Günnur Aksakal Baykan
Kimi muharrirler büyüdükleri coğrafyanın izlerini taşır, hatta bu izi alır, büyütür ve yazın hayatının merkezine yerleştirir. Büyüdüğü yer muharririn varoluşu haline gelir bir noktada… Joanne Schwartz da bu müelliflerden biri.
Çocukluğunu Kanada’nın küçük bir kasabasında geçiren başarılı müellif, bu durumun öykü anlatıcılığını etkilediğini söylüyor. Schwartz, yapıtlarının birçoklarında her gün kendini tekrar eden ömrü öykünün art planına yerleştiriyor, küçük yerlerin vakit hissini çocukların gözünden anlatıyor. Bunun niçinini şu biçimde açıklıyor:
“(…) Çocuklar için, bir günün gelişimi, vakti anlamalarının birinci yollarından biridir. Gündelik ritüeller onların günlük ömürlerine biçim ve mana katar.”(1)
Babamı Beklerken, Joanne Schwartz, Tercüman: Gonca Özmen, 52 syf., Kırmızı Kedi Çocuk, 2022.
Muharririn Kırmızı Kedi Çocuk tarafınca ‘Babamı Beklerken’ ismiyle yayımlanan kitabı da bir madenci çocuğunun “bayağı” bir günü üzerinden her gün deneyimlediği hisleri ve kanılarına odaklanıyor. Schwartz, sorununu fazla sözle değil, hakikat sözlerle anlatmayı başarıyor. Fotoğraflı kitapların her vakit kendisini heyecanlandırdığını söyleyen müellif, sözlerini başarılı çizer Sydney Smith’in fotoğraflarıyla bir ortaya getiriyor ve ortaya görsel bir şölen çıkıyor.
‘Babamı Beklerken’in birinci sayfasında okuru sade ve sıcak bir mutfak karşılıyor. Duvar boyunca uzanan pencereden güneş, yeşillik ve deniz görünüyor. Tezgâhın üzerindeki çiçekler, eski radyo, dilimlenmiş ekmek, -muhtemelen- akşamdan kalan yarı dolu yarı boş kahve fincanları… Smith’in çizimleri yardımıyla buranın sıcacık bir aile konutu olduğu çabucak hissediliyor.
Kahramanımız tüm gün denizin altında maden arayan personellerden birinin oğlu. Bu sevimli kasabada pırıl pırıl bir sabaha çiçeklerin hışırtısı, köpeklerin havlaması ve martı sesleriyle uyanıyor. Bakımsız eski püskü bir parkta arkadaşlarıyla oynuyor. Kırılan salıncakların tamir edilmediği, kendi halinde yaşayan, tahminen unutulmuş bir yer burası. Çok duman var, işe giden beşerler nizami adımlarla ilerliyor lakin kentleşmenin verdiği yorgunluk ve gürültü çabucak hemen mahvetmemiş buraları. Hâlâ tabiatın tüm hoşlukları etrafı sarıp sarmalıyor.
Denizin yıldızlandığı, yeşilin açtığı fotoğraflarda umut dolu bir tasvir var. Fakat kimi noktalarda beliren kömür karaları dikkat çekiyor. Evet, burası bir maden kasabası. Burada yaşamak için madende çalışıp tüm gün yerin altında kalıyorsunuz. Şayet uzun mesai saatleri bittiğinde konutunuza sağ salim dönebiliyorsanız şanslısınız. Türkiyeli okur, bu kömür karalarını Soma’dan ve Ermenek’ten tanıyor. Fotoğraflara bakarken bu tanışıklık birtakım bazı kalpte bir sızı birtakım kimi boğazda bir yumru olarak kendini gösteriyor.
‘Babamı Beklerken’i okurken zihnimde bir manzara dolaşıyor, mani olamıyorum. Hayır, Zola’nın ‘Germinal’inden ya da 90’lı yılların Zonguldak’ından değil. Tıpkı Smith’inki üzere sıcacık bir fotoğraf; uzun bir mutfak tezgâhı, anne ve çocuk oturuyor, babaysa başındaki ışıklı baretle bu görüntüyü aydınlatıyor. Ardı zifiri karanlık… Bir madenci çocuğunun elinden çıkan bu resim(2) madencilerin ailesine bakmak için ne şartlarda çalıştığını düşündürmeye yetiyor.
Lise öğrencisi Nihal Acar tarafınca yapılan fotoğraf.
Joanne Schwartz da tıpkı bu fotoğraf üzere yalın bir biçimde anlatıyor madenci çocuklarının iç dünyasını. örneğin bu çocuklar güneşin altında uçsuz bucaksız ufuk beyazlığına bakarken dahi yerin yedi kat altındaki babalarını düşünüyor. Çalışma şartlarının zorluğunu çocuk aklıyla kavrıyor ve gelecekten korkuyorlar. Korkuyorlar zira büyüdüklerinde nasıl bir miras devralacağını biliyorlar. “Bir gün sıra bana da gelecek. Bir madencinin oğluyum ben” diyorlar.
‘Babamı Beklerken’, tasayı ve memnunluğu en saf noktasından yakalıyor. Hayat üzere bir zıtlıklar kitabı: Bir sayfadaki pırıl pırıl kıyısı öbür sayfada yeraltının kapkara tünelleri takip ediyor. Başarılı şair ve tercüman Gonca Özmen tarafınca Türkçeye kazandırılan bu metin şiirsi lisanı ve pastoral çizimleriyle hem yetişkinlere birebir vakitte çocuklara hitap ediyor.
Dipnotlar
Kimi muharrirler büyüdükleri coğrafyanın izlerini taşır, hatta bu izi alır, büyütür ve yazın hayatının merkezine yerleştirir. Büyüdüğü yer muharririn varoluşu haline gelir bir noktada… Joanne Schwartz da bu müelliflerden biri.
Çocukluğunu Kanada’nın küçük bir kasabasında geçiren başarılı müellif, bu durumun öykü anlatıcılığını etkilediğini söylüyor. Schwartz, yapıtlarının birçoklarında her gün kendini tekrar eden ömrü öykünün art planına yerleştiriyor, küçük yerlerin vakit hissini çocukların gözünden anlatıyor. Bunun niçinini şu biçimde açıklıyor:
“(…) Çocuklar için, bir günün gelişimi, vakti anlamalarının birinci yollarından biridir. Gündelik ritüeller onların günlük ömürlerine biçim ve mana katar.”(1)
Babamı Beklerken, Joanne Schwartz, Tercüman: Gonca Özmen, 52 syf., Kırmızı Kedi Çocuk, 2022.
Muharririn Kırmızı Kedi Çocuk tarafınca ‘Babamı Beklerken’ ismiyle yayımlanan kitabı da bir madenci çocuğunun “bayağı” bir günü üzerinden her gün deneyimlediği hisleri ve kanılarına odaklanıyor. Schwartz, sorununu fazla sözle değil, hakikat sözlerle anlatmayı başarıyor. Fotoğraflı kitapların her vakit kendisini heyecanlandırdığını söyleyen müellif, sözlerini başarılı çizer Sydney Smith’in fotoğraflarıyla bir ortaya getiriyor ve ortaya görsel bir şölen çıkıyor.
‘Babamı Beklerken’in birinci sayfasında okuru sade ve sıcak bir mutfak karşılıyor. Duvar boyunca uzanan pencereden güneş, yeşillik ve deniz görünüyor. Tezgâhın üzerindeki çiçekler, eski radyo, dilimlenmiş ekmek, -muhtemelen- akşamdan kalan yarı dolu yarı boş kahve fincanları… Smith’in çizimleri yardımıyla buranın sıcacık bir aile konutu olduğu çabucak hissediliyor.
Kahramanımız tüm gün denizin altında maden arayan personellerden birinin oğlu. Bu sevimli kasabada pırıl pırıl bir sabaha çiçeklerin hışırtısı, köpeklerin havlaması ve martı sesleriyle uyanıyor. Bakımsız eski püskü bir parkta arkadaşlarıyla oynuyor. Kırılan salıncakların tamir edilmediği, kendi halinde yaşayan, tahminen unutulmuş bir yer burası. Çok duman var, işe giden beşerler nizami adımlarla ilerliyor lakin kentleşmenin verdiği yorgunluk ve gürültü çabucak hemen mahvetmemiş buraları. Hâlâ tabiatın tüm hoşlukları etrafı sarıp sarmalıyor.
Denizin yıldızlandığı, yeşilin açtığı fotoğraflarda umut dolu bir tasvir var. Fakat kimi noktalarda beliren kömür karaları dikkat çekiyor. Evet, burası bir maden kasabası. Burada yaşamak için madende çalışıp tüm gün yerin altında kalıyorsunuz. Şayet uzun mesai saatleri bittiğinde konutunuza sağ salim dönebiliyorsanız şanslısınız. Türkiyeli okur, bu kömür karalarını Soma’dan ve Ermenek’ten tanıyor. Fotoğraflara bakarken bu tanışıklık birtakım bazı kalpte bir sızı birtakım kimi boğazda bir yumru olarak kendini gösteriyor.
‘Babamı Beklerken’i okurken zihnimde bir manzara dolaşıyor, mani olamıyorum. Hayır, Zola’nın ‘Germinal’inden ya da 90’lı yılların Zonguldak’ından değil. Tıpkı Smith’inki üzere sıcacık bir fotoğraf; uzun bir mutfak tezgâhı, anne ve çocuk oturuyor, babaysa başındaki ışıklı baretle bu görüntüyü aydınlatıyor. Ardı zifiri karanlık… Bir madenci çocuğunun elinden çıkan bu resim(2) madencilerin ailesine bakmak için ne şartlarda çalıştığını düşündürmeye yetiyor.
Lise öğrencisi Nihal Acar tarafınca yapılan fotoğraf.
Joanne Schwartz da tıpkı bu fotoğraf üzere yalın bir biçimde anlatıyor madenci çocuklarının iç dünyasını. örneğin bu çocuklar güneşin altında uçsuz bucaksız ufuk beyazlığına bakarken dahi yerin yedi kat altındaki babalarını düşünüyor. Çalışma şartlarının zorluğunu çocuk aklıyla kavrıyor ve gelecekten korkuyorlar. Korkuyorlar zira büyüdüklerinde nasıl bir miras devralacağını biliyorlar. “Bir gün sıra bana da gelecek. Bir madencinin oğluyum ben” diyorlar.
‘Babamı Beklerken’, tasayı ve memnunluğu en saf noktasından yakalıyor. Hayat üzere bir zıtlıklar kitabı: Bir sayfadaki pırıl pırıl kıyısı öbür sayfada yeraltının kapkara tünelleri takip ediyor. Başarılı şair ve tercüman Gonca Özmen tarafınca Türkçeye kazandırılan bu metin şiirsi lisanı ve pastoral çizimleriyle hem yetişkinlere birebir vakitte çocuklara hitap ediyor.
Dipnotlar
- Joanne Schwartz ile yapılan söyleşi için bkz. http://bookcentre.ca/publications/newsletter/december-2018#author
- Lise öğrencisi Nihal Acar tarafınca yapılan fotoğraf.