinde ‘atom tedavisi’ olarak isimlendirilen ışınım temelli tedavi usulüdür. Tiroid bezi bedenimiz için temel fonksiyonu olan tiroid hormonlarının sentezinde iyodu kullanmaktadır. İyotlu sofra tuzu başta olmak üzere biroldukça besin doğal iyot deposudur. Bedenimize alınan iyodun kıymeti bir kısmı tiroid bezi tarafınca tutulup depolanır. İyot ile tiroid bezi içindeki bu eşsiz münasebet iyodun radyoaktif formu olan İyot-131’in birtakım hastalıklarda tedavi hedefli kullanılabilmesine imkan tanır. Tiroid bezinin düzgün diferansiye olarak isimlendirilen kimi tümörleri (papiller karsinom, folliküler karsinom) olağan tiroid dokusunu taklit eden ve fazlaca misal yapısal özellikleri olan hücrelerden oluşur. Bu özellikleri niçiniyle olağan hücreler kadar olmasa da iyodu yakalar ve hücre içine alırlar. Lakin radyoaktif olan ve olmayan iyodu birbirinden ayırt etme yetenekleri yoktur. Tedavi hedefli kullanılan radyoaktif iyot, beden radyoaktif olmayan iyoda doygun değil ise operasyon daha sonrası geride kalmış olan olağan tiroid hücreleri, tiroid kanseri ya da lenf nodu – organ yayılımlarına ilişkin hücreler tarafınca tutulur. Tedavi öncesi uygulanan iyot kısıtlı diyetin maksadı bedeni radyoaktif olmayan iyoda aç bırakarak radyoaktif iyodun yüksek ölçüde istenen gayelere ulaşmasını sağlamaktır. bu biçimdece hücre içine alınmış olan iyot-131 (atom) beta ışınımunun tesiri ile hücreyi yok eder. Bu en eski moleküler – hedefleyici (akıllı) tedavi formlarındandır.
Radyoaktif iyot tedavisi; tiroid kanserinde operasyon daha sonrası olağan ya da kanserli hiç bir tiroid hücresi bırakmayarak hastalığın yeniden etmesini önlemek, lenf nodu ya da organ yayılımı varsa tedavisini sağlamak emeli ile yapılmaktadır. Tedavi daha sonrası kalıntı dokuların yok olup olmadığını takip etmek için de epeyce düşük dozlarda radyoaktif iyot görüntüleme gayeli kullanılmaktadır (tüm beden İyot-131 tarama sintigrafisi).
Tiroid kanseri tanısı alan ve tümör çapı belli bir boyutun altında olan, yüksek riskli patolojik kriterler taşımayan hastalarda, ameliyat daha sonrası tetkikler yapılarak kalıntı doku ve metastaz (yayılım) saptanmaması durumunda radyoaktif iyot tedavisi yapılmaksızın, tiroid ilaç dozu gerekli seviyede tutularak izlem mümkün olabilmektedir.
Radyoaktif iyot tedavisi her yaş kümesinden hastaya uygulanabilir. Gebelikte mutlaka tedavi ya da tetkik maksatlı radyoaktif husus kullanılamaz. Tedavi almış bayan hastalarımızın 1 yıl, erkek hastalarımızın ise 6 ay mühlet ile çocuk sahibi olmamaları gerekmektedir.
RADYOAKTİF İYOT TEDAVİSİ NASIL UYGULANIR?
Radyoaktif iyot tedavisindilk evvel en az 15 gün müddet ile iyot kısıtlı diyet uygulanır. Radyoaktif iyot antibiyotik vb. günlük hayatta kullandığımız ilaçlara benzeyen kapsül formundadır. Korunaklı bir pipet ile içilerek uygulanır. daha sonrasında verilen doz ile bağlı olarak 1-3 gün mühlet ile bedenden yayılan ve idrar-dışkı ile atılan ışınımun etraftaki bireylerin sıhhatine ziyan vermeyecek seviyeye ulaşıncaya kadar özel izolasyonlu odalarda kalınması gerekmektedir. Hastaniçin çıkan hastalarımızın bir daha doz ile alakalı olarak 2-3 hafta mühlet ile gebe ve 18 yaş altı çocuklar ile temas etmemesi, erişkin bireyler ile yakın arada (1 metreden az) ve uzun mühlet vakit geçirmemesi, kalabalık alanlara girmemesi, toplu taşıma araçlarını kullanmaması ve olabildiğince konutta farklı odada kalması gerekmektedir. Bireyler (hamile ve çocuklar haricinde) ile 1 metreden uzak arada kısa vadeli (30 dakika kadar) müsabakalar risk taşımamaktadır. Emziren anneler için; radyoaktif iyot anne sütüne geçtiğinden emzirmenin sonlandırılması gerekmektedir. Tedavi daha sonrası 15 gün müddet ile mümkünse farklı lavabo – banyo – tuvaletin kullanılması, ellerin ve yüzeylerin bol su ile dikkatlice yıkanması konuttaki başka bireylerin korunması açısından değerlidir. Sabun, diş fırçası, havlu, çatal – kaşık vb. şahsi materyallerin diğeri tarafınca kullanılmamasına itina gösterilmelidir. Tedavi odasında geçen müddet içerisinde kullanılan giysiler 1 hafta kadar havalandırılıp başka çamaşırlardan başka olarak bol su ile yıkanmalı, tedavi daha sonrası 15 gün mühlet ile de çarşaf, havlu ve giysilerin emsal biçimde başka yıkanması uygun olur.
RADYOAKTİF İYOT TEDAVİSİNİN YAN TESİRLERİ NELERDİR?
Tedavi daha sonrası yan tesirler alınan radyoiyot dozu ile bağlantılı olmakla birlikte ekseriyetle yavaşça ve geçicidir. Kalıntı tiroid dokusu varlığında uzunluğunda hassasiyet, yutkunma sırasında ağrı hissedilebilir. Birinci günlerde yavaşça mide bulantısı, halsizlik, uyku gereksiniminde artma sık karşılaşılan yan etkilerdendir. Radyoaktif iyot tükürük bezlerinde de tutulum gösterdiğinden erken periyotta tat alma duyusunda azalma ya da tat değişikliği (metalik tat vb.), geç devirde tükürük bezlerinde şişme, ağrı ve ağız kuruluğu görülebilmektedir. Tedavinin birinci haftasında limon suyu ile ağızın çalkalanması, bol su içilmesi, sakız çiğnenmesi ve tükürük bezlerine buz uygulamak bu yan tesir seviyesini azaltabilir. Lakin bu hususta katılaşmış bir data yoktur. Bedenin alacağı ışınım dozunu azaltmak ve bedenden atılmasını hızlandırmak için birinci 24 saatin daha sonrasında bol su içmek ve idrara çıkmak değerlidir. Bayanlarda iç genital organların maruz kalacağı ışınım ve tiroid hormonlarının eksikliği niçiniyle süreksiz mühlet adet nazaranmemek kelam konusu olabilir. Bol su içip idrarı bekletmemek bu etkiyi azaltmada tesirlidir.
Sağlıklı günler dilerim.
Prof. Dr. Özgür ÖMÜR
Okumaya devam et...
Radyoaktif iyot tedavisi; tiroid kanserinde operasyon daha sonrası olağan ya da kanserli hiç bir tiroid hücresi bırakmayarak hastalığın yeniden etmesini önlemek, lenf nodu ya da organ yayılımı varsa tedavisini sağlamak emeli ile yapılmaktadır. Tedavi daha sonrası kalıntı dokuların yok olup olmadığını takip etmek için de epeyce düşük dozlarda radyoaktif iyot görüntüleme gayeli kullanılmaktadır (tüm beden İyot-131 tarama sintigrafisi).
Tiroid kanseri tanısı alan ve tümör çapı belli bir boyutun altında olan, yüksek riskli patolojik kriterler taşımayan hastalarda, ameliyat daha sonrası tetkikler yapılarak kalıntı doku ve metastaz (yayılım) saptanmaması durumunda radyoaktif iyot tedavisi yapılmaksızın, tiroid ilaç dozu gerekli seviyede tutularak izlem mümkün olabilmektedir.
Radyoaktif iyot tedavisi her yaş kümesinden hastaya uygulanabilir. Gebelikte mutlaka tedavi ya da tetkik maksatlı radyoaktif husus kullanılamaz. Tedavi almış bayan hastalarımızın 1 yıl, erkek hastalarımızın ise 6 ay mühlet ile çocuk sahibi olmamaları gerekmektedir.
RADYOAKTİF İYOT TEDAVİSİ NASIL UYGULANIR?
Radyoaktif iyot tedavisindilk evvel en az 15 gün müddet ile iyot kısıtlı diyet uygulanır. Radyoaktif iyot antibiyotik vb. günlük hayatta kullandığımız ilaçlara benzeyen kapsül formundadır. Korunaklı bir pipet ile içilerek uygulanır. daha sonrasında verilen doz ile bağlı olarak 1-3 gün mühlet ile bedenden yayılan ve idrar-dışkı ile atılan ışınımun etraftaki bireylerin sıhhatine ziyan vermeyecek seviyeye ulaşıncaya kadar özel izolasyonlu odalarda kalınması gerekmektedir. Hastaniçin çıkan hastalarımızın bir daha doz ile alakalı olarak 2-3 hafta mühlet ile gebe ve 18 yaş altı çocuklar ile temas etmemesi, erişkin bireyler ile yakın arada (1 metreden az) ve uzun mühlet vakit geçirmemesi, kalabalık alanlara girmemesi, toplu taşıma araçlarını kullanmaması ve olabildiğince konutta farklı odada kalması gerekmektedir. Bireyler (hamile ve çocuklar haricinde) ile 1 metreden uzak arada kısa vadeli (30 dakika kadar) müsabakalar risk taşımamaktadır. Emziren anneler için; radyoaktif iyot anne sütüne geçtiğinden emzirmenin sonlandırılması gerekmektedir. Tedavi daha sonrası 15 gün müddet ile mümkünse farklı lavabo – banyo – tuvaletin kullanılması, ellerin ve yüzeylerin bol su ile dikkatlice yıkanması konuttaki başka bireylerin korunması açısından değerlidir. Sabun, diş fırçası, havlu, çatal – kaşık vb. şahsi materyallerin diğeri tarafınca kullanılmamasına itina gösterilmelidir. Tedavi odasında geçen müddet içerisinde kullanılan giysiler 1 hafta kadar havalandırılıp başka çamaşırlardan başka olarak bol su ile yıkanmalı, tedavi daha sonrası 15 gün mühlet ile de çarşaf, havlu ve giysilerin emsal biçimde başka yıkanması uygun olur.
RADYOAKTİF İYOT TEDAVİSİNİN YAN TESİRLERİ NELERDİR?
Tedavi daha sonrası yan tesirler alınan radyoiyot dozu ile bağlantılı olmakla birlikte ekseriyetle yavaşça ve geçicidir. Kalıntı tiroid dokusu varlığında uzunluğunda hassasiyet, yutkunma sırasında ağrı hissedilebilir. Birinci günlerde yavaşça mide bulantısı, halsizlik, uyku gereksiniminde artma sık karşılaşılan yan etkilerdendir. Radyoaktif iyot tükürük bezlerinde de tutulum gösterdiğinden erken periyotta tat alma duyusunda azalma ya da tat değişikliği (metalik tat vb.), geç devirde tükürük bezlerinde şişme, ağrı ve ağız kuruluğu görülebilmektedir. Tedavinin birinci haftasında limon suyu ile ağızın çalkalanması, bol su içilmesi, sakız çiğnenmesi ve tükürük bezlerine buz uygulamak bu yan tesir seviyesini azaltabilir. Lakin bu hususta katılaşmış bir data yoktur. Bedenin alacağı ışınım dozunu azaltmak ve bedenden atılmasını hızlandırmak için birinci 24 saatin daha sonrasında bol su içmek ve idrara çıkmak değerlidir. Bayanlarda iç genital organların maruz kalacağı ışınım ve tiroid hormonlarının eksikliği niçiniyle süreksiz mühlet adet nazaranmemek kelam konusu olabilir. Bol su içip idrarı bekletmemek bu etkiyi azaltmada tesirlidir.
Sağlıklı günler dilerim.
Prof. Dr. Özgür ÖMÜR
Okumaya devam et...