Saliha Ulusoy
İnsanlığın var oluşundan beri, hangi adalet dilediğimiz vakitte, dilediğimiz biçimde yerini buldu? Bu hangi devirde olursa olsun, mevcut sistemde dayatılan kararlara boyun eğmeye zorlandık, eğmezsek cezalandırıldık ve hatta haksızca canımızdan olduk. birtakım bazı devlet eliyle, kimi bazı dini geleneklerle ve töre kurallarıyla, birtakım bazı toplumsal normların gerektirdiği biçimde… İşte tam da bu noktada hakkını savunmaktan asla vazgeçmeyen, kendi hakkından çok var oldukları toplumun yaşamsal hak ve özgürlüklerini sağlamaya çalışan özel bireyler vardı ki onlar tarihin seyrine istikamet vermekle kalmayıp insanlık için birer ihtilal yarattılar: Sophie Scholl, Nicola Sacco ve Bartolomeo Vanzetti, Harriet Tubman, Harvey Milk, Olympe de Gouges, Giordano Bruno… Bayan hakları, niyet özgürlüğü, eşitlik ve bağımsızlık gayreti için çıktıkları yolda yaşadıkları her şey, ödedikleri bedeller, kendilerinden epey, evvel sevdikleri daha sonra da insanlık içindi.
ADALETE ADANMIŞ ÖMÜRLER
Almanya’daki Nazi zıddı “Beyaz Gül” hareketinin temsilcisi Sophie Scholl; suçlulukları kanıtlanmamış olduğu biçimde yalnızca İtalyan birer göçmen oldukları için idam edilen iki emekçi Sacco ve Vanzetti; Amerika’da yaklaşık 750 kölenin kurtarılmasına ve ömrünü köleliğin kaldırılmasına adayan Harriet Tubman; yalnızca farklı oldukları için “insan” tarifine dâhil bile edilmeyen ve hastalıklı olarak nitelendirilen bireylerin görünür kılınmasına öncülük eden, LGBTİ hareketine canlılık kazandıran Harvey Milk; sadece bayan olduğu için siyasette kendisine yer bulamayan, birinci bayan hakları demecini yayınlama cüreti gösteren Fransız feminist Olympe de Gouges; ve Avrupa’da “düşünme”nin yasak olduğu bir devirde, verdiği fikir özgürlüğü gayreti niçiniyle canice idam edilen filozof Giordano Bruno…
İade-i Prestij: İtaat Etmeyenlerin Öyküsü, Ezgi Cankurtaran, İnkılap Kitabevi, 248 sf, 2022
ŞİMDİ BİRER KAHRAMANLAR
Bu isimlerin hepsinin tek bir ortak tarafı var: iade-i prestij. Yaşadıkları periyotta verdikleri çabanın kıymeti bilinmemişti; öldükten daha sonra meydanlara anıtlarının dikilmesi; okullara, caddelere, kulüplere isimlerinin verilmesi bu acımasız sistemin onlara uyguladığı haksız dayatmayı telafi edecek mi? Zalimce öldürülmeyi ya da mevte terk edilmeyi hak etmişler miydi? Yalnızca gerçek bildikleri yolda başlarını hiç eğmeden yürüdükleri için cezalandırıldılar. Artık ise birer kahraman olarak yaşıyorlar.
ÖLÜM YA DA ÖZGÜRLÜK
örneğin, Hitler siyasetine gösterilen direnişin temsili haline gelen ve bunun için çabucak hemen 20’li yaşlarındayken giyotine gönderilen Sophie’nin bedeli savaş bittikten epeyce daha sonra bilinmiş olabilir, lakin, “Ne üzücü, bu biçimdesine hoş bir gün, bu biçimde bir güneş ve ben gitmek zorundayım…” kelamlarını ona sarf ettiren sistemi Sophie hiç affedebilecek mi?
Sacco ve Vanzetti ise epeyce çabalamış, fazlaca direnmişlerdi fakat yetersiz İngilizceleri, onların elektrikli sandalyeye gönderilmesi için Amerikan hukukuna nazaran, üstünlerin hukukuna bakılırsa kâfi bir sebepti; sadece göçmen ve emekçi oldukları için… “Hakkım olan iki şey var; mevt ya da özgürlük…” düsturuyla, ömrü boyunca yaptığı her şey ırkçılığın önüne geçmek ve halkını kölelikten kurtarmak uğruna olan Harriet Tubman ise hastalık ve fakirlik ortasında öldüğünde, kimse ona yardım eli uzatmamıştı.
Ya çabucak hemen belediye konsebir daha seçilen birinci gey olduktan 11 ay daha sonra acımasız bir suikasta kurban giden Harvey Milk? Cinsiyet eşitliği için ömrünü feda eden, var olduğu toplumda kendine eşit haklarla yer bulmaya çalışan Olympe de Gouges? Fikirleriyle aslında toplumunun ufkunu açan, “evren sonsuzdur” dediği için Engizisyon’un gazabına uğrayan, canlı diri yakılan Giordano Bruno?
“Çoğunluğa alışılmamış bir ses çıkarıyorsan yaşadığın periyotta anlaşılabilmen büyük şans…” (sf. 10) Maalesef ki o denli. Bu nizamı değiştirmek mümkün olabilir mi? Kim bilir? Ezgi Cankurtaran, gazetecilik dürtüleriyle bu biçimde bir çalışmaya imza atmış olmalı. Kendi bakış açısıyla hazırladığı, derin çalışma ve araştırmalarının olan eseri İade-i Prestij ile aslında pek değerli bir vazife üstlenmiş oldu müellif. Bu isimler yalnızca bildiğimiz epey küçük bir azınlık şüphesiz. Geçmişi değiştirmek mümkün olmayabilir fakat gelecek için hâlâ umudumuz var ise bunun için kim bizi yargılayabilir? Haksız dayatmaların son bulduğu, her bireyin özgürce ve korkusuzca hakkını savunabildiği kaç hoş yarınlara.
Okumaya devam et...
İnsanlığın var oluşundan beri, hangi adalet dilediğimiz vakitte, dilediğimiz biçimde yerini buldu? Bu hangi devirde olursa olsun, mevcut sistemde dayatılan kararlara boyun eğmeye zorlandık, eğmezsek cezalandırıldık ve hatta haksızca canımızdan olduk. birtakım bazı devlet eliyle, kimi bazı dini geleneklerle ve töre kurallarıyla, birtakım bazı toplumsal normların gerektirdiği biçimde… İşte tam da bu noktada hakkını savunmaktan asla vazgeçmeyen, kendi hakkından çok var oldukları toplumun yaşamsal hak ve özgürlüklerini sağlamaya çalışan özel bireyler vardı ki onlar tarihin seyrine istikamet vermekle kalmayıp insanlık için birer ihtilal yarattılar: Sophie Scholl, Nicola Sacco ve Bartolomeo Vanzetti, Harriet Tubman, Harvey Milk, Olympe de Gouges, Giordano Bruno… Bayan hakları, niyet özgürlüğü, eşitlik ve bağımsızlık gayreti için çıktıkları yolda yaşadıkları her şey, ödedikleri bedeller, kendilerinden epey, evvel sevdikleri daha sonra da insanlık içindi.
ADALETE ADANMIŞ ÖMÜRLER
Almanya’daki Nazi zıddı “Beyaz Gül” hareketinin temsilcisi Sophie Scholl; suçlulukları kanıtlanmamış olduğu biçimde yalnızca İtalyan birer göçmen oldukları için idam edilen iki emekçi Sacco ve Vanzetti; Amerika’da yaklaşık 750 kölenin kurtarılmasına ve ömrünü köleliğin kaldırılmasına adayan Harriet Tubman; yalnızca farklı oldukları için “insan” tarifine dâhil bile edilmeyen ve hastalıklı olarak nitelendirilen bireylerin görünür kılınmasına öncülük eden, LGBTİ hareketine canlılık kazandıran Harvey Milk; sadece bayan olduğu için siyasette kendisine yer bulamayan, birinci bayan hakları demecini yayınlama cüreti gösteren Fransız feminist Olympe de Gouges; ve Avrupa’da “düşünme”nin yasak olduğu bir devirde, verdiği fikir özgürlüğü gayreti niçiniyle canice idam edilen filozof Giordano Bruno…
İade-i Prestij: İtaat Etmeyenlerin Öyküsü, Ezgi Cankurtaran, İnkılap Kitabevi, 248 sf, 2022
ŞİMDİ BİRER KAHRAMANLAR
Bu isimlerin hepsinin tek bir ortak tarafı var: iade-i prestij. Yaşadıkları periyotta verdikleri çabanın kıymeti bilinmemişti; öldükten daha sonra meydanlara anıtlarının dikilmesi; okullara, caddelere, kulüplere isimlerinin verilmesi bu acımasız sistemin onlara uyguladığı haksız dayatmayı telafi edecek mi? Zalimce öldürülmeyi ya da mevte terk edilmeyi hak etmişler miydi? Yalnızca gerçek bildikleri yolda başlarını hiç eğmeden yürüdükleri için cezalandırıldılar. Artık ise birer kahraman olarak yaşıyorlar.
ÖLÜM YA DA ÖZGÜRLÜK
örneğin, Hitler siyasetine gösterilen direnişin temsili haline gelen ve bunun için çabucak hemen 20’li yaşlarındayken giyotine gönderilen Sophie’nin bedeli savaş bittikten epeyce daha sonra bilinmiş olabilir, lakin, “Ne üzücü, bu biçimdesine hoş bir gün, bu biçimde bir güneş ve ben gitmek zorundayım…” kelamlarını ona sarf ettiren sistemi Sophie hiç affedebilecek mi?
Sacco ve Vanzetti ise epeyce çabalamış, fazlaca direnmişlerdi fakat yetersiz İngilizceleri, onların elektrikli sandalyeye gönderilmesi için Amerikan hukukuna nazaran, üstünlerin hukukuna bakılırsa kâfi bir sebepti; sadece göçmen ve emekçi oldukları için… “Hakkım olan iki şey var; mevt ya da özgürlük…” düsturuyla, ömrü boyunca yaptığı her şey ırkçılığın önüne geçmek ve halkını kölelikten kurtarmak uğruna olan Harriet Tubman ise hastalık ve fakirlik ortasında öldüğünde, kimse ona yardım eli uzatmamıştı.
Ya çabucak hemen belediye konsebir daha seçilen birinci gey olduktan 11 ay daha sonra acımasız bir suikasta kurban giden Harvey Milk? Cinsiyet eşitliği için ömrünü feda eden, var olduğu toplumda kendine eşit haklarla yer bulmaya çalışan Olympe de Gouges? Fikirleriyle aslında toplumunun ufkunu açan, “evren sonsuzdur” dediği için Engizisyon’un gazabına uğrayan, canlı diri yakılan Giordano Bruno?
“Çoğunluğa alışılmamış bir ses çıkarıyorsan yaşadığın periyotta anlaşılabilmen büyük şans…” (sf. 10) Maalesef ki o denli. Bu nizamı değiştirmek mümkün olabilir mi? Kim bilir? Ezgi Cankurtaran, gazetecilik dürtüleriyle bu biçimde bir çalışmaya imza atmış olmalı. Kendi bakış açısıyla hazırladığı, derin çalışma ve araştırmalarının olan eseri İade-i Prestij ile aslında pek değerli bir vazife üstlenmiş oldu müellif. Bu isimler yalnızca bildiğimiz epey küçük bir azınlık şüphesiz. Geçmişi değiştirmek mümkün olmayabilir fakat gelecek için hâlâ umudumuz var ise bunun için kim bizi yargılayabilir? Haksız dayatmaların son bulduğu, her bireyin özgürce ve korkusuzca hakkını savunabildiği kaç hoş yarınlara.
Okumaya devam et...