Malatya Turan Emeksiz Lisesi’ni bitirdikten daha sonra, A.Ü. SBF İşletme Bölümü’nde lisans, ODTÜ Sosyoloji Bölümü’nde yüksek lisans, A.Ü. DTCF Sosyoloji Bölümü’nde doktora yapan Nursel Tabel Arslan, otuz dört yıldır kamuda mali uzman olarak çalışıyor.
Siyaset sosyolojisi, emekçi sınıfı, hegemonya, siyasal İslam mevzularında çalışan Arslan, son olarak ‘Emeğin Rızası’ isimli bir kitap kaleme aldı. “Neoliberal Hegemonya ve Personel Sınıfı” alt başlığıyla Kor Kitap’tan çıkan çalışma, Türkiye personel sınıfı özelinde hegemonya teriminin siyasal ya da kültürel tarafından fazla ekonomik tarafını irdeliyor.
İstek kavramı, daha fazlaca hegemonyanın siyasal ve kültürel/ideolojik tarafına dair bir açıklama yapmak için kullanılır. Siz kitabınızda kavramın ekonomik tarafını önceliyorsunuz. Nasıl karar verdiniz bu duruma?
İstek kavramını ben de sorguluyordum. Lakin, yaptığım okumalar beni tatmin etmiyordu. Kavram genelde; hükümran sınıfların bağımlı sınıflara ideolojisini benimsetmesi olarak tanımlanıyor, ülkemizde buna ilaveten önder başarısına vurgu yapılıyor dini istikameti ön plana çıkarılıyordu. Aslında kültür, siyasal alan biçimsel olarak ideolojiktir lakin ekonomik bir içeriği vardır, ideoloji dediğimiz şey de maddi temellere dayanan ve somut pratiklerde beden bulan bir şuur biçimidir. Tam da bu niçinle, ekonomik istikameti üzerinde durulmamasını bir eksiklik olarak değerlendirdim.
Biraz daha açmak gerekirse; üstyapısal uğraklardan hareketle rıza’yı açıklamak yöntembilimsel olarak sorun teşkil etmez. Lakin mevzuyu yalnızca kültür/ideoloji ya da siyasala/liderlik başarısına indirgeyerek açıklamak ideolojizm kusuruna niye olur. Ekonomik indirgemecilikten kaçınırken ideolojizme tutulmak; tabir yerindeyse, yağmurdan kaçarken doluya yakalanma durumu. Ekonomik boyutu dikkate almamak bununla birlikte değerlendirmede sınıfları ve sınıflar ortası çatışmaları da göz arkası etmektir. Sermaye sınıfı ve personel sınıfı, hâkim sınıflar ve bağımlı sınıflar gerçeğinden uzak durarak yani, sınıftan kaçarak temelde sınıflar ortası bir uğraş kararı kurulan hegemonyadan ve istek teriminden bahsedilebilir mi? Bahsedilirse bence metodolojik olarak yanılgılı ve eksik olur.
Şunu da vurgulamak isterim, kitabımda kavramın ekonomik boyutuna dikkat çekmek istedim lakin bunu yaparken siyasal ve kültürel boyutlarını da göz arkası etmemek gerektiğini belirttim. Ben de buna dikkat ettim diye umuyorum. Ayrıyeten, hegemon yaklaşımdan farklı olarak, istek kavramını anlamaya/açıklamaya çalışırken bununla birlikte, hegemonyanın istek kavramına indirgenemeyeceğini, istek ve zor’un bir sentezi olduğunu ve istek göstermenin de onama ile eş tutulamayacağını, boyun eğme ve bir strateji biçimi olarak da görülmesi gerektiğini ileri sürdüm.
Araştırma alanı olarak Ankara Organize Sanayi Bölgeleri İmalat Sanayi İşçileri’ni tercih etmenizin niçini neydi?
Tercih sebebimi mevcut imge ve var iseyımları aşmak ve Ankara’nın araştırma alanı olarak hayli az ele alınması olarak özetleyebilirim. Türkiye’de imalat endüstride faaliyet gösteren işletmelerin yüzde 99,4’ünü küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin oluşturduğu gerçeğine karşın, fiyatlı emeğin büyük işletmelerde toplanacağı var iseyımı ve buna bağlı olarak emekçi sınıfı imgesinin örgütlü personel sınıfı ile hudutlu kalması, memur kenti olarak tanımlanmasına karşın Ankara’da personel sınıfının var olduğunu gösterme ve imalat sanayi fabrikalarındaki gözlemlerimin çalışmama katkı sağlayacağı niyeti.
’12 EYLÜL DARBESİ, NEOLİBERALİZMİN TÜRKİYE’YE YERLEŞEBİLMESİ İÇİN GEREKLİYDİ’
Dünyada neoliberalizmin hakimiyeti ile Türkiye’ye girişi içinde nasıl bir etkileşim var? 12 Eylül darbesinin bu sürece nasıl tesiri oldu?
Etkileşimi, Türkiye’nin erken kapitalistleşmiş ülkelere bağımlı bir ülke olarak eklemlenmesi bağlamında açıklayabiliriz. Türkiye 1970’lerin sonunda kriz ortasındaydı. Krizden çıkmak için izlenen siyasetlerde kapitalist sermaye birikiminin eğilimleri, geç kapitalistleşmenin özgüllükleri ve memleketler arası sermaye ile olan bağlantılar belirleyici oldu. 12 Eylül darbesi neoliberalizmin Türkiye’de yerleşebilmesi için gerekliydi. Darbenin tesiri, 24 Ocak kararlarının yani; neoliberal siyasetlerin uygulanabilmesi, solun, emekçi sınıfının ve onların örgütlerinin gücünün kırılması, yeni bir devlet modelinin oluşturulabilmesine taban hazırlamak ve Tüm bunları Türk-İslam sentezi ile yasallaştırmak oldu.
Emeğin İsteği – Personel Sınıfı ve Neoliberal Hegemonya, 290 syf., Nursel Tabel Arslan, Kor Kitap, 2021.
Neoliberalizmin Türkiye’de kurumsallaşması ile bir arada Ak Parti’nin emekçi sınıfı üzerinde kurduğu hegemonyada istek kavramını din olgusu üzerinden nasıl açıklıyorsunuz? Sizce din, bu bağlamda ne derece tesirli oldu?
Ak Parti personeller üstündeki hegemonyayı kurarken MÜSİAD’ın değerli bir tesiri olduğunu düşünüyorum. Bu etkiyi, dinin çağdaş bir yorumunu geliştirmesi ve bunun üzerinden iktidarın yasallığını sağlaması ve sendika tersi tavrı vb. telaffuz ve pratikleri olarak özetleyebilirim. ötürüsıyla din, istek üretiminde fonksiyonel. Ayrıyeten istek göstermede Sünni İslam geleneğindeki biat külçeşidinin de tesiri olduğunu söyleyebilirim. Lakin ben -biroldukca kişinin aksine- dini inancın istek gösterilmesinde hayli fazla tesirli olduğunu düşünmüyorum. Bence tesirli olan, iktidarın/MÜSİAD’ın dini araçsallaştırmasıdır. İslam’ı kendi sınıfsal çıkarları doğrultusunda yorumlayıp neoliberalizmi yasallaştırmış ve dindar bölümleri kapitalizme eklemleyebilmişlerdir. Misal formda büyük bir kesim dini simgeleri vb. kullanarak taraftar olduklarını gösterme yarışına girmiştir. bu biçimdece bertaraf olmaktan kurtularak maddi çıkarlar elde edebilmişlerdir. özetlemek gerekirsesı, maddi kazanımlar için iki taraf da dini telaffuz ve pratiklerden yararlanmıştır.
Kuşkusuz emekçi sınıfı ve istek kavramı içindeki ilgide sol’un durumuna da değinmek gerekiyor. Türkiye’de sol ve istek kavramı içindeki bağıntıyı nasıl yorumlarsınız?
Bu kitabımda özetlemek gerekirse değindiğim bir sorun. Şöyle ki 1980 daha sonrası solun baskı altına alındığı, solcuların fikren ve bedenen yok edilmeye çalışıldığı, kendi kendini sorguladığı ve bir kısım solcuların transforme olduğu bir devir yaşadık, yaşıyoruz. Bu süreçte beraberinde dünyada yeni birikim rejiminin gereği olan ekonomik, siyasal ve kültürel değişimlerin de tesiriyle Türkiye’de sağ, siyasal İslam/cemaatler yükselişe geçti. İlaveten postmarksistler sınıfı, sınıf kimliğini değersizleştirerek etnik ve kültürel kimlikleri ön plana koydu. ötürüsıyla, bu ortam neoliberal hegemonyanın kuruluşuna taban hazırlarken bir yandan da saydığım gelişmelerin de tesiriyle personel sınıfı ve sol içindeki ilginin zayıflamasıyla ortaya çıkan boşluğu cemaatlerin doldurmasına imkan sağladı. Bütün bunlar istek üretiminde iktidar bloğunun işini kolaylaştırdı.
İstek teriminin değişkenliği kelam konusu olabilir mi? Bir yandan hükümran sınıfın ezilenler üzerinde önemli bir tahakkümü kelam konusuyken, iki ay evvel peş peşe kitlesel emekçi aksiyonları yaşandı. Nasıl yorumluyorsunuz bu durumu?
Olabilir. İstek teriminin değişkenliği günümüzde hegemonyaya etkin istek gösterenlerin bir kısmının da (Ak Parti’nin telaffuz ve pratiklerini farklı münasebetlerle de olsa onaylayanların) onama durumundan boyun eğmeye yani, pasif istek gösterme haline geçmeleri biçiminde görülmektedir. Daha radikal olan değişim ise razı olmaktan başkaldırma hareketime geçiştir. Sorunuzun ikinci kısmına gelince; bu hegemonyanın kapsamı, krizi ve karşı hegemonyanın olanaklılığı üzerinden açıklanabilir. Ak Parti aracılığıyla kurulan hegemonyanın da toplumun tüm kısımlarını kapsamadığını biliyoruz. Bunun yanı sıra son senelerda kırılganlığı artmış, günümüzde ise hegemonya krizi ortaya çıkmıştır. Popülist teknikler de bu sorunu çözmeye yetmeme noktasındadır. Bu tahakküm artışı ve personel aksiyonları kriz durumunda güç ve zorlamanın (fiziki, tüzel ve ekonomik olarak) istek üretiminin önüne geçmesiyle kontaklı olduğu için kitabımda da öngördüğüm bir gelişmedir.
Bir öbür biçimde söz etmek gerekirse; birinci başta açıklamaya çalıştığım üzere üretim bağlantıları kaynaklı olan ve sınıf çabası ile kurulan hegemonya çelişkili, krize hamile ve daima oluş halinde olan bir olgu olduğu için her gün ve gündelik ömrün her alanında bir daha üretilmelidir. İstek üretememe ve tahakkümü artırma esasen var olan sınıf tersliklerini hareketlerle görünür hale getirmiştir. özetlemek gerekirsesı, objektif çıkarlara karşılık gelmeyen ideoloji ve objektif gerçeklikte karşılık bulmayan hegemonya sürdürülebilir olmaktan çıktığı içindir ki başkaldırılar ortaya çıkmıştır.
Hazırladığınız yeni bir çalışma var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?
Uzun vakittir Türkiye’de siyasal İslam üzerine bir kitap yazmayı düşünüyorum. Aslında yüksek lisans tezimde HAS Parti meselade mevzuyu ele almıştım. Bu çalışmamı daha kapsamlı bir biçimde bir daha ele alıyorum. Bu ortada, iki tane ortak kitap çalışması var; birisi sınıf çalışmaları üzerine, bu yıl yayınlanacak, başkası konusu belirli olan bir kitap için bir kısım yazma teklifi fakat çabucak hemen literatür taraması, okuma kademesindeyim. Ayrıyeten, Türkiye solu üzerine çalışma yapan bir grup ortasında yer alıyorum. Onun haricinde iş ve konut sorumlulukları.
Okumaya devam et...
Siyaset sosyolojisi, emekçi sınıfı, hegemonya, siyasal İslam mevzularında çalışan Arslan, son olarak ‘Emeğin Rızası’ isimli bir kitap kaleme aldı. “Neoliberal Hegemonya ve Personel Sınıfı” alt başlığıyla Kor Kitap’tan çıkan çalışma, Türkiye personel sınıfı özelinde hegemonya teriminin siyasal ya da kültürel tarafından fazla ekonomik tarafını irdeliyor.
İstek kavramı, daha fazlaca hegemonyanın siyasal ve kültürel/ideolojik tarafına dair bir açıklama yapmak için kullanılır. Siz kitabınızda kavramın ekonomik tarafını önceliyorsunuz. Nasıl karar verdiniz bu duruma?
İstek kavramını ben de sorguluyordum. Lakin, yaptığım okumalar beni tatmin etmiyordu. Kavram genelde; hükümran sınıfların bağımlı sınıflara ideolojisini benimsetmesi olarak tanımlanıyor, ülkemizde buna ilaveten önder başarısına vurgu yapılıyor dini istikameti ön plana çıkarılıyordu. Aslında kültür, siyasal alan biçimsel olarak ideolojiktir lakin ekonomik bir içeriği vardır, ideoloji dediğimiz şey de maddi temellere dayanan ve somut pratiklerde beden bulan bir şuur biçimidir. Tam da bu niçinle, ekonomik istikameti üzerinde durulmamasını bir eksiklik olarak değerlendirdim.
Biraz daha açmak gerekirse; üstyapısal uğraklardan hareketle rıza’yı açıklamak yöntembilimsel olarak sorun teşkil etmez. Lakin mevzuyu yalnızca kültür/ideoloji ya da siyasala/liderlik başarısına indirgeyerek açıklamak ideolojizm kusuruna niye olur. Ekonomik indirgemecilikten kaçınırken ideolojizme tutulmak; tabir yerindeyse, yağmurdan kaçarken doluya yakalanma durumu. Ekonomik boyutu dikkate almamak bununla birlikte değerlendirmede sınıfları ve sınıflar ortası çatışmaları da göz arkası etmektir. Sermaye sınıfı ve personel sınıfı, hâkim sınıflar ve bağımlı sınıflar gerçeğinden uzak durarak yani, sınıftan kaçarak temelde sınıflar ortası bir uğraş kararı kurulan hegemonyadan ve istek teriminden bahsedilebilir mi? Bahsedilirse bence metodolojik olarak yanılgılı ve eksik olur.
Şunu da vurgulamak isterim, kitabımda kavramın ekonomik boyutuna dikkat çekmek istedim lakin bunu yaparken siyasal ve kültürel boyutlarını da göz arkası etmemek gerektiğini belirttim. Ben de buna dikkat ettim diye umuyorum. Ayrıyeten, hegemon yaklaşımdan farklı olarak, istek kavramını anlamaya/açıklamaya çalışırken bununla birlikte, hegemonyanın istek kavramına indirgenemeyeceğini, istek ve zor’un bir sentezi olduğunu ve istek göstermenin de onama ile eş tutulamayacağını, boyun eğme ve bir strateji biçimi olarak da görülmesi gerektiğini ileri sürdüm.
Araştırma alanı olarak Ankara Organize Sanayi Bölgeleri İmalat Sanayi İşçileri’ni tercih etmenizin niçini neydi?
Tercih sebebimi mevcut imge ve var iseyımları aşmak ve Ankara’nın araştırma alanı olarak hayli az ele alınması olarak özetleyebilirim. Türkiye’de imalat endüstride faaliyet gösteren işletmelerin yüzde 99,4’ünü küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin oluşturduğu gerçeğine karşın, fiyatlı emeğin büyük işletmelerde toplanacağı var iseyımı ve buna bağlı olarak emekçi sınıfı imgesinin örgütlü personel sınıfı ile hudutlu kalması, memur kenti olarak tanımlanmasına karşın Ankara’da personel sınıfının var olduğunu gösterme ve imalat sanayi fabrikalarındaki gözlemlerimin çalışmama katkı sağlayacağı niyeti.
’12 EYLÜL DARBESİ, NEOLİBERALİZMİN TÜRKİYE’YE YERLEŞEBİLMESİ İÇİN GEREKLİYDİ’
Dünyada neoliberalizmin hakimiyeti ile Türkiye’ye girişi içinde nasıl bir etkileşim var? 12 Eylül darbesinin bu sürece nasıl tesiri oldu?
Etkileşimi, Türkiye’nin erken kapitalistleşmiş ülkelere bağımlı bir ülke olarak eklemlenmesi bağlamında açıklayabiliriz. Türkiye 1970’lerin sonunda kriz ortasındaydı. Krizden çıkmak için izlenen siyasetlerde kapitalist sermaye birikiminin eğilimleri, geç kapitalistleşmenin özgüllükleri ve memleketler arası sermaye ile olan bağlantılar belirleyici oldu. 12 Eylül darbesi neoliberalizmin Türkiye’de yerleşebilmesi için gerekliydi. Darbenin tesiri, 24 Ocak kararlarının yani; neoliberal siyasetlerin uygulanabilmesi, solun, emekçi sınıfının ve onların örgütlerinin gücünün kırılması, yeni bir devlet modelinin oluşturulabilmesine taban hazırlamak ve Tüm bunları Türk-İslam sentezi ile yasallaştırmak oldu.
Emeğin İsteği – Personel Sınıfı ve Neoliberal Hegemonya, 290 syf., Nursel Tabel Arslan, Kor Kitap, 2021.
Neoliberalizmin Türkiye’de kurumsallaşması ile bir arada Ak Parti’nin emekçi sınıfı üzerinde kurduğu hegemonyada istek kavramını din olgusu üzerinden nasıl açıklıyorsunuz? Sizce din, bu bağlamda ne derece tesirli oldu?
Ak Parti personeller üstündeki hegemonyayı kurarken MÜSİAD’ın değerli bir tesiri olduğunu düşünüyorum. Bu etkiyi, dinin çağdaş bir yorumunu geliştirmesi ve bunun üzerinden iktidarın yasallığını sağlaması ve sendika tersi tavrı vb. telaffuz ve pratikleri olarak özetleyebilirim. ötürüsıyla din, istek üretiminde fonksiyonel. Ayrıyeten istek göstermede Sünni İslam geleneğindeki biat külçeşidinin de tesiri olduğunu söyleyebilirim. Lakin ben -biroldukca kişinin aksine- dini inancın istek gösterilmesinde hayli fazla tesirli olduğunu düşünmüyorum. Bence tesirli olan, iktidarın/MÜSİAD’ın dini araçsallaştırmasıdır. İslam’ı kendi sınıfsal çıkarları doğrultusunda yorumlayıp neoliberalizmi yasallaştırmış ve dindar bölümleri kapitalizme eklemleyebilmişlerdir. Misal formda büyük bir kesim dini simgeleri vb. kullanarak taraftar olduklarını gösterme yarışına girmiştir. bu biçimdece bertaraf olmaktan kurtularak maddi çıkarlar elde edebilmişlerdir. özetlemek gerekirsesı, maddi kazanımlar için iki taraf da dini telaffuz ve pratiklerden yararlanmıştır.
Kuşkusuz emekçi sınıfı ve istek kavramı içindeki ilgide sol’un durumuna da değinmek gerekiyor. Türkiye’de sol ve istek kavramı içindeki bağıntıyı nasıl yorumlarsınız?
Bu kitabımda özetlemek gerekirse değindiğim bir sorun. Şöyle ki 1980 daha sonrası solun baskı altına alındığı, solcuların fikren ve bedenen yok edilmeye çalışıldığı, kendi kendini sorguladığı ve bir kısım solcuların transforme olduğu bir devir yaşadık, yaşıyoruz. Bu süreçte beraberinde dünyada yeni birikim rejiminin gereği olan ekonomik, siyasal ve kültürel değişimlerin de tesiriyle Türkiye’de sağ, siyasal İslam/cemaatler yükselişe geçti. İlaveten postmarksistler sınıfı, sınıf kimliğini değersizleştirerek etnik ve kültürel kimlikleri ön plana koydu. ötürüsıyla, bu ortam neoliberal hegemonyanın kuruluşuna taban hazırlarken bir yandan da saydığım gelişmelerin de tesiriyle personel sınıfı ve sol içindeki ilginin zayıflamasıyla ortaya çıkan boşluğu cemaatlerin doldurmasına imkan sağladı. Bütün bunlar istek üretiminde iktidar bloğunun işini kolaylaştırdı.
İstek teriminin değişkenliği kelam konusu olabilir mi? Bir yandan hükümran sınıfın ezilenler üzerinde önemli bir tahakkümü kelam konusuyken, iki ay evvel peş peşe kitlesel emekçi aksiyonları yaşandı. Nasıl yorumluyorsunuz bu durumu?
Olabilir. İstek teriminin değişkenliği günümüzde hegemonyaya etkin istek gösterenlerin bir kısmının da (Ak Parti’nin telaffuz ve pratiklerini farklı münasebetlerle de olsa onaylayanların) onama durumundan boyun eğmeye yani, pasif istek gösterme haline geçmeleri biçiminde görülmektedir. Daha radikal olan değişim ise razı olmaktan başkaldırma hareketime geçiştir. Sorunuzun ikinci kısmına gelince; bu hegemonyanın kapsamı, krizi ve karşı hegemonyanın olanaklılığı üzerinden açıklanabilir. Ak Parti aracılığıyla kurulan hegemonyanın da toplumun tüm kısımlarını kapsamadığını biliyoruz. Bunun yanı sıra son senelerda kırılganlığı artmış, günümüzde ise hegemonya krizi ortaya çıkmıştır. Popülist teknikler de bu sorunu çözmeye yetmeme noktasındadır. Bu tahakküm artışı ve personel aksiyonları kriz durumunda güç ve zorlamanın (fiziki, tüzel ve ekonomik olarak) istek üretiminin önüne geçmesiyle kontaklı olduğu için kitabımda da öngördüğüm bir gelişmedir.
Bir öbür biçimde söz etmek gerekirse; birinci başta açıklamaya çalıştığım üzere üretim bağlantıları kaynaklı olan ve sınıf çabası ile kurulan hegemonya çelişkili, krize hamile ve daima oluş halinde olan bir olgu olduğu için her gün ve gündelik ömrün her alanında bir daha üretilmelidir. İstek üretememe ve tahakkümü artırma esasen var olan sınıf tersliklerini hareketlerle görünür hale getirmiştir. özetlemek gerekirsesı, objektif çıkarlara karşılık gelmeyen ideoloji ve objektif gerçeklikte karşılık bulmayan hegemonya sürdürülebilir olmaktan çıktığı içindir ki başkaldırılar ortaya çıkmıştır.
Hazırladığınız yeni bir çalışma var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?
Uzun vakittir Türkiye’de siyasal İslam üzerine bir kitap yazmayı düşünüyorum. Aslında yüksek lisans tezimde HAS Parti meselade mevzuyu ele almıştım. Bu çalışmamı daha kapsamlı bir biçimde bir daha ele alıyorum. Bu ortada, iki tane ortak kitap çalışması var; birisi sınıf çalışmaları üzerine, bu yıl yayınlanacak, başkası konusu belirli olan bir kitap için bir kısım yazma teklifi fakat çabucak hemen literatür taraması, okuma kademesindeyim. Ayrıyeten, Türkiye solu üzerine çalışma yapan bir grup ortasında yer alıyorum. Onun haricinde iş ve konut sorumlulukları.
Okumaya devam et...