Don DeLillo, tüketim çılgınlığının tükenişi, korkuyu ve kaygıyı tetiklediğini anlatan bir müellif. Romanlarında, vaktin bireyler üstündeki baskısını ve tartısını, birey-toplum ve birey-kültür tansiyonunu işliyor. Yaşama ve yaşıyor üzere yapma içindeki ince çizgiyi mevzu ettiği metinleri, muharriri çağdaşlarının bir uzunluk önüne çıkarıyor.
1960’lardan başlayıp 1990’lara dek yaşanan kültürel, ekonomik, toplumsal ve politik değişimlerin, şahısların benliğinde hangi çalkantılara niye olduğunu edebî bir lisanla anlatan DeLillo, “ideal” diye sunulan ömrün, dertlerle ve çaresizliklerle örüldüğünü göstermeye çalışıyor okura. Kirli bağlantılarını örtbas etmek ve pozisyonlarını sağlama almak için farklı toplumsal bölümlerden insanların nasıl bir ortaya gelebildiğini de romanlaştıran DeLillo, çürümenin izlerini süren bir anlatıcı kimliğine bürünüyor. DeLillo, yakın geçmişle birlikte vaktimizin da bir anlatıcısı. Her şeye sahip olmak isteyen fırsatçıların dünyasını da uygun tanıyor siniklerin de. Etraf yakılıp yanarken ayakta kalmak için yapacaklarının hududu olmayanlar da kaçıp gidenler de müellifin radarında. Paranoyaklar da etrafındakileri ve toplumu aklıselimle uyarmaya çalışanlar da…
Sessizlik, Don DeLillo, Çev: Aylin Ülçer, Siren Yayınları, 88 syf., 2022.
DeLillo’nun kederlerinin başında yabanî kapitalist dünyada kişinin varlığını sürdürebileceği ve hayatının içini nasıl doldurabileceğine dair sorulara aradığı karşılıklar geliyor. Bu arayışlar sırasında felaketler ve krizler, hem sorulara ve yanıtlara birebir vakitte romanlarındaki karakterlerin hayatına istikamet veriyor. DeLillo, COVID-19 pandemisi arifesinde kaleme aldığı ‘Sessizlik’te; çabucak herkesi köşeye sıkıştıran, ekranların ansızın karardığı ve değişen teknolojinin durduğu bir krizde ne yapacağını şaşıran insanların hayatı, kendilerini ve olan biteni manaya ve anlamlandırma uğraşını getiriyor karşımıza.
KARA DELİĞE GİREN YAŞAM
DeLillo’nun vaktimizi dikkatle gözlemlemesinin ve olan biteni yorumlayışının bir eseri Sessizlik; gözünü ekranlardan ayırmadan yaşamaya alışan ve hatta bunu hayat sanan çoğunluğun, mevcut akışın durmasıyla içine düştüğü girdabın anlatımı. Diğer bir deyişle kopuşa dikkat çeken muharrir; hayatı “kolaylaştıran” ve insanların hangi istikamete gideceğini belirleyen süratle gelişen teknolojinin sekteye uğramasıyla açılan boşluğa atıf yapıyor.
Hemen her şeyin sayılara indirgenip süratle gerçekleşmesinin istendiği ve katılığın tutkuya dönüştüğü çağda, ansızın bu akışın durması hâlinde nasıl davranacağımıza baş yormuş DeLillo. Öteki bir tabirle hayatımızda oluşabilecek kara deliklere ağırlaşmış. İşte onlardan biri de karakterlerden birinin deyişiyle her tarafı saran “iletişim rezaleti.”
Bahsi geçen “rezalet”, daha evvelce hiç yan yana gelmemiş insanları, neler olup bittiğini manaya paydasında buluşturuyor. “Teknik hata”, “sistem arızası”, “güneş lekesi” ve “manyetik alan” üzere çeşitli söylentiler lisandan lisana dolaşmaya başlıyor. Akabinde, Einstein’ın kulaklarını çınlatan bir soru geliyor: “Uygarlığımızın sonunun geldiğini belirten o rastlantısal kucaklaşma olmasın bu?”
Boş ekranlar karşısında kısa mühlet evvelki ömürlerini sorgulayan ve durağanlığın hâkim olduğu anları kavramaya çalışan insan topluluğunu resmeden DeLillo, dijitalden analoğa geri dönüşün sancılarını koyuyor ortaya; teknolojik kriz, bir süreliğine de olsa insanları geçmişe gdolayıyor ve birbiriyle yüz yüze bağ kurmaya zorluyor. Olağan fırsattan yararlanıp daha evvel aklına getirmedikleriyle yüzleşenler de sahne alıyor.
TELEFONLARININ İÇİNDE YAŞAYAN İNSANLARA NE OLACAK?
DeLillo, kimsenin birbirine fark ettirmeden yaşadığı bir panik hâlini anlatıyor ‘Sessizlik’te. Neredeyse kimsenin karşısındakine yöneltmediği ama zihninde dolaştırdığı sorular ise bu paniğe ekleniyor: “Milyonlarca boş ekranı düşünsene. Çalışmayan telefonları gözünün önüne getirmeye çabala. Telefonlarının ortasında yaşayan insanlara ne olacak?”
İnsanlar yalnızca dünkü ve bugünkü hayatlarını anlamlandırmaya çalışmıyor, ortasında bulundukları durumu nasıl isimlendireceklerini ve kimi suçlayacaklarını da düşünüyor. Çabucak her insanın olup bitene dair bir yorumu bulunurken ortada birtakım gerçekler de var: “Size şu kadarını söyleyebilirim, her ne oluyorsa teknolojimizi çökertti. Artık teknoloji sözcüğü bile modası geçmiş, uzayda kaybolup gitmiş bir şey üzere geliyor bana. İnançlı cihazlarımıza, şifreleme sistemlerimize, tivitlerimize, trollerimize, botlarımıza, kendimizi teslim etmeye karar verdiğimiz andaki o gözü karalık nerede artık? Bilgi âlemindeki her şey tahrifata, hırsızlığa açık mı? Burada oturup bahtımıza yanmaktan diğer dermanımız yok mu?”
Ekranların kararması, telefonların çalışmaması ve buradan doğan şaşkınlık aksi köşe soruları da getiriyor akıllara: “Derme çatma bir gerçeklikte mi yaşıyoruz? çabucak hemen şekillenmemiş olması gereken bir gelecekte?” Bu sorular, yapay zekânın ortak şuurun üstüne çıkıp çıkmadığına dair tartışmaları da tetikliyor.
DeLillo’nun kaleme aldığı satırlar, yakın gelecekte olabilecekler açısından değerlendirildiğinde fütüristik öğeler içeriyor: Sessizliğe gömülen dünyada çöken elektrik şebekelerinden, siber ataklardan, dijital müdahalelerden, biyolojik hücumlardan, şarbondan, çiçek hastalığından, açlıktan ve çeşitli patojenlerden mustarip hatırı sayılır bir kitle kelam konusu. Sokağa çıkma yüreği gösteren ve birbiriyle konuşan herkes şaşkın, hatta bu duruma “Üçüncü Dünya Savaşı” diyenler bile var: “Sokaklarda beşerler belirmeye başlıyor, evvelce temkinli bir biçimde, derken bir azat edilmişlik hissiyle yürüyen, bakınan, merak eden beşerler, erkekler ve bayanlar, tesadüfen bir ortaya gelmiş ergen kümesi, hepsi de bu akla sığmaz vaktin kitlesel uykusuzluğunda birbirine refakat ediyor.”
Küresel sessizliğin yaşandığı bir periyot kurgulamış DeLillo; kimi yazılımların devre dışı kaldığı kimilerinin ise komut dışı çalıştığı bu süreçte, alıştığımız bağlantı imkanları işlemiyor ve unuttuğumuz irtibat biçimleri bir daha gündeme gelirken “karanlık bir enerji” açığa çıkıyor. Bir çeşit mecnunluk hâli bu.
Vakti vaktinde şöyleki demişti DeLillo: “hızla gelişen teknolojinin tüm numarası budur: Bir yandan ölümsüzlük iştahı yaratır, öbür yandan kozmik yok oluşa işaret eder. Teknoloji, tabiattan koparılan şehvettir.” ‘Sessizlik’, muharririn bu kelamını daha da genişlettiği; değişen teknolojinin savruk halde kullanılışının ve teknolojisizliğin, bireylerin hayatını nasıl allak bullak edebileceğine dair varsayımların bulunduğu, epey da uzak olmayan bir geleceği karşımıza getiren fütüristik bir roman.
Okumaya devam et...
1960’lardan başlayıp 1990’lara dek yaşanan kültürel, ekonomik, toplumsal ve politik değişimlerin, şahısların benliğinde hangi çalkantılara niye olduğunu edebî bir lisanla anlatan DeLillo, “ideal” diye sunulan ömrün, dertlerle ve çaresizliklerle örüldüğünü göstermeye çalışıyor okura. Kirli bağlantılarını örtbas etmek ve pozisyonlarını sağlama almak için farklı toplumsal bölümlerden insanların nasıl bir ortaya gelebildiğini de romanlaştıran DeLillo, çürümenin izlerini süren bir anlatıcı kimliğine bürünüyor. DeLillo, yakın geçmişle birlikte vaktimizin da bir anlatıcısı. Her şeye sahip olmak isteyen fırsatçıların dünyasını da uygun tanıyor siniklerin de. Etraf yakılıp yanarken ayakta kalmak için yapacaklarının hududu olmayanlar da kaçıp gidenler de müellifin radarında. Paranoyaklar da etrafındakileri ve toplumu aklıselimle uyarmaya çalışanlar da…
Sessizlik, Don DeLillo, Çev: Aylin Ülçer, Siren Yayınları, 88 syf., 2022.
DeLillo’nun kederlerinin başında yabanî kapitalist dünyada kişinin varlığını sürdürebileceği ve hayatının içini nasıl doldurabileceğine dair sorulara aradığı karşılıklar geliyor. Bu arayışlar sırasında felaketler ve krizler, hem sorulara ve yanıtlara birebir vakitte romanlarındaki karakterlerin hayatına istikamet veriyor. DeLillo, COVID-19 pandemisi arifesinde kaleme aldığı ‘Sessizlik’te; çabucak herkesi köşeye sıkıştıran, ekranların ansızın karardığı ve değişen teknolojinin durduğu bir krizde ne yapacağını şaşıran insanların hayatı, kendilerini ve olan biteni manaya ve anlamlandırma uğraşını getiriyor karşımıza.
KARA DELİĞE GİREN YAŞAM
DeLillo’nun vaktimizi dikkatle gözlemlemesinin ve olan biteni yorumlayışının bir eseri Sessizlik; gözünü ekranlardan ayırmadan yaşamaya alışan ve hatta bunu hayat sanan çoğunluğun, mevcut akışın durmasıyla içine düştüğü girdabın anlatımı. Diğer bir deyişle kopuşa dikkat çeken muharrir; hayatı “kolaylaştıran” ve insanların hangi istikamete gideceğini belirleyen süratle gelişen teknolojinin sekteye uğramasıyla açılan boşluğa atıf yapıyor.
Hemen her şeyin sayılara indirgenip süratle gerçekleşmesinin istendiği ve katılığın tutkuya dönüştüğü çağda, ansızın bu akışın durması hâlinde nasıl davranacağımıza baş yormuş DeLillo. Öteki bir tabirle hayatımızda oluşabilecek kara deliklere ağırlaşmış. İşte onlardan biri de karakterlerden birinin deyişiyle her tarafı saran “iletişim rezaleti.”
Bahsi geçen “rezalet”, daha evvelce hiç yan yana gelmemiş insanları, neler olup bittiğini manaya paydasında buluşturuyor. “Teknik hata”, “sistem arızası”, “güneş lekesi” ve “manyetik alan” üzere çeşitli söylentiler lisandan lisana dolaşmaya başlıyor. Akabinde, Einstein’ın kulaklarını çınlatan bir soru geliyor: “Uygarlığımızın sonunun geldiğini belirten o rastlantısal kucaklaşma olmasın bu?”
Boş ekranlar karşısında kısa mühlet evvelki ömürlerini sorgulayan ve durağanlığın hâkim olduğu anları kavramaya çalışan insan topluluğunu resmeden DeLillo, dijitalden analoğa geri dönüşün sancılarını koyuyor ortaya; teknolojik kriz, bir süreliğine de olsa insanları geçmişe gdolayıyor ve birbiriyle yüz yüze bağ kurmaya zorluyor. Olağan fırsattan yararlanıp daha evvel aklına getirmedikleriyle yüzleşenler de sahne alıyor.
TELEFONLARININ İÇİNDE YAŞAYAN İNSANLARA NE OLACAK?
DeLillo, kimsenin birbirine fark ettirmeden yaşadığı bir panik hâlini anlatıyor ‘Sessizlik’te. Neredeyse kimsenin karşısındakine yöneltmediği ama zihninde dolaştırdığı sorular ise bu paniğe ekleniyor: “Milyonlarca boş ekranı düşünsene. Çalışmayan telefonları gözünün önüne getirmeye çabala. Telefonlarının ortasında yaşayan insanlara ne olacak?”
İnsanlar yalnızca dünkü ve bugünkü hayatlarını anlamlandırmaya çalışmıyor, ortasında bulundukları durumu nasıl isimlendireceklerini ve kimi suçlayacaklarını da düşünüyor. Çabucak her insanın olup bitene dair bir yorumu bulunurken ortada birtakım gerçekler de var: “Size şu kadarını söyleyebilirim, her ne oluyorsa teknolojimizi çökertti. Artık teknoloji sözcüğü bile modası geçmiş, uzayda kaybolup gitmiş bir şey üzere geliyor bana. İnançlı cihazlarımıza, şifreleme sistemlerimize, tivitlerimize, trollerimize, botlarımıza, kendimizi teslim etmeye karar verdiğimiz andaki o gözü karalık nerede artık? Bilgi âlemindeki her şey tahrifata, hırsızlığa açık mı? Burada oturup bahtımıza yanmaktan diğer dermanımız yok mu?”
Ekranların kararması, telefonların çalışmaması ve buradan doğan şaşkınlık aksi köşe soruları da getiriyor akıllara: “Derme çatma bir gerçeklikte mi yaşıyoruz? çabucak hemen şekillenmemiş olması gereken bir gelecekte?” Bu sorular, yapay zekânın ortak şuurun üstüne çıkıp çıkmadığına dair tartışmaları da tetikliyor.
DeLillo’nun kaleme aldığı satırlar, yakın gelecekte olabilecekler açısından değerlendirildiğinde fütüristik öğeler içeriyor: Sessizliğe gömülen dünyada çöken elektrik şebekelerinden, siber ataklardan, dijital müdahalelerden, biyolojik hücumlardan, şarbondan, çiçek hastalığından, açlıktan ve çeşitli patojenlerden mustarip hatırı sayılır bir kitle kelam konusu. Sokağa çıkma yüreği gösteren ve birbiriyle konuşan herkes şaşkın, hatta bu duruma “Üçüncü Dünya Savaşı” diyenler bile var: “Sokaklarda beşerler belirmeye başlıyor, evvelce temkinli bir biçimde, derken bir azat edilmişlik hissiyle yürüyen, bakınan, merak eden beşerler, erkekler ve bayanlar, tesadüfen bir ortaya gelmiş ergen kümesi, hepsi de bu akla sığmaz vaktin kitlesel uykusuzluğunda birbirine refakat ediyor.”
Küresel sessizliğin yaşandığı bir periyot kurgulamış DeLillo; kimi yazılımların devre dışı kaldığı kimilerinin ise komut dışı çalıştığı bu süreçte, alıştığımız bağlantı imkanları işlemiyor ve unuttuğumuz irtibat biçimleri bir daha gündeme gelirken “karanlık bir enerji” açığa çıkıyor. Bir çeşit mecnunluk hâli bu.
Vakti vaktinde şöyleki demişti DeLillo: “hızla gelişen teknolojinin tüm numarası budur: Bir yandan ölümsüzlük iştahı yaratır, öbür yandan kozmik yok oluşa işaret eder. Teknoloji, tabiattan koparılan şehvettir.” ‘Sessizlik’, muharririn bu kelamını daha da genişlettiği; değişen teknolojinin savruk halde kullanılışının ve teknolojisizliğin, bireylerin hayatını nasıl allak bullak edebileceğine dair varsayımların bulunduğu, epey da uzak olmayan bir geleceği karşımıza getiren fütüristik bir roman.
Okumaya devam et...