Deniz Mahabad
Her şeyin kısa müddette olup bittiği, beşere dair vaktin epeyce süratli geçtiği bir çağ. Etrafımızda artan sayısız insan sorunsalının yanı sıra kaotik biçimde çözümsüzlüklerin niye olduğu çaresiz insan örnekleri. Yaşanılabilir bir gelecek için gayret edenlerin yer edinemediği vakitte yaşıyoruz. elbette insanın bahtına hükmetme kudreti var lakin bizden daha sonrasının ne biçimde olacağına dair tarih boyunca yaratılan siyasi argümanların ve ideolojik olguların geleceği asla biçimlendiremeyeceği bir noktaya hakikat gidiyoruz. bu biçimdece, toplumsal eşitsizliklerin suratını alamayan genişlikleri ve yalnızca insanın kendini tüketmeyle hudutlu olmayan sayısız adaletsizlikleri ortaya çıkarıyor ortasında olduğumuz çağ. Belma Fırat’ın NotaBene Yayınları’ndan çıkan birinci romanı, bu adaletsizlik sorunsalına felsefi bakış açısı kazandırıyor. Hikaye kitaplarıyla tanınan Fırat, birinci romanı ile okurun şuuruna taşınması güç bir tema bırakıyor.
Roman tipinde ele alınan metnin kısa oluşu, muharririn öykücü kimliğinin tesirlerini hissettiriyor. Fırat’ın çalışmasını olabildiğince kısaltması-özleştirmesi- romanın bütünlüğünde kimi vakit boşluklar oluşturabiliyor. birebir vakitte boşluklar okuru vakit zaman durup kitaba husus olan ve biroldukca mevzunun en son temaslarını sağlayan felsefi yaklaşımları anlamaya, çeşitli fikirsel arayışlara yönlendiriyor. Haliyle romanın yorucu bir yanı ortaya çıkıyor. Dünyanın önemli bir değişim içerisinde olduğu, bilimkurgu çeşidinin hudutlarında gezinen, biroldukça düşünürün fikirleri ile temellendirilen ‘Sözleşme’de yüklü olarak ideoloji ve adalet teorilerini birleştiren John Rawls’un çalışmalarından etkilenmiş muharrir.
20. yy’ın değerli siyaset ideolojisi düşünürlerinden John Rawls, adil bir hayatın olması üzerine ağırlaşmanın bireylerde hem de adalet ismine olması gereken şartları sağlama gayretinin “özgürlük ve eşitlik” üzere kıymetli kavramların temel manalarını kaybetmemelerine niye olabileceğine dikkat çekiyor ve bunu değerli bir sorun olarak görüyor. Rawls’ın bu biçim kaotik şartlara tahlil olarak fikir deneyi dediği “cehalet perdesi, cehalet peçesi, bilgisizlik peçesi” formunda isimlendirdiği ve kimsenin belirli bir hiyerarşinin ortasında olmadığı, “avantaj-dezavantajları” bilmediği bir başlangıç durumu tanım ediyor. Belma Fırat, metnin kurgusunun tamamında bu tasalara dayalı tartışmaya çekiyor okuyucuyu. Kitabın en değerli tarafı ideolojiyi araçsallaştıran ideolojilerin bir bakıma bireyi düşünmekten alıkoyması olarak açıklanabilir. Bugünün eğitim kurumları göz önünde bulundurulursa felsefi tabirlerin yağmalandığını, içinin boşaltıldığını ve heybetli kapital bir form kazandığını ayrıyeten belirtiyor muharrir.
Kontrat, Belma Fırat, 96 syf., Nota Bene Yayınları, 2021.
Roman, “cehalet perdesi” sarmalında insanlığın geleceği ismine yeni bir keşfin etrafında şekilleniyor. Özgür, Hayat, Cihan ve Hareket kurgunun ana karakterleri. Yeni keşfin insanlığı fikirsel olarak ikiye böldüğünü dört ana karakter içinde yaşanan diyaloglardan anlıyoruz. Diyaloglar insanların mevcut ölçütlerine, vakte, teknolojik gelişimlere, tahakküme, eşitsizliklere, olması gereken hayat teorilerine bakılırsa şekilleniyor. Pörsümüş, kokuşmuş, hududu belgisiz uygarlıkların niye oldukları paradokslara dair ince eleyip sık dokuyor Belma Fırat. Dört karakterin üstlendikleri fikirler ötekileştirmeye dair meseleleri ön plana çıkarıyor. Sorunlar tartışmaya husus olurken toplumsal mukavelenin modülleri bir ortaya getiriliyor. Tartışmalar, öznel fikirlerin ötesinde, birfazlaca düşünürün gölgesinde biçim kazanıyor.
Bunun yanında romanda öncelik kazanan tartışmalar birkaç unsurda özetlenebilir: Toplumsal adalet, sınıf gayreti, fikir ve inanç özgürlüğü, cinsiyet eşitliği-sizliği-, özel mülkiyet sorunsalı, belleğin temizlenmeyen koridorları… Bu değerlendirmelerle ve bir arada, günümüz dünyasının da en tartışılan hususlarını dillendiriyor müellif. Bilhassa adalet konusunu farklı bir perspektiften sunuyor. bu biçimdece toplumun ne üzere sorunlar yaşadığını ele alarak adalet fikri ile şekillenen insanı en temel manada toplum ile ilişkili pozisyona getirme gayretinde.
Bireyi ve bireyin baskın olan yanını direkt ele alıyor Fırat. Kurgusal seyahatte kişinin geçmişini, anılarını, yaşanmış olanı yani zihinde var olan her şeyi sıfırlayan, geçmiş hakkında hiç bir şeyin bilinmediği bir seçenek sunuyor insanlığa. Evet ya da hayır! Bir buton ile her şeyi silmek inşa edilecek yeni bir toplum için ne kadar sağlıklı olabilir? Kabul nazarancek seçeneğin neticelerina dair öngörülerle ilerliyor roman. Anlatıcı, düşlediği yerin gerçekliğine okuru inandırdığı üzere okuyucu kurguya ayrıyeten kendini dâhil edebiliyor. Geçmişini sorgulamaya başlayabiliyor. Bu durum romanı epey boyutlu değerlendirmeye imkân veriyor. olağan olarak hatırlamak istemediğimiz sayısız yaşanmışlık var. Hatırlamamak ne derece adaletli olur sorusunu yine yeniden sordurtuyor Fırat.
Hafıza yalnızca hatırlatır, adaleti sağlamaz tahminen fakat her iktidar, sahip olduğu kuvvetle egemenliğine alınması gerektiğine inandığı farklıkları kullanarak, güzelliği ve berbatlığı daima ters biçimde konumlandırır. Bundan beslenir, güç alır, bu biçimdece hatırlamak istemediğimiz sayısız yaşanmışlıklara yenilerini ekler. Özelikle Türkiye özelinde düşününce kirli, kanlı, adaletsiz, eşitsiz belleği sıfırlanmayacak kadar ağır ya da sıfırlanması gereken mecburî bir bellek… Aslında roman optimist yanı ile bizi siyasal, ekonomik, toplumsal çabanın -kaba- bilgilerinden uzaklaştırıyor bir nevi.
Kendine benzemeyene karşı toplumun büyük kısmında kabul goren dışlayıcı baskı hayatımızın her alanında derinden hissedilecek bir düzeyde. Belma Fırat, belleğin koridorlarında dolaşırken yaşanılabilir bir dünyanın nasıl olması gerektiğine dair alt bir metin sunuyor bize. bu biçimdece, kişi yalnızca edindiği yükü değil, tarih boyunca her toplumun kendisinden daha sonra gelecek nesile aktardığı yükten azade olma imkânı da sunuyor. bir daha de insanın tam manasıyla kendisinden kurtulabileceği sorusunu da sorabilmemizi sağlıyor. Fırat, bu ve emsal sorular etrafında ideolojiyle edebiyatı kaynaştıran cinsler ortası bir kurgu geliştiriyor.
Okumaya devam et...
Her şeyin kısa müddette olup bittiği, beşere dair vaktin epeyce süratli geçtiği bir çağ. Etrafımızda artan sayısız insan sorunsalının yanı sıra kaotik biçimde çözümsüzlüklerin niye olduğu çaresiz insan örnekleri. Yaşanılabilir bir gelecek için gayret edenlerin yer edinemediği vakitte yaşıyoruz. elbette insanın bahtına hükmetme kudreti var lakin bizden daha sonrasının ne biçimde olacağına dair tarih boyunca yaratılan siyasi argümanların ve ideolojik olguların geleceği asla biçimlendiremeyeceği bir noktaya hakikat gidiyoruz. bu biçimdece, toplumsal eşitsizliklerin suratını alamayan genişlikleri ve yalnızca insanın kendini tüketmeyle hudutlu olmayan sayısız adaletsizlikleri ortaya çıkarıyor ortasında olduğumuz çağ. Belma Fırat’ın NotaBene Yayınları’ndan çıkan birinci romanı, bu adaletsizlik sorunsalına felsefi bakış açısı kazandırıyor. Hikaye kitaplarıyla tanınan Fırat, birinci romanı ile okurun şuuruna taşınması güç bir tema bırakıyor.
Roman tipinde ele alınan metnin kısa oluşu, muharririn öykücü kimliğinin tesirlerini hissettiriyor. Fırat’ın çalışmasını olabildiğince kısaltması-özleştirmesi- romanın bütünlüğünde kimi vakit boşluklar oluşturabiliyor. birebir vakitte boşluklar okuru vakit zaman durup kitaba husus olan ve biroldukca mevzunun en son temaslarını sağlayan felsefi yaklaşımları anlamaya, çeşitli fikirsel arayışlara yönlendiriyor. Haliyle romanın yorucu bir yanı ortaya çıkıyor. Dünyanın önemli bir değişim içerisinde olduğu, bilimkurgu çeşidinin hudutlarında gezinen, biroldukça düşünürün fikirleri ile temellendirilen ‘Sözleşme’de yüklü olarak ideoloji ve adalet teorilerini birleştiren John Rawls’un çalışmalarından etkilenmiş muharrir.
20. yy’ın değerli siyaset ideolojisi düşünürlerinden John Rawls, adil bir hayatın olması üzerine ağırlaşmanın bireylerde hem de adalet ismine olması gereken şartları sağlama gayretinin “özgürlük ve eşitlik” üzere kıymetli kavramların temel manalarını kaybetmemelerine niye olabileceğine dikkat çekiyor ve bunu değerli bir sorun olarak görüyor. Rawls’ın bu biçim kaotik şartlara tahlil olarak fikir deneyi dediği “cehalet perdesi, cehalet peçesi, bilgisizlik peçesi” formunda isimlendirdiği ve kimsenin belirli bir hiyerarşinin ortasında olmadığı, “avantaj-dezavantajları” bilmediği bir başlangıç durumu tanım ediyor. Belma Fırat, metnin kurgusunun tamamında bu tasalara dayalı tartışmaya çekiyor okuyucuyu. Kitabın en değerli tarafı ideolojiyi araçsallaştıran ideolojilerin bir bakıma bireyi düşünmekten alıkoyması olarak açıklanabilir. Bugünün eğitim kurumları göz önünde bulundurulursa felsefi tabirlerin yağmalandığını, içinin boşaltıldığını ve heybetli kapital bir form kazandığını ayrıyeten belirtiyor muharrir.
Kontrat, Belma Fırat, 96 syf., Nota Bene Yayınları, 2021.
Roman, “cehalet perdesi” sarmalında insanlığın geleceği ismine yeni bir keşfin etrafında şekilleniyor. Özgür, Hayat, Cihan ve Hareket kurgunun ana karakterleri. Yeni keşfin insanlığı fikirsel olarak ikiye böldüğünü dört ana karakter içinde yaşanan diyaloglardan anlıyoruz. Diyaloglar insanların mevcut ölçütlerine, vakte, teknolojik gelişimlere, tahakküme, eşitsizliklere, olması gereken hayat teorilerine bakılırsa şekilleniyor. Pörsümüş, kokuşmuş, hududu belgisiz uygarlıkların niye oldukları paradokslara dair ince eleyip sık dokuyor Belma Fırat. Dört karakterin üstlendikleri fikirler ötekileştirmeye dair meseleleri ön plana çıkarıyor. Sorunlar tartışmaya husus olurken toplumsal mukavelenin modülleri bir ortaya getiriliyor. Tartışmalar, öznel fikirlerin ötesinde, birfazlaca düşünürün gölgesinde biçim kazanıyor.
Bunun yanında romanda öncelik kazanan tartışmalar birkaç unsurda özetlenebilir: Toplumsal adalet, sınıf gayreti, fikir ve inanç özgürlüğü, cinsiyet eşitliği-sizliği-, özel mülkiyet sorunsalı, belleğin temizlenmeyen koridorları… Bu değerlendirmelerle ve bir arada, günümüz dünyasının da en tartışılan hususlarını dillendiriyor müellif. Bilhassa adalet konusunu farklı bir perspektiften sunuyor. bu biçimdece toplumun ne üzere sorunlar yaşadığını ele alarak adalet fikri ile şekillenen insanı en temel manada toplum ile ilişkili pozisyona getirme gayretinde.
Bireyi ve bireyin baskın olan yanını direkt ele alıyor Fırat. Kurgusal seyahatte kişinin geçmişini, anılarını, yaşanmış olanı yani zihinde var olan her şeyi sıfırlayan, geçmiş hakkında hiç bir şeyin bilinmediği bir seçenek sunuyor insanlığa. Evet ya da hayır! Bir buton ile her şeyi silmek inşa edilecek yeni bir toplum için ne kadar sağlıklı olabilir? Kabul nazarancek seçeneğin neticelerina dair öngörülerle ilerliyor roman. Anlatıcı, düşlediği yerin gerçekliğine okuru inandırdığı üzere okuyucu kurguya ayrıyeten kendini dâhil edebiliyor. Geçmişini sorgulamaya başlayabiliyor. Bu durum romanı epey boyutlu değerlendirmeye imkân veriyor. olağan olarak hatırlamak istemediğimiz sayısız yaşanmışlık var. Hatırlamamak ne derece adaletli olur sorusunu yine yeniden sordurtuyor Fırat.
Hafıza yalnızca hatırlatır, adaleti sağlamaz tahminen fakat her iktidar, sahip olduğu kuvvetle egemenliğine alınması gerektiğine inandığı farklıkları kullanarak, güzelliği ve berbatlığı daima ters biçimde konumlandırır. Bundan beslenir, güç alır, bu biçimdece hatırlamak istemediğimiz sayısız yaşanmışlıklara yenilerini ekler. Özelikle Türkiye özelinde düşününce kirli, kanlı, adaletsiz, eşitsiz belleği sıfırlanmayacak kadar ağır ya da sıfırlanması gereken mecburî bir bellek… Aslında roman optimist yanı ile bizi siyasal, ekonomik, toplumsal çabanın -kaba- bilgilerinden uzaklaştırıyor bir nevi.
Kendine benzemeyene karşı toplumun büyük kısmında kabul goren dışlayıcı baskı hayatımızın her alanında derinden hissedilecek bir düzeyde. Belma Fırat, belleğin koridorlarında dolaşırken yaşanılabilir bir dünyanın nasıl olması gerektiğine dair alt bir metin sunuyor bize. bu biçimdece, kişi yalnızca edindiği yükü değil, tarih boyunca her toplumun kendisinden daha sonra gelecek nesile aktardığı yükten azade olma imkânı da sunuyor. bir daha de insanın tam manasıyla kendisinden kurtulabileceği sorusunu da sorabilmemizi sağlıyor. Fırat, bu ve emsal sorular etrafında ideolojiyle edebiyatı kaynaştıran cinsler ortası bir kurgu geliştiriyor.
Okumaya devam et...