Ali Eroğul
Kerem Eksen’in yakın vakitte yayınlanan son romanı ‘Ölümden Uzak Bir Yer’, tam tarihini bilmediğimiz bir vakit diliminde; bir ayağı Manisa’da bir ayağı Çanakkale’de geçiyor. Kitapta öğretmen anne (Ömür), baba (Sait) ve oğulları Yusuf’un makus mukadderatlarına şahit oluyoruz. Başlangıçta memnun bir yuva tablosu var. Sofralarda şen şakrak sohbetler, kır gezmeleri, uzun seyahatler… Bir vakitler, bütün dünya onlar için yaratılmış üzere sevinçli beşerler. Lakin sayfalar ilerledikçe müellif bu memnunluğu onlara fazlaca görüyor ve memnunluk, yerini katıksız bir drama terk ediyor. Ömür’ün amansız bir hastalığa yakalanmasını, tedavi sürecini, ikinci çocuk Elif’in erken doğumu daha sonrasında hayata tutunamamasını okuyoruz.
Roman, ailenin altüst olması, her insanın bir yerlere savrulmasıyla ilerliyor. Evet gereğince ipucu verdiğimi düşünüyorum, o hâlde gerisini okurlara bırakalım.
KAYBETME KAYGISI
Küçük burjuva ömür biçiminden ve aile etraflarından bahsediyoruz. Bir ayağı çağdaş, başka ayağı klâsik dünyada. Batılı, seküler ömür usulüne öykünme, o dünyanın tüketim alışkanlıklarını takip etmeye çalışmanın yanı sıra, meseleleri çözmek için hurafeden, muskadan medet umma birlikte yaşanıyor. Tümden bir tarafa yanlışsız kaydıkları söylenemez, Anadolu Müslümanlığı diye tabir edilen hayat stili baskın gözüküyor. Okuyabilenler, doktorluk, öğretmenlik üzere mesleklere yönelirken okuyamayanlar, manifaturacılık, nalburluk, emlak komisyonculuğu gibisi işleri yapıyor. Servet istifleme bakımından asla burjuvaziye yetişme imkânı olmayan, kendi emek gücünün beceresine dayanan, muhtaçlık duyduğunda alttaki emekçi sınıfının emeğine talip olsa da iktisattaki buhranlar niçiniyle her an oraya düşme telaşı taşıyan bir etraf. Marx, küçük burjuva katmanının tarihî olarak kaybedici bir rol oynadığını söylememiş miydi? İşte burada o kaybetme korkusu epeyce net olarak kendisini faş ediyor. Küçük esnaflık yapanlar içinde tutunamayanlarla karşılaşıyoruz. İflasın eşiğine gelenler, sıhhati bozulanlar, aileleri dağılanlar. Meslek sahibi olanlar da her daim borcun harcın içerisinde. Kapitalizm, son analizde bir kriz tertibidir.
Vefattan Uzak Bir Yer, Kerem Eksen, 144 syf., Yapı Kredi Yayınları, 2022.
O İNANILMAZ OLAY…
Romanda, kameranın öne çıkardığı somut imaj, mevt. Vefatla yüzleşememe teması bariz. “Ölüm korkusu mevtten daha korkunçtur” demiş Schiller. Daima ondan kaçsak da kendini daima dayatıyor. Ölen kişi, genç ya da yaşlı, kaç yaşında olursa olsun sahniçin çekilmiş, canlı diyalog artık sona ermiştir. halbuki maddi ve manevi mirası yaşamaya devam eder. Geleceğe transfer, yalnızca malın mülkün daha sonraki nesillere geçmesinden ibaret değildir. Ölenle bağı olanlar için cüzdanın ortasındaki para kadar vesikalık fotoğrafın da manası vardır. Kundaktaki bebekten, doksanlık ihtiyara kadar herkes tıpkı kümenin içerisindedir. Jacques Ruffié, “ölümün cinselliğe ödenen mecburi fidye” olduğunu söylerken haklıdır. Yüksek bir fidyedir vefat. Ölenler, kalanların hayatlarını şekillendirmeye devam ederler. Hayallerde canlanırlar, sohbetlere girerler. Şifa verip onulmaz sıkıntılara düşürebilirler. Sait ve Yusuf’un baba oğul alakası kayıplarla örselenir. Yaşadıkları o “inanılmaz olay”, vefat gibisi bir şey değil midir? yıllar geçtikçe, hayaller yerini hayal kırıklıklarına bırakır.
BABA OĞUL…
Baba-oğul alakası edebiyatta oldukçaça kullanılan, üstünde psikanalitik yorumlar yapılan bir diğer tema. Kimi muharrirler bunu babanın gözünden, bazıları oğulun gözünden aktarırlar; anlatıda genelde bir istikrar durumu bulunmaz. Babalık, aile otomobilini kazasız belasız menzile ulaştırma bakılırsavidir. Lakin yolda kesinlikle aksilikler çıkar, motor su kaynatır, lastik patlar, fren tutmaz, tahminen kazalar meydana gelir. Bir bakmışız ki oğul, farklı bir dünya görüşüne, aklımıza hiç getirmek istemediğimiz alışkanlıklara sahip olmuştur. Ruhsal dünyasında hastalıklar, sakatlıklar çıkabilir. Terazinin kefesinde, ziyan yarardan ağır basmıştır. Kerem Eksilk evvelki romanı ‘Buradayız’da kıyısından şu biçimde bir dokunduğu bu ilgiye burada cepheden dalmış görünüyor.
VE ŞİDDET
Roman, şiddeti bilhassa vurguluyor. Dereceleri toplumdan topluma farklılaşsa da, küfür, baskı, sindirme, eziyet, korkutma, cezalandırma, cinsel taciz, ekonomik kaynakları esirgeme, günlük hayatımızda sıkça rastlanan şiddet cinsleri. Taraflardan kuvvetli olanın kelamlı şiddet yahut direkt kaba kuvvete başvurarak meselelerin tahliline yönelmesini okuyoruz. Hannah Arendt öteki bir bağlamda da olsa, “şiddet ile kelamın imkânsız beraberliğinden” kelam etmişti. Kelam cazibeli bir mıknatıs ise, şiddet onun itici tipi. Yan yana gelemezler, birbirlerini teperler. Baba ile oğulun, karı ile kocanın, öğretmen ile öğrencinin, hatta insan ile köpeğin şu yahut bu sorun niçiniyle karşı karşıya geldiği çabucak her ilgide, dinleme, manaya, uygarca tartışmadan çok, karşı tarafı bastırma, kelamını dinletme, haddini bildirme çıkar ortaya. Kriz anlarında edilen o sinkaflı küfür, atılan yumruk, köpeğe yedirilen zehirli et kesimi. Hepsi tıpkı hedefe yönelik; parlayan alevi, üfleyerek değil, yumruk atarak söndürmeye çalışmak. Pekala niye bu biçimde? Üniversal bir sorun mu yoksa bizim coğrafyamıza mı mahsus?
Okumaya devam et...
Kerem Eksen’in yakın vakitte yayınlanan son romanı ‘Ölümden Uzak Bir Yer’, tam tarihini bilmediğimiz bir vakit diliminde; bir ayağı Manisa’da bir ayağı Çanakkale’de geçiyor. Kitapta öğretmen anne (Ömür), baba (Sait) ve oğulları Yusuf’un makus mukadderatlarına şahit oluyoruz. Başlangıçta memnun bir yuva tablosu var. Sofralarda şen şakrak sohbetler, kır gezmeleri, uzun seyahatler… Bir vakitler, bütün dünya onlar için yaratılmış üzere sevinçli beşerler. Lakin sayfalar ilerledikçe müellif bu memnunluğu onlara fazlaca görüyor ve memnunluk, yerini katıksız bir drama terk ediyor. Ömür’ün amansız bir hastalığa yakalanmasını, tedavi sürecini, ikinci çocuk Elif’in erken doğumu daha sonrasında hayata tutunamamasını okuyoruz.
Roman, ailenin altüst olması, her insanın bir yerlere savrulmasıyla ilerliyor. Evet gereğince ipucu verdiğimi düşünüyorum, o hâlde gerisini okurlara bırakalım.
KAYBETME KAYGISI
Küçük burjuva ömür biçiminden ve aile etraflarından bahsediyoruz. Bir ayağı çağdaş, başka ayağı klâsik dünyada. Batılı, seküler ömür usulüne öykünme, o dünyanın tüketim alışkanlıklarını takip etmeye çalışmanın yanı sıra, meseleleri çözmek için hurafeden, muskadan medet umma birlikte yaşanıyor. Tümden bir tarafa yanlışsız kaydıkları söylenemez, Anadolu Müslümanlığı diye tabir edilen hayat stili baskın gözüküyor. Okuyabilenler, doktorluk, öğretmenlik üzere mesleklere yönelirken okuyamayanlar, manifaturacılık, nalburluk, emlak komisyonculuğu gibisi işleri yapıyor. Servet istifleme bakımından asla burjuvaziye yetişme imkânı olmayan, kendi emek gücünün beceresine dayanan, muhtaçlık duyduğunda alttaki emekçi sınıfının emeğine talip olsa da iktisattaki buhranlar niçiniyle her an oraya düşme telaşı taşıyan bir etraf. Marx, küçük burjuva katmanının tarihî olarak kaybedici bir rol oynadığını söylememiş miydi? İşte burada o kaybetme korkusu epeyce net olarak kendisini faş ediyor. Küçük esnaflık yapanlar içinde tutunamayanlarla karşılaşıyoruz. İflasın eşiğine gelenler, sıhhati bozulanlar, aileleri dağılanlar. Meslek sahibi olanlar da her daim borcun harcın içerisinde. Kapitalizm, son analizde bir kriz tertibidir.
Vefattan Uzak Bir Yer, Kerem Eksen, 144 syf., Yapı Kredi Yayınları, 2022.
O İNANILMAZ OLAY…
Romanda, kameranın öne çıkardığı somut imaj, mevt. Vefatla yüzleşememe teması bariz. “Ölüm korkusu mevtten daha korkunçtur” demiş Schiller. Daima ondan kaçsak da kendini daima dayatıyor. Ölen kişi, genç ya da yaşlı, kaç yaşında olursa olsun sahniçin çekilmiş, canlı diyalog artık sona ermiştir. halbuki maddi ve manevi mirası yaşamaya devam eder. Geleceğe transfer, yalnızca malın mülkün daha sonraki nesillere geçmesinden ibaret değildir. Ölenle bağı olanlar için cüzdanın ortasındaki para kadar vesikalık fotoğrafın da manası vardır. Kundaktaki bebekten, doksanlık ihtiyara kadar herkes tıpkı kümenin içerisindedir. Jacques Ruffié, “ölümün cinselliğe ödenen mecburi fidye” olduğunu söylerken haklıdır. Yüksek bir fidyedir vefat. Ölenler, kalanların hayatlarını şekillendirmeye devam ederler. Hayallerde canlanırlar, sohbetlere girerler. Şifa verip onulmaz sıkıntılara düşürebilirler. Sait ve Yusuf’un baba oğul alakası kayıplarla örselenir. Yaşadıkları o “inanılmaz olay”, vefat gibisi bir şey değil midir? yıllar geçtikçe, hayaller yerini hayal kırıklıklarına bırakır.
BABA OĞUL…
Baba-oğul alakası edebiyatta oldukçaça kullanılan, üstünde psikanalitik yorumlar yapılan bir diğer tema. Kimi muharrirler bunu babanın gözünden, bazıları oğulun gözünden aktarırlar; anlatıda genelde bir istikrar durumu bulunmaz. Babalık, aile otomobilini kazasız belasız menzile ulaştırma bakılırsavidir. Lakin yolda kesinlikle aksilikler çıkar, motor su kaynatır, lastik patlar, fren tutmaz, tahminen kazalar meydana gelir. Bir bakmışız ki oğul, farklı bir dünya görüşüne, aklımıza hiç getirmek istemediğimiz alışkanlıklara sahip olmuştur. Ruhsal dünyasında hastalıklar, sakatlıklar çıkabilir. Terazinin kefesinde, ziyan yarardan ağır basmıştır. Kerem Eksilk evvelki romanı ‘Buradayız’da kıyısından şu biçimde bir dokunduğu bu ilgiye burada cepheden dalmış görünüyor.
VE ŞİDDET
Roman, şiddeti bilhassa vurguluyor. Dereceleri toplumdan topluma farklılaşsa da, küfür, baskı, sindirme, eziyet, korkutma, cezalandırma, cinsel taciz, ekonomik kaynakları esirgeme, günlük hayatımızda sıkça rastlanan şiddet cinsleri. Taraflardan kuvvetli olanın kelamlı şiddet yahut direkt kaba kuvvete başvurarak meselelerin tahliline yönelmesini okuyoruz. Hannah Arendt öteki bir bağlamda da olsa, “şiddet ile kelamın imkânsız beraberliğinden” kelam etmişti. Kelam cazibeli bir mıknatıs ise, şiddet onun itici tipi. Yan yana gelemezler, birbirlerini teperler. Baba ile oğulun, karı ile kocanın, öğretmen ile öğrencinin, hatta insan ile köpeğin şu yahut bu sorun niçiniyle karşı karşıya geldiği çabucak her ilgide, dinleme, manaya, uygarca tartışmadan çok, karşı tarafı bastırma, kelamını dinletme, haddini bildirme çıkar ortaya. Kriz anlarında edilen o sinkaflı küfür, atılan yumruk, köpeğe yedirilen zehirli et kesimi. Hepsi tıpkı hedefe yönelik; parlayan alevi, üfleyerek değil, yumruk atarak söndürmeye çalışmak. Pekala niye bu biçimde? Üniversal bir sorun mu yoksa bizim coğrafyamıza mı mahsus?
Okumaya devam et...