Asıl ismi Dame Antonia Susan Duffy Drabble olan A. S. Byatt 1936 doğumlu İngiliz bir muharrirdir. Quaker mezhebine sahip bir ailede büyür. Bu da Byatt’la kız kardeşi Margaret Drabble’ın gelişmeninde kıymetli bir tesire sebep olur. Fakat onları asıl çıkmaza sürükleyen şey annelerinin kızlarına hiç durmadan aşıladığı rekabetçiliktir. Gazeteci Mira Stout bunu şöyleki açıklar: “(Annenin) Mesken bayanı olmaktan duyduğu öfke, kızlarının üzerine dehşetli bir gölge düşürdü ve her birine yırtıcı bir hırs aşıladı…”
Bütün bunların Byatt’ın ‘Oyun’ romanıyla epey ilgisi var. Çünkü ‘Oyun’da hiç anlaşamayan iki kız kardeşin, Cassandra ile Julia’nın çatışmalarla dolu öyküsünü okuruz, bunun gerçek hayattaki yansıması ise Byatt ve Drabble kardeşlerde görünür. Üstelik katbekat ziyadesiyle. Müellif üzerine yaptığım araştırmalar beni bu tuhaf “kan davası”yla karşılaştırınca Byatt’la Drabble’ın ta çocukluklarından beri, annelerinin teşvikiyle çabucak her mevzuda çekiştiklerini gördüm. Annelerine bakılırsa ikisi de başarılı olmak zorundalardır. Bu nefes almak kadar vazgeçilmez bir durumdur… Gün gelir her ikisi de başarılı olur. Lakin bu muvaffakiyet, ikisinin de edebi bir meslek hedeflemesiyle tamamıyla durdurulmaz bir nefrete dönüşüverir. yıllardır süren küskünlükleri bir yana, birbirlerinin kitaplarını okumaya bile tahammül edemez durumdadırlar. Hâlâ!
EDEBİYAT SAVAŞLARI
Byatt birinci romanı ‘The Shadow of the Sun’ı 1964’te yayınlar. Pek yeterli bir kitap değildir bu, lakin Byatt yazmayı başından beri başına koyduğu için asla durmaz. Drabble da yazmayı sever, ancak Byatt kadar tutkulu değildir. Buna karşın birinci kitabı A Summer Bird-Cage’i ondan evvelce, 1963’te yayınlar. İki kız kardeşin tansiyonunu anlatan bu romanıyla birlikte kısa müddette hem daha başarılı olur, birebir vakitte gelecek vadeden bir müellif haline gelir. Bu durum 90’lara kadar bu türlü sürer. Byatt’sa ikinci romanı ‘Oyun’da (1967) adeta buna bir karşılık verir üzere, birbiriyle çatışan kız kardeşleri husus edinir. Hatta kitabını “Sana bir özür borçluyum” formunda imzalayarak Drabble’a gönderir. Drabble’sa bu adımı berbat niyetli olarak yaftalar ve aile üyelerini haksızca eleştirdiği için Byatt’ın üstünü büsbütün çizer.
Oyun, A.S. Byatt, Çev: İpek Babacan, 336 syf., Everest Yayınları, 2022.
Zaman ortasında çatışmaları artmaya başlar. Bunda “aynı kaynaktan” beslenmeleri büyük rol oynar. Örneğin ailelerinin çay saati ritüellerinden hareketle bir şey yazmaya başlayan Byatt, Drabble’ın bunu daha evvelden yazdığını öğrenince sondan meczuba döner. İkisi de meslekleri boyunca onlarca kitap muharrir, onlarca mükafata layık görülürler, ancak 90’lı senelerla birlikte Byatt Drabble’ı gölgede bırakmaya başlar. Hatta Byatt Booker listesine girdiğinde Drabble, mükafatı kardeşinin kazanacağı tarafında 100 dolarlık bir bahse bile girer. Lakin bu düzgün niyetinden değildir. Byatt mükafatı kazandığında kendisi de bahsi kazanıp biraz teselli bulmak istediği içindir…
BİR MEYYİTİN BAŞINDA BULUŞMAK
‘Oyun’daki iki kız kardeşten biri olan Julia gelecek vadeden bir muharrirdir. Kendini aşmanın, daha yeterli şeyler yazmanın yollarını arar. Bunlardan biri de alışılmış ki tanınan olmaktır. Julia mesleği dışında nizamlı de bir aile hayatına sahiptir. Eşi ve kızıyla birlikte yaşar. Lakin tuhaf bir biçimde daima onaylanma gereksinimi duyar. Hususun ne olduğu değerli değildir. Düşündüğü, söylemiş olduği veyahut yaptığı şeylerin gerçek olup olmadığı konusunda daima tereddüt yaşar. Buna karşın dışadönük biridir. Oxford’da Ortaçağ uzmanı bir akademisyen olan ablası Cassandra ise Julia’nın tersine içine kapanık ve yalnız bir insandır. Mesleği çok uygun durumdadır, yükselmeye de devam edecektir, lakin bir vakit daha sonra bütün bunların onun yalnızlığıyla bağlantı olduğunu düşünmeye başlarız. Çünkü Cassandra çocukluğundan beri bu biçimde biridir. Herkesle aralıklıdır. Daima odasına kapanır. Kaygısını tasasını, her şeyini de günlüğüne müellif. Onu da çekmecesine kilitlemeye ihtimam gösterir. Öteki bir değişle kendini odaya, hislerini da çekmeye saklar.
senelerdır görüşmeyen Julia ve Cassandra bir gün babalarının vefat döşeğinde olduğu haberiyle baba meskenine dönerler. Yalnızca birbirlerinden değil, bu meskenden de -çocukluklarından mı demeli- uzak kalmışlardır. Bu yüzden birinci günler çok güç geçer. Onları geçmişlerine bir daha adapte eden şey babalarının hastalığı olur. Lakin durum öyledir ki, beklemekten öbür yapacak bir şeyleri de yoktur. Yaklaşık iki hafta daha sonra babaları vefat edince de eşik aşılır. Herkes cenaze süreçleriyle ilgilenip iki kardeşe yapacak bir şey bırakmamaya itina gösterir. Onlar da salya sümük ağlamak yerine külfetten birbirleriyle sohbet etmeye, hatta kart oynamaya başlarlar. Bu oyunsa onları çocukluklarında buldukları başka bir oyuna gdolayır. bu biçimdece geçmişte kalan hesaplar yavaş yavaş bir daha açılmaya başlar.
YAZMAK HER VAKİT TEHLİKELİDİR
İskambil kâğıtlarıyla oynanan bir savaş oyunudur bu. İki kardeş desteyi renklere göre dört orduya bölüp, siyahlarla kırmızıları karşı karşıya getirirler. Savaşı daha gerçekçi kılmak için de devasa bir dünya haritası çizerler. daha sonra da krallıklarına dair çeşitli kıssalar uydurarak işi tamamıyla diğer bir boyuta taşırlar. Julia ve Cassandra yıllar daha sonra bir daha bu oyunun başına oturduklarında eski defterler yavaş yavaş ortaya çıkar ve dayanılmaz bir savaş yaşanmaya başlar. İlerleyen sayfalarda Julia’nın yeni kitabı ‘Şöhret Duygusu’nda yazdıklarıysa sıkıntıyı güzelce ortasından çıkılmaz bir hale sokar. Çünkü Julia bu kitapta, tıpkı Byatt üzere geçmiş çocukluk günlerini anlatmıştır…
Byatt kalemi epey kuvvetli bir muharrirdir. Bunu yalnızca aldığı onlarca mükafattan değil, kitaplarının otuzdan fazla lisana çevrilerek kıymetli sayıda okur bulmasından da anlayabiliriz. ‘Oyun’da da karakterler içindeki tansiyonu ustalıklı biçimde vererek okuma zevkini tamamıyla arttırır. Üstelik bu tansiyon matruşka üzeredir; ortasından daima bir oburu çıkar ve belirli bir süre daha sonra meseleler o denli çoğalır ki irtibat imkânsız hale gelir. bu biçimdece iki kardeşin ortalarındaki çatışma da bütün aileye yayılıverir. Byatt bir röportajında, “Yazmak her vakit epey tehlikeli ve epey yıkıcıdır,” der. Kardeşi ve annesiyle yaşadığı sarsıntılı günlerin üstesinden yazarak gelen biri için çok açıklayıcı bir cümledir bu.
‘Oyun’, Byatt’ın başka kitapları ‘Küçük Kara Kıssalar Kitabı’ ve ‘Bülbülün Gözündeki Cin’le birlikte Everest Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı. Kitabın tercümanı İpek Babacan’dır. Bu ortada Drabble’ın da üç kitabının Türkçeye çevrildiğini söylemekte yarar var. Gerek kitaptaki kurmaca oyuna gerek iki kardeş içindeki gerçek oyuna ilgi gösterenlerin bunlara da bakmasında yarar var.
Okumaya devam et...
Bütün bunların Byatt’ın ‘Oyun’ romanıyla epey ilgisi var. Çünkü ‘Oyun’da hiç anlaşamayan iki kız kardeşin, Cassandra ile Julia’nın çatışmalarla dolu öyküsünü okuruz, bunun gerçek hayattaki yansıması ise Byatt ve Drabble kardeşlerde görünür. Üstelik katbekat ziyadesiyle. Müellif üzerine yaptığım araştırmalar beni bu tuhaf “kan davası”yla karşılaştırınca Byatt’la Drabble’ın ta çocukluklarından beri, annelerinin teşvikiyle çabucak her mevzuda çekiştiklerini gördüm. Annelerine bakılırsa ikisi de başarılı olmak zorundalardır. Bu nefes almak kadar vazgeçilmez bir durumdur… Gün gelir her ikisi de başarılı olur. Lakin bu muvaffakiyet, ikisinin de edebi bir meslek hedeflemesiyle tamamıyla durdurulmaz bir nefrete dönüşüverir. yıllardır süren küskünlükleri bir yana, birbirlerinin kitaplarını okumaya bile tahammül edemez durumdadırlar. Hâlâ!
EDEBİYAT SAVAŞLARI
Byatt birinci romanı ‘The Shadow of the Sun’ı 1964’te yayınlar. Pek yeterli bir kitap değildir bu, lakin Byatt yazmayı başından beri başına koyduğu için asla durmaz. Drabble da yazmayı sever, ancak Byatt kadar tutkulu değildir. Buna karşın birinci kitabı A Summer Bird-Cage’i ondan evvelce, 1963’te yayınlar. İki kız kardeşin tansiyonunu anlatan bu romanıyla birlikte kısa müddette hem daha başarılı olur, birebir vakitte gelecek vadeden bir müellif haline gelir. Bu durum 90’lara kadar bu türlü sürer. Byatt’sa ikinci romanı ‘Oyun’da (1967) adeta buna bir karşılık verir üzere, birbiriyle çatışan kız kardeşleri husus edinir. Hatta kitabını “Sana bir özür borçluyum” formunda imzalayarak Drabble’a gönderir. Drabble’sa bu adımı berbat niyetli olarak yaftalar ve aile üyelerini haksızca eleştirdiği için Byatt’ın üstünü büsbütün çizer.
Oyun, A.S. Byatt, Çev: İpek Babacan, 336 syf., Everest Yayınları, 2022.
Zaman ortasında çatışmaları artmaya başlar. Bunda “aynı kaynaktan” beslenmeleri büyük rol oynar. Örneğin ailelerinin çay saati ritüellerinden hareketle bir şey yazmaya başlayan Byatt, Drabble’ın bunu daha evvelden yazdığını öğrenince sondan meczuba döner. İkisi de meslekleri boyunca onlarca kitap muharrir, onlarca mükafata layık görülürler, ancak 90’lı senelerla birlikte Byatt Drabble’ı gölgede bırakmaya başlar. Hatta Byatt Booker listesine girdiğinde Drabble, mükafatı kardeşinin kazanacağı tarafında 100 dolarlık bir bahse bile girer. Lakin bu düzgün niyetinden değildir. Byatt mükafatı kazandığında kendisi de bahsi kazanıp biraz teselli bulmak istediği içindir…
BİR MEYYİTİN BAŞINDA BULUŞMAK
‘Oyun’daki iki kız kardeşten biri olan Julia gelecek vadeden bir muharrirdir. Kendini aşmanın, daha yeterli şeyler yazmanın yollarını arar. Bunlardan biri de alışılmış ki tanınan olmaktır. Julia mesleği dışında nizamlı de bir aile hayatına sahiptir. Eşi ve kızıyla birlikte yaşar. Lakin tuhaf bir biçimde daima onaylanma gereksinimi duyar. Hususun ne olduğu değerli değildir. Düşündüğü, söylemiş olduği veyahut yaptığı şeylerin gerçek olup olmadığı konusunda daima tereddüt yaşar. Buna karşın dışadönük biridir. Oxford’da Ortaçağ uzmanı bir akademisyen olan ablası Cassandra ise Julia’nın tersine içine kapanık ve yalnız bir insandır. Mesleği çok uygun durumdadır, yükselmeye de devam edecektir, lakin bir vakit daha sonra bütün bunların onun yalnızlığıyla bağlantı olduğunu düşünmeye başlarız. Çünkü Cassandra çocukluğundan beri bu biçimde biridir. Herkesle aralıklıdır. Daima odasına kapanır. Kaygısını tasasını, her şeyini de günlüğüne müellif. Onu da çekmecesine kilitlemeye ihtimam gösterir. Öteki bir değişle kendini odaya, hislerini da çekmeye saklar.
senelerdır görüşmeyen Julia ve Cassandra bir gün babalarının vefat döşeğinde olduğu haberiyle baba meskenine dönerler. Yalnızca birbirlerinden değil, bu meskenden de -çocukluklarından mı demeli- uzak kalmışlardır. Bu yüzden birinci günler çok güç geçer. Onları geçmişlerine bir daha adapte eden şey babalarının hastalığı olur. Lakin durum öyledir ki, beklemekten öbür yapacak bir şeyleri de yoktur. Yaklaşık iki hafta daha sonra babaları vefat edince de eşik aşılır. Herkes cenaze süreçleriyle ilgilenip iki kardeşe yapacak bir şey bırakmamaya itina gösterir. Onlar da salya sümük ağlamak yerine külfetten birbirleriyle sohbet etmeye, hatta kart oynamaya başlarlar. Bu oyunsa onları çocukluklarında buldukları başka bir oyuna gdolayır. bu biçimdece geçmişte kalan hesaplar yavaş yavaş bir daha açılmaya başlar.
YAZMAK HER VAKİT TEHLİKELİDİR
İskambil kâğıtlarıyla oynanan bir savaş oyunudur bu. İki kardeş desteyi renklere göre dört orduya bölüp, siyahlarla kırmızıları karşı karşıya getirirler. Savaşı daha gerçekçi kılmak için de devasa bir dünya haritası çizerler. daha sonra da krallıklarına dair çeşitli kıssalar uydurarak işi tamamıyla diğer bir boyuta taşırlar. Julia ve Cassandra yıllar daha sonra bir daha bu oyunun başına oturduklarında eski defterler yavaş yavaş ortaya çıkar ve dayanılmaz bir savaş yaşanmaya başlar. İlerleyen sayfalarda Julia’nın yeni kitabı ‘Şöhret Duygusu’nda yazdıklarıysa sıkıntıyı güzelce ortasından çıkılmaz bir hale sokar. Çünkü Julia bu kitapta, tıpkı Byatt üzere geçmiş çocukluk günlerini anlatmıştır…
Byatt kalemi epey kuvvetli bir muharrirdir. Bunu yalnızca aldığı onlarca mükafattan değil, kitaplarının otuzdan fazla lisana çevrilerek kıymetli sayıda okur bulmasından da anlayabiliriz. ‘Oyun’da da karakterler içindeki tansiyonu ustalıklı biçimde vererek okuma zevkini tamamıyla arttırır. Üstelik bu tansiyon matruşka üzeredir; ortasından daima bir oburu çıkar ve belirli bir süre daha sonra meseleler o denli çoğalır ki irtibat imkânsız hale gelir. bu biçimdece iki kardeşin ortalarındaki çatışma da bütün aileye yayılıverir. Byatt bir röportajında, “Yazmak her vakit epey tehlikeli ve epey yıkıcıdır,” der. Kardeşi ve annesiyle yaşadığı sarsıntılı günlerin üstesinden yazarak gelen biri için çok açıklayıcı bir cümledir bu.
‘Oyun’, Byatt’ın başka kitapları ‘Küçük Kara Kıssalar Kitabı’ ve ‘Bülbülün Gözündeki Cin’le birlikte Everest Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı. Kitabın tercümanı İpek Babacan’dır. Bu ortada Drabble’ın da üç kitabının Türkçeye çevrildiğini söylemekte yarar var. Gerek kitaptaki kurmaca oyuna gerek iki kardeş içindeki gerçek oyuna ilgi gösterenlerin bunlara da bakmasında yarar var.
Okumaya devam et...