Güney Koreli müellif Bora Chung’un 2022 Memleketler arası Booker Mükafatı Adayı olan ‘Lanetli Tavşan’ isimli hikaye kitabı, Sevda Kul çevirisiyle İthaki Yayınları tarafınca yayımlandı. Gotik edebiyatın çağdaş örnekleri sayılabilecek tansiyon dolu anlatılar bir taraftan “mutlu son yoktur” önermesini ortaya koyarken, öbür taraftan ümitli bir teselli sızdırmakta.
Bora Chung, Yale Üniversitesi’nde Rusça ve Doğu Avrupa üzerine yüksek lisans yaptıktan daha sonra doktora eğitimini Indiana Üniversitesi’nde Slav edebiyatı üzerine tamamladı. Şu an Yonsei Üniversitesi’nde Rus lisanı ve edebiyatı dersleriyle birlikte bilim kurgu derslerini yürüten muharrir, Rusça ve Lehçe yapıtları Korece’ye çevirmekte. Üç romanı ve üç hikaye kitabı olan muharririn dikkat çeken kitaplarından ‘Lanetli Tavşan’ ise Sevda Kul’un çevrisiyle İthaki Yayınları etiketiyle birinci sefer Türkçede. Chung’un farklı mecralarda yayımlanan hikayelerinden seçilenlerin bir ortaya geldiği bu “kasvetli derleme” birbirinden bağımsız on hikayeden mürekkep. Hikayelerin hepsi tekinsiz, tansiyon dolu, esrarlı, korkutucu ve şaşırtan. Bu özellikleriyle kitabı Gotik edebiyatın çağdaş bir mahsulü olarak görmek mümkün. İsmini Avrupa’nın meşhur barbar kavmi Gotlardan alan bu sanat kısmı, başta fotoğraf ve mimaride, akabinde ise 18. yüzyılda edebiyatta birinci nüvelerini vermiş. Merceğini hayaletlere, meczuplara, canavarlara, karanlığa çeviren bu tıp, edebiyatın asli fonksiyonlarından korkutma ve şaşırtma etkilerine yük vermekte. Chung’un derlemesine baktığımızda ise daha birinci hikayeden bu özellikleri görmek mümkün. Kitaba ismini veren birinci hikaye “Lanetli Tavşan”, cet mesleği olarak lanetli eşya yapan bir ailedeki dede-torun diyaloğunu mevzu edinmiş. Lanetli eşyaların şahsi kullanım için yapılmaması aile kuralı olsa da kural, dede tarafınca bozulmuş. Çünkü, dürüst, çalışkan ve faziletli olan çocukluk arkadaşının hayatı hileyle iftirayla monopol olmaya çalışan bir şirket yüzünden mahvolmuş. Lakin her ne kadar şirketin başındakileri maksat alan lanetli tavşanla adalet tesis edilmiş üzere gözükse de hikayedeki şu pasaja kulak vermekte yarar var:
“Bir Japon atasözü der ki, ‘Birine lanet etmedilk evvel iki mezar kaz.’ Yani diğerlerini lanetlerseniz sonunda mezara giren öteki kişi siz olursunuz.” (s.24)
İkinci hikaye ise “Kafa” başlığını taşımakta. Öznel bir yorum yapmak gerekirse kurgu ve özgünlük açısından bir okur olarak beni en epeyce etkileyen hikaye olduğunu söyleyebilirim. Hikaye, klozetten “Anne!” diye seslenen formsuz bir başın çıkmasıyla başlıyor. hanımın klozete düşürdükleriyle var olan baş, muhakkak bir mühlet daha sonra hanımı rahatsız etmeye başlayınca onu iki kez öldürmeye çalışıyor. Lakin baş, her seferinde onu klozete atacak birini bularak yaşamayı sürdürüyor. Vakit içerisinde, eksik dokularını tamamlayan baş, bayanın gençliğine dönüşüyor.
“Kadın karşısındaki genç yüze ve bedene baktı. Rahim ya da göbek bağıyla değil, kalın bağırsak ve dışkı yoluyla kendisinden doğan bu varlık, beyaz klozetin tabanındaki kara delikte saklanarak senelerca kendisine eziyet ettikten daha sonra nihayet gidecekti.” (s.39)
Lanetli Tavşan, Bora Chung, Mütercim: Sevda Kul, 232 syf., İthaki Yayınları
“Soğuk Parmaklar” isimli hikayede yaptığı kaza kararı bataklığa saplanmış otomobilinde uyanan bir bayan görüyoruz. Bayan gözlerini açtığında ise hayatta kalmak için daha sonradan fark edeceği üzere konuşan bir elin söylemiş olduklerini yapıyor. Lakin bu ses, o kadar da sağlam değil:
“Biraz ilgili davrandı diye nereden çıktığı bile muhakkak olma yan bir sesin peşinden bilinmeyene yanlışsız gidiyorlar.” (s.54)
Korece, başka manası “regl” olan “Bedenleşme” isimli hikayede ise âdet döngüsü bozulan bir hanımın tabip tavsiyesiyle doğum denetim hapı kullanımı, tabibi dinlemeyip uzun mühlet kullandığı bu haplar yüzünden cinsel bağa girmese dahi gebe kalması anlatılmakta. Fakat fetüsün sıkıntısız doğabilmesi için tabip, “Tavukların döllenmiş ve döllenmemiş yumurtaları içindeki farkı biliyorsunuz değil mi? Sizin durumunuzda da birebir şey geçerli” diyerek bayandan çocuğuna baba bulmasını istiyor. Bunun için gazeteye ilan verilse dahi “çocuğuna baba bulamayan” bayanın doğumunu bir daha şaşırtan ve ürkütücü bir son bekliyor.
daha sonraki hikayeler ise “Elveda Sevgilim” ve “Kapan” başlıklarını taşımakta. Birincisinde “yapay arkadaş” olan robotlar üreten bir hanımın “ilk göz ağrısı” olan Model-1 ile alakası anlatılırken tansiyon ögesi olarak teknoloji karşımıza çıkıyor. İkincisinde ise kapana yakalanmış bir tilkiyle karşılaşan adam, hayvanın kanının altın damlası olduğunu fark edince onu hapsedip, yıllarce zorla yaşatarak varlıklı oluyor. Tilki ölünce ise mazlumun intikamı başlıyor…
“Yara İzleri” hikayesine gelirsek, kitabın elli sayfaya yakın olan en uzun metni. Öte yandan çağdaş vakit içinderda geçmeyen iki hikayeden biri. Bir canavar tarafınca mağarada tutulan çocuk, delikanlılık çağına gelince bir biçimde mağaradan kaçtıktan daha sonra köye iniyor. Köyde de tıpkı mağarada olduğu üzere onu ahırda zincire vurmakla kalmayıp hem hayvanlarla tıpkı vakitte beşerlerle dövüştürüyorlar. Bu yüzden oradan da kaçması gerektiğini anlayan delikanlının varoluş uğraşını okuyoruz. Çocuğun insan-hayvan içindeki varlığı, canavar ile köydeki beşerler üzerinden insan-hayvan çatışmasının ortaya konulması hikayenin dikkat çeken özelliklerinden:
“Vahşi hayvanlar diğer bir canlıyı yakaladıklarında ellerinde sırf iki seçenek olur; ya öldürürsün ya da öldürülürsün. Onlar tarafınca öldürülme ihtimalini kaldırdıkları sürece avlarının ne hissettiklerini umursamazlar, çabayı kazanmaları başlı başına tatmin olmaları için kâfi bir sebeptir.” (s.156)
Modern vakit içinderda geçmeyen bir öteki hikaye ise “Rüzgârın ve Kumların Hükümdarı” isminde. Bu hikayede insan açgözlülüğünün sebep olduğu laneti görmekteyiz.
“Evim Hoş Evim” ve “Vuslat” hikayeleri de tıpkı birinci hikaye üzere hayaletlerin yer aldığı hikayeler. Bu metinlerde gerçek ve hayal, insan ve hayalet içindeki fark çok bilinmeyen, tıpkı birçok hikayede cinsiyetlerin de zar güç ayırt edilmesi veyahut bilinmeyen kılınması üzere.
Yazılanlara nazaran muharririn uzmanlık alanı olan Slav edebiyatından oldukçaça gereç topladığı, özellikle da halk hikayelerinden etkilendiği görülebilir. Lakin bu materyal hikayelerin fonuna çeşni katmak için yalnızca. Müstakil hikayelere bütünsel bakıldığında bütün karakterler dünyayı olduğu üzere nazaranmeyen, hayata has sürate ayak uyduramayan, ferdi bağlarda tutunamayan şahıslardır. Üstelik birçok yalnız ve umutsuzdur, mutsuzluğa demir atmışlardır. “Kafa” hikayesine bakıldığında bayan aşk evliliği yapmaz, bayağı bir hayat sürer ve bu hayat içerisinde başın yarattığı tedirginliği televizyon izleyerek bastırmaya çalışır, yani uyuşturur kendini. hayatı öylesine yaşarken yaşlanır. “Elveda Sevgilim”de ise yalnızlığı kendi ürettiği bir robotla bastırmaya çalışan bir bayan görürüz. Fakat teknoloji o kadar süratli ilerler ki birkaç sene içerisinde Model-1 yeni güncellemelere ahenk sağlayamaz olur. Yalnızlığıyla baş etmek için, onun yerine yenisini koymak ister bayan:
“halbuki yapay arkadaşlar iki, üç bilemedin dört yıl daha sonra elden çıkarılıyor. Hâlâ düzgün çalışıyor olsak bile. Birkaç modül değişimi ya da yazılım yükseltmesiyle en az on yıl daha kullanılabileceğimiz hâlde yalnızca yeni model çıktı diye çöp muamelesi görüyoruz, satın alınan bu yeni modeller de iki-üç yıla kalmadan tıpkı biçimde çöpe dönüşüyor.” (s.97-98)
Görüldüğü üzere sürat ve para tatminsizliği, tatminsizlik doyumsuzluğu, doyumsuzluk da öz-tüketimi birlikteinde getirmekte. Evet, Chung’un hikayelerinde memnun son yoktur. Yalnız ve tutunamayan kahramanları tekinsiz yerlerde tekinsiz varlıklarla beraberyken denizde boğulmaya çalışan birinin bir oburunu boğması üzere kendilerini tüketirler. bir daha de bu hikayelerin katıksız bir karamsarlıkla yazılmadığını belirtiyor Chung. Öteki bir deyişle, sonsözde belirttiği üzere şu ümit kırıntısına tutunan bir müellif:
“Öykülerimin bu biçimdesine tuhaf ve acımasız bir kainatta tek başına uğraş veren yalnız okurlara teselli olmasını istedim.” (s.224)
Okumaya devam et...
Bora Chung, Yale Üniversitesi’nde Rusça ve Doğu Avrupa üzerine yüksek lisans yaptıktan daha sonra doktora eğitimini Indiana Üniversitesi’nde Slav edebiyatı üzerine tamamladı. Şu an Yonsei Üniversitesi’nde Rus lisanı ve edebiyatı dersleriyle birlikte bilim kurgu derslerini yürüten muharrir, Rusça ve Lehçe yapıtları Korece’ye çevirmekte. Üç romanı ve üç hikaye kitabı olan muharririn dikkat çeken kitaplarından ‘Lanetli Tavşan’ ise Sevda Kul’un çevrisiyle İthaki Yayınları etiketiyle birinci sefer Türkçede. Chung’un farklı mecralarda yayımlanan hikayelerinden seçilenlerin bir ortaya geldiği bu “kasvetli derleme” birbirinden bağımsız on hikayeden mürekkep. Hikayelerin hepsi tekinsiz, tansiyon dolu, esrarlı, korkutucu ve şaşırtan. Bu özellikleriyle kitabı Gotik edebiyatın çağdaş bir mahsulü olarak görmek mümkün. İsmini Avrupa’nın meşhur barbar kavmi Gotlardan alan bu sanat kısmı, başta fotoğraf ve mimaride, akabinde ise 18. yüzyılda edebiyatta birinci nüvelerini vermiş. Merceğini hayaletlere, meczuplara, canavarlara, karanlığa çeviren bu tıp, edebiyatın asli fonksiyonlarından korkutma ve şaşırtma etkilerine yük vermekte. Chung’un derlemesine baktığımızda ise daha birinci hikayeden bu özellikleri görmek mümkün. Kitaba ismini veren birinci hikaye “Lanetli Tavşan”, cet mesleği olarak lanetli eşya yapan bir ailedeki dede-torun diyaloğunu mevzu edinmiş. Lanetli eşyaların şahsi kullanım için yapılmaması aile kuralı olsa da kural, dede tarafınca bozulmuş. Çünkü, dürüst, çalışkan ve faziletli olan çocukluk arkadaşının hayatı hileyle iftirayla monopol olmaya çalışan bir şirket yüzünden mahvolmuş. Lakin her ne kadar şirketin başındakileri maksat alan lanetli tavşanla adalet tesis edilmiş üzere gözükse de hikayedeki şu pasaja kulak vermekte yarar var:
“Bir Japon atasözü der ki, ‘Birine lanet etmedilk evvel iki mezar kaz.’ Yani diğerlerini lanetlerseniz sonunda mezara giren öteki kişi siz olursunuz.” (s.24)
İkinci hikaye ise “Kafa” başlığını taşımakta. Öznel bir yorum yapmak gerekirse kurgu ve özgünlük açısından bir okur olarak beni en epeyce etkileyen hikaye olduğunu söyleyebilirim. Hikaye, klozetten “Anne!” diye seslenen formsuz bir başın çıkmasıyla başlıyor. hanımın klozete düşürdükleriyle var olan baş, muhakkak bir mühlet daha sonra hanımı rahatsız etmeye başlayınca onu iki kez öldürmeye çalışıyor. Lakin baş, her seferinde onu klozete atacak birini bularak yaşamayı sürdürüyor. Vakit içerisinde, eksik dokularını tamamlayan baş, bayanın gençliğine dönüşüyor.
“Kadın karşısındaki genç yüze ve bedene baktı. Rahim ya da göbek bağıyla değil, kalın bağırsak ve dışkı yoluyla kendisinden doğan bu varlık, beyaz klozetin tabanındaki kara delikte saklanarak senelerca kendisine eziyet ettikten daha sonra nihayet gidecekti.” (s.39)
Lanetli Tavşan, Bora Chung, Mütercim: Sevda Kul, 232 syf., İthaki Yayınları
“Soğuk Parmaklar” isimli hikayede yaptığı kaza kararı bataklığa saplanmış otomobilinde uyanan bir bayan görüyoruz. Bayan gözlerini açtığında ise hayatta kalmak için daha sonradan fark edeceği üzere konuşan bir elin söylemiş olduklerini yapıyor. Lakin bu ses, o kadar da sağlam değil:
“Biraz ilgili davrandı diye nereden çıktığı bile muhakkak olma yan bir sesin peşinden bilinmeyene yanlışsız gidiyorlar.” (s.54)
Korece, başka manası “regl” olan “Bedenleşme” isimli hikayede ise âdet döngüsü bozulan bir hanımın tabip tavsiyesiyle doğum denetim hapı kullanımı, tabibi dinlemeyip uzun mühlet kullandığı bu haplar yüzünden cinsel bağa girmese dahi gebe kalması anlatılmakta. Fakat fetüsün sıkıntısız doğabilmesi için tabip, “Tavukların döllenmiş ve döllenmemiş yumurtaları içindeki farkı biliyorsunuz değil mi? Sizin durumunuzda da birebir şey geçerli” diyerek bayandan çocuğuna baba bulmasını istiyor. Bunun için gazeteye ilan verilse dahi “çocuğuna baba bulamayan” bayanın doğumunu bir daha şaşırtan ve ürkütücü bir son bekliyor.
daha sonraki hikayeler ise “Elveda Sevgilim” ve “Kapan” başlıklarını taşımakta. Birincisinde “yapay arkadaş” olan robotlar üreten bir hanımın “ilk göz ağrısı” olan Model-1 ile alakası anlatılırken tansiyon ögesi olarak teknoloji karşımıza çıkıyor. İkincisinde ise kapana yakalanmış bir tilkiyle karşılaşan adam, hayvanın kanının altın damlası olduğunu fark edince onu hapsedip, yıllarce zorla yaşatarak varlıklı oluyor. Tilki ölünce ise mazlumun intikamı başlıyor…
“Yara İzleri” hikayesine gelirsek, kitabın elli sayfaya yakın olan en uzun metni. Öte yandan çağdaş vakit içinderda geçmeyen iki hikayeden biri. Bir canavar tarafınca mağarada tutulan çocuk, delikanlılık çağına gelince bir biçimde mağaradan kaçtıktan daha sonra köye iniyor. Köyde de tıpkı mağarada olduğu üzere onu ahırda zincire vurmakla kalmayıp hem hayvanlarla tıpkı vakitte beşerlerle dövüştürüyorlar. Bu yüzden oradan da kaçması gerektiğini anlayan delikanlının varoluş uğraşını okuyoruz. Çocuğun insan-hayvan içindeki varlığı, canavar ile köydeki beşerler üzerinden insan-hayvan çatışmasının ortaya konulması hikayenin dikkat çeken özelliklerinden:
“Vahşi hayvanlar diğer bir canlıyı yakaladıklarında ellerinde sırf iki seçenek olur; ya öldürürsün ya da öldürülürsün. Onlar tarafınca öldürülme ihtimalini kaldırdıkları sürece avlarının ne hissettiklerini umursamazlar, çabayı kazanmaları başlı başına tatmin olmaları için kâfi bir sebeptir.” (s.156)
Modern vakit içinderda geçmeyen bir öteki hikaye ise “Rüzgârın ve Kumların Hükümdarı” isminde. Bu hikayede insan açgözlülüğünün sebep olduğu laneti görmekteyiz.
“Evim Hoş Evim” ve “Vuslat” hikayeleri de tıpkı birinci hikaye üzere hayaletlerin yer aldığı hikayeler. Bu metinlerde gerçek ve hayal, insan ve hayalet içindeki fark çok bilinmeyen, tıpkı birçok hikayede cinsiyetlerin de zar güç ayırt edilmesi veyahut bilinmeyen kılınması üzere.
Yazılanlara nazaran muharririn uzmanlık alanı olan Slav edebiyatından oldukçaça gereç topladığı, özellikle da halk hikayelerinden etkilendiği görülebilir. Lakin bu materyal hikayelerin fonuna çeşni katmak için yalnızca. Müstakil hikayelere bütünsel bakıldığında bütün karakterler dünyayı olduğu üzere nazaranmeyen, hayata has sürate ayak uyduramayan, ferdi bağlarda tutunamayan şahıslardır. Üstelik birçok yalnız ve umutsuzdur, mutsuzluğa demir atmışlardır. “Kafa” hikayesine bakıldığında bayan aşk evliliği yapmaz, bayağı bir hayat sürer ve bu hayat içerisinde başın yarattığı tedirginliği televizyon izleyerek bastırmaya çalışır, yani uyuşturur kendini. hayatı öylesine yaşarken yaşlanır. “Elveda Sevgilim”de ise yalnızlığı kendi ürettiği bir robotla bastırmaya çalışan bir bayan görürüz. Fakat teknoloji o kadar süratli ilerler ki birkaç sene içerisinde Model-1 yeni güncellemelere ahenk sağlayamaz olur. Yalnızlığıyla baş etmek için, onun yerine yenisini koymak ister bayan:
“halbuki yapay arkadaşlar iki, üç bilemedin dört yıl daha sonra elden çıkarılıyor. Hâlâ düzgün çalışıyor olsak bile. Birkaç modül değişimi ya da yazılım yükseltmesiyle en az on yıl daha kullanılabileceğimiz hâlde yalnızca yeni model çıktı diye çöp muamelesi görüyoruz, satın alınan bu yeni modeller de iki-üç yıla kalmadan tıpkı biçimde çöpe dönüşüyor.” (s.97-98)
Görüldüğü üzere sürat ve para tatminsizliği, tatminsizlik doyumsuzluğu, doyumsuzluk da öz-tüketimi birlikteinde getirmekte. Evet, Chung’un hikayelerinde memnun son yoktur. Yalnız ve tutunamayan kahramanları tekinsiz yerlerde tekinsiz varlıklarla beraberyken denizde boğulmaya çalışan birinin bir oburunu boğması üzere kendilerini tüketirler. bir daha de bu hikayelerin katıksız bir karamsarlıkla yazılmadığını belirtiyor Chung. Öteki bir deyişle, sonsözde belirttiği üzere şu ümit kırıntısına tutunan bir müellif:
“Öykülerimin bu biçimdesine tuhaf ve acımasız bir kainatta tek başına uğraş veren yalnız okurlara teselli olmasını istedim.” (s.224)
Okumaya devam et...