Dünyaca ünlü İngiliz muharrir ve filozof Aldous Huxley, 1990’lı senelerdan günümüze hem sanat tıpkı vakitte düşün dünyasında fikirleri ve yapıtlarıyla yükünü koruyor. Onu efsaneleştiren, sık sık “tüm vakit içinderın en âlâ romanları” listelerinde okurun karşısına çıkan ve 1932 yılında birinci kere yayımlanan yapıtı ‘Cesur Yeni Dünya’ başta olmak üzere, kaleme aldığı çabucak her roman dünyanın dört yanında arka arda yeni baskılarını yapıyor. Dünyaca ünlü müzik kümesi The Doors’un ismine ilham olan ve yirminci yüzyılın en dikkat cazibeli kurgu dışı yapıtları içinde yerini alan derinlikli ideoloji yapıtı ‘Algı Kapıları’ üzere felsefi yapıtlarıyla de “Nasıl bir insan?”, “Nasıl bir toplum?”, “Nasıl bir iktidar?” üzere yüzsenelerdır karşılığı aranagelmiş sorulara verdiği cevaplarla kitleleri peşinden sürüklemeye devam ediyor.
Kırk yılı aşan müelliflik ömrü boyunca hem roman tıpkı vakitte kurgu dışı toplam elliden çok eser kaleme alan Huxley’nin bu sefer ütopik bir geleceği anlattığı romanı ‘Ada’, İthaki Yayınları etiketi ve Seniha Akar çevirisiyle raflarda yerini aldı.
İlk defa 1962 yılında okurla buluşan bu roman, müellifin Kasım 1963 yılında, ABD Lideri John F. Kennedy’yle tıpkı günde hayatını kaybetmesindilk evvel yayımlanan son kitabı olma özelliği taşıyor.
hiç bir vakit distopik ‘Cesur Yeni Dünya’nın ya da ‘Krom Sarısı’nın, ‘Algı Kapıları’nın, ‘Cennet ve Cehennem’in kazandığı muvaffakiyet ve şöhreti elde edemeyen ‘Ada’, köktendinci inançların ve her şeye gücü yeten önderlerin olmadığı, kimsenin bir başkasından beş kat fazla maaş kazanmadığı, cinselliğin özgür yaşandığı ve günümüzdeki biçimiyle ailelerin yerini daha geniş, “toplumsal ailelerin” aldığı bir dünyayı mümkün kılıyor.
Gelelim bu fanatizmden beslenen dinler, militarizm, petrolün dünyadaki jeopolitik ehemmiyeti üzere mevzular hakkında anlattıklarıyla şaşırtan derecede bir kehanetler kitabı üzere okunabilen ‘Ada’nın konusuna…
Ada, Aldous Huxley, Mütercim: Seniha Akar, 368 syf., İthaki Yayınları, 2016.
Roman, gazeteci Will Farnaby’nin, Pala isimli ada yakınlarında bir deniz kazası geçirmesiyle başlıyor. Geçirdiği kazanın akabinde ada halkı tarafınca tabiri caizse kıyıya vurmuş ve baygın biçimde bulunan Will bir köye getirilir ve burada yerli halk tarafınca tedavisine başlanır. Lakin kahramanımızın geçirdiği kaza göründüğü kadar günahsız değildir. Adanın petrol kaynaklarını ele geçirmek isteyenler için casusluk yapmak üzere oraya gönderilen Will, Pala’da geçireceği günler boyunca buradaki beşerlerle bağlantılar geliştirecek, onların hayat biçimleriyle tanışacak ve günler geçtikte buranın fazlaca özel bir yer olduğunu fark etmeye başlayacaktır. vakit içinde, uğrunda buraya geldiği maksadı sorgulamaya, dünyanın geri kalanındaki kapitalist, faşist, militarist düzendense buradaki toplumsal ve idari tertibin her manada epeyce daha “yaşanabilir” olduğunu fark etmeye başlayacaktır.
HAYALİNDEKİ DÜNYAYI RESMETTİĞİ ROMAN
‘Ada’, dünyanın kalanından evvela inanç sistemiyle ayrılıyor. Rastgele bir ibadethanesi olmayan Pala halkının inancı dolaysız, direkt bir tecrübesi savunuyor ve doğrulanamayan, mitten öteye gidemeyen, dogmalardan beslenen her inancı, bu inanca ilham veren hisleri bile reddediyor. bu biçimdece Pala halkı dini önderler, siyaseti yönlendiren dini telaffuzlar, kehanetler; bunların tümünden korunmuş durumda.
Pala’da huzurun kıymetli bir bileşeni, adada uygulanan nüfus denetimi sistemidir. Nüfus denetimi yardımıyla var olan kaynaklar ada halkına ziyadesiyle yeterken, ülke iktisadı de bu bolluktan olumlu biçimde etkileniyor.
GELENEKSEL AİLE YAPISINA MEYDAN OKUYOR
Nüfus denetimi devletin nezaretindeyken, çocukların bakımı da gerçek hayattaki var olan sistemden pek farklı biçimde planlanıyor. Tıpkı bundan yüzseneler evvel Descartes’ın ülkü bir devlet sisteminde çocukların anne babanın himayesinden alınmasını savunması üzere, ‘Ada’da da çocuklar tek bir anne baba himayesi altında değil. Burada tüm çocuklar tüm yetişkinlerin ortak sorumluluğu olarak görülüyor. bu biçimdece belli ebeveynlerin eksiklikleri, telaşları ve ruhsal sıkıntıları çocuklarına geçmiyor.
İnsanlara mutluluğa ulaşmak için muhtaçlık duydukları her şeyi sağlayan ütopik bir toplum ve devlet tasvirine yönelik pek bahadır bir eser olan ‘Ada’da Pala halkı tıp ya da besin idaresi ile ilgili birkaç aygıtın haricinde teknoloji kullanmasını reddediyor. Öte yandan hayat kurtaran ameliyatları ve antibiyotikleri de asla reddetmiyor, gerekli teknoloji haricinde “dışa bağımlı” olmalarına niye olacak her şeyi sistemlerinin ve yönetimlerinin haricinde tutuyorlar. Bu da onları ticaretin çoğunlukla petrolle, silahla döndüğü o “kirli” dünyayla rastgele bir paydaşlıktan korumuş oluyor.
Aldous Huxley yalnızca bir romancı değildi. İncelediği felsefi hususları kurgusal romanlarında bir kıssaya işleyerek ortaya görüntü çıkarır, kelamını ettiği fikirleri kurguda ete kemiğe büründürerek “nasıl olacağını” görür ve gösterirdi. ötürüsıyla karakter gelişimi ve olay örgüsü üzere romanın teknik noktalarına fazlaca da odaklanmayan müellifin asıl sorunu, romanlarını dolduran o felsefi fikirlerdi. ‘Ada’, her ne kadar “en popüler” romanı olmayı başaramamışsa da hayatı boyunca savunduğu ve kendi hayatının çerçevesini de çizdiği hayat biçimini anlattığı, inandığı pahalarla oluşmuş bir “cennetvari” dünyayı anlattığı bu roman müellifin felsefi fikirlerinin ve tenkitlerinin aktarılmasına hizmet ediyor.
HUXLEY’NİN SAVUNDUĞU İNSAN BU ROMANDA HAYAT BULUYOR
Yazar ‘Ada’da çabucak tüm inanç sistemlerinde kendini gösteren, Budizm’de tepeye yerleşen, insanın bu makus dünyadan fakat kendisini soyutlayarak, bu dünyanın tehlikeli “nimetlerini” reddederek, mevtin tek gerçek olduğu fikrine sarılarak yaşarsa “iyi insan” olabileceği fikrini netlikle reddediyor. Tüm bu bakış açılarının karşısına kendi fikirlerini koyuyor.
Huxley’e bakılırsa yeterli insan olmanın temelinde kişinin kim olduğunu bilmesi yatar. Kişinin sahiden kim olduğunu bilmesi için evvela kim olduğunu sandığını ya da kim olmak için çabaladığını güzelce anlaması gerekir. Olmaya çalıştığı kişinin kendisini ne yapmaya ve nasıl hissetmeye zorladığını fark eden insan finalde kim olmadığını gorecektir. İşte bu bilgi, yani kişinin kim olmadığını anladığı aydınlanma an’ı, onu kim olduğunu öğrenme şuuruna bir adım daha yakınlaştıracaktır. Huxley, kim olmadığımıza dair bu aydınlanma anları bir müddetklilik haline geldiğine, vakit içinde kim olduğumuzu nazaranceğimizi savunur.
İnsanı idealize eden, onu daima aşikâr kalıplara sığdırmaya çalışan tüm inanç, yönetim ve teknoloji sistemlerini reddeden bir toplumun idealize edildiği ‘Ada’, köklerini müellifin işte bu fikirlerinden alıyor.
Son derece akıcı ve sade bir lisanla kaleme alınmış olan ‘Ada’, yalnızca bilimkurgu ya da ideoloji okumayı seven okurları değil, çarpıcı ve heyecan verici bir dünyayla tanışmak isteyen tüm okurlarını raflarda bekliyor.
Okumaya devam et...
Kırk yılı aşan müelliflik ömrü boyunca hem roman tıpkı vakitte kurgu dışı toplam elliden çok eser kaleme alan Huxley’nin bu sefer ütopik bir geleceği anlattığı romanı ‘Ada’, İthaki Yayınları etiketi ve Seniha Akar çevirisiyle raflarda yerini aldı.
İlk defa 1962 yılında okurla buluşan bu roman, müellifin Kasım 1963 yılında, ABD Lideri John F. Kennedy’yle tıpkı günde hayatını kaybetmesindilk evvel yayımlanan son kitabı olma özelliği taşıyor.
hiç bir vakit distopik ‘Cesur Yeni Dünya’nın ya da ‘Krom Sarısı’nın, ‘Algı Kapıları’nın, ‘Cennet ve Cehennem’in kazandığı muvaffakiyet ve şöhreti elde edemeyen ‘Ada’, köktendinci inançların ve her şeye gücü yeten önderlerin olmadığı, kimsenin bir başkasından beş kat fazla maaş kazanmadığı, cinselliğin özgür yaşandığı ve günümüzdeki biçimiyle ailelerin yerini daha geniş, “toplumsal ailelerin” aldığı bir dünyayı mümkün kılıyor.
Gelelim bu fanatizmden beslenen dinler, militarizm, petrolün dünyadaki jeopolitik ehemmiyeti üzere mevzular hakkında anlattıklarıyla şaşırtan derecede bir kehanetler kitabı üzere okunabilen ‘Ada’nın konusuna…
Ada, Aldous Huxley, Mütercim: Seniha Akar, 368 syf., İthaki Yayınları, 2016.
Roman, gazeteci Will Farnaby’nin, Pala isimli ada yakınlarında bir deniz kazası geçirmesiyle başlıyor. Geçirdiği kazanın akabinde ada halkı tarafınca tabiri caizse kıyıya vurmuş ve baygın biçimde bulunan Will bir köye getirilir ve burada yerli halk tarafınca tedavisine başlanır. Lakin kahramanımızın geçirdiği kaza göründüğü kadar günahsız değildir. Adanın petrol kaynaklarını ele geçirmek isteyenler için casusluk yapmak üzere oraya gönderilen Will, Pala’da geçireceği günler boyunca buradaki beşerlerle bağlantılar geliştirecek, onların hayat biçimleriyle tanışacak ve günler geçtikte buranın fazlaca özel bir yer olduğunu fark etmeye başlayacaktır. vakit içinde, uğrunda buraya geldiği maksadı sorgulamaya, dünyanın geri kalanındaki kapitalist, faşist, militarist düzendense buradaki toplumsal ve idari tertibin her manada epeyce daha “yaşanabilir” olduğunu fark etmeye başlayacaktır.
HAYALİNDEKİ DÜNYAYI RESMETTİĞİ ROMAN
‘Ada’, dünyanın kalanından evvela inanç sistemiyle ayrılıyor. Rastgele bir ibadethanesi olmayan Pala halkının inancı dolaysız, direkt bir tecrübesi savunuyor ve doğrulanamayan, mitten öteye gidemeyen, dogmalardan beslenen her inancı, bu inanca ilham veren hisleri bile reddediyor. bu biçimdece Pala halkı dini önderler, siyaseti yönlendiren dini telaffuzlar, kehanetler; bunların tümünden korunmuş durumda.
Pala’da huzurun kıymetli bir bileşeni, adada uygulanan nüfus denetimi sistemidir. Nüfus denetimi yardımıyla var olan kaynaklar ada halkına ziyadesiyle yeterken, ülke iktisadı de bu bolluktan olumlu biçimde etkileniyor.
GELENEKSEL AİLE YAPISINA MEYDAN OKUYOR
Nüfus denetimi devletin nezaretindeyken, çocukların bakımı da gerçek hayattaki var olan sistemden pek farklı biçimde planlanıyor. Tıpkı bundan yüzseneler evvel Descartes’ın ülkü bir devlet sisteminde çocukların anne babanın himayesinden alınmasını savunması üzere, ‘Ada’da da çocuklar tek bir anne baba himayesi altında değil. Burada tüm çocuklar tüm yetişkinlerin ortak sorumluluğu olarak görülüyor. bu biçimdece belli ebeveynlerin eksiklikleri, telaşları ve ruhsal sıkıntıları çocuklarına geçmiyor.
İnsanlara mutluluğa ulaşmak için muhtaçlık duydukları her şeyi sağlayan ütopik bir toplum ve devlet tasvirine yönelik pek bahadır bir eser olan ‘Ada’da Pala halkı tıp ya da besin idaresi ile ilgili birkaç aygıtın haricinde teknoloji kullanmasını reddediyor. Öte yandan hayat kurtaran ameliyatları ve antibiyotikleri de asla reddetmiyor, gerekli teknoloji haricinde “dışa bağımlı” olmalarına niye olacak her şeyi sistemlerinin ve yönetimlerinin haricinde tutuyorlar. Bu da onları ticaretin çoğunlukla petrolle, silahla döndüğü o “kirli” dünyayla rastgele bir paydaşlıktan korumuş oluyor.
Aldous Huxley yalnızca bir romancı değildi. İncelediği felsefi hususları kurgusal romanlarında bir kıssaya işleyerek ortaya görüntü çıkarır, kelamını ettiği fikirleri kurguda ete kemiğe büründürerek “nasıl olacağını” görür ve gösterirdi. ötürüsıyla karakter gelişimi ve olay örgüsü üzere romanın teknik noktalarına fazlaca da odaklanmayan müellifin asıl sorunu, romanlarını dolduran o felsefi fikirlerdi. ‘Ada’, her ne kadar “en popüler” romanı olmayı başaramamışsa da hayatı boyunca savunduğu ve kendi hayatının çerçevesini de çizdiği hayat biçimini anlattığı, inandığı pahalarla oluşmuş bir “cennetvari” dünyayı anlattığı bu roman müellifin felsefi fikirlerinin ve tenkitlerinin aktarılmasına hizmet ediyor.
HUXLEY’NİN SAVUNDUĞU İNSAN BU ROMANDA HAYAT BULUYOR
Yazar ‘Ada’da çabucak tüm inanç sistemlerinde kendini gösteren, Budizm’de tepeye yerleşen, insanın bu makus dünyadan fakat kendisini soyutlayarak, bu dünyanın tehlikeli “nimetlerini” reddederek, mevtin tek gerçek olduğu fikrine sarılarak yaşarsa “iyi insan” olabileceği fikrini netlikle reddediyor. Tüm bu bakış açılarının karşısına kendi fikirlerini koyuyor.
Huxley’e bakılırsa yeterli insan olmanın temelinde kişinin kim olduğunu bilmesi yatar. Kişinin sahiden kim olduğunu bilmesi için evvela kim olduğunu sandığını ya da kim olmak için çabaladığını güzelce anlaması gerekir. Olmaya çalıştığı kişinin kendisini ne yapmaya ve nasıl hissetmeye zorladığını fark eden insan finalde kim olmadığını gorecektir. İşte bu bilgi, yani kişinin kim olmadığını anladığı aydınlanma an’ı, onu kim olduğunu öğrenme şuuruna bir adım daha yakınlaştıracaktır. Huxley, kim olmadığımıza dair bu aydınlanma anları bir müddetklilik haline geldiğine, vakit içinde kim olduğumuzu nazaranceğimizi savunur.
İnsanı idealize eden, onu daima aşikâr kalıplara sığdırmaya çalışan tüm inanç, yönetim ve teknoloji sistemlerini reddeden bir toplumun idealize edildiği ‘Ada’, köklerini müellifin işte bu fikirlerinden alıyor.
Son derece akıcı ve sade bir lisanla kaleme alınmış olan ‘Ada’, yalnızca bilimkurgu ya da ideoloji okumayı seven okurları değil, çarpıcı ve heyecan verici bir dünyayla tanışmak isteyen tüm okurlarını raflarda bekliyor.
Okumaya devam et...