Erol Sevindir
1938 yılında Diyarbakır’da doğdun. Doğduğun mahalle 1915’teki “qefle”den artakalanlardı. Her biri, bir yerliydi. Birbirlerine sokulmuşlardı. Diyarbekirli olmuşlardı. Sen de onlardan birinin oğluydun. Heredanlı Sarkis ve Hıno’nun oğlu.
Mahalleniz, kadim kentin Xançepek Mahallesi’ydi. Mardinkapı’daydı. İsmi o denli bulunmasına öyleydi lakin bir de öbür, öbür, öteki ismi vardı. Her an bir yerde, bir lisanda duyuluyordu, duyuyordunuz. Türkçe konuşulursa “Gavur mahallesi”, Kürtçe “Mehla Fılla.”
Sen misin, Hıno’dan doğan… bu biçimde mukadderatında Fılle, Gavur, öteki olmak, bunları derin yaşamak vardı. Sıkıntı şeydi bunlar. Bunu en düzgün sen bilirsin, en sarih sen anlattın. Hıno’nun burnuna dek büyümüş karnından kucağına; oradan baban Sarkis’in betu bereketli, epeyce çocuklu ocağına düştün mü büyüyeceksin demektir. Oturduğunuz Surp Giragos’un meskenlerinden birinde başta deden Halo, nenen Saro’nun kendini sana yer etmesi
dahil ne kadar sevilirsen, “law, law” denip göğse bastırılırsan da saltanatın ikinci çocuk olana kadardır. İkinci çocukla kendini kapıda bulursun.
Evvel avluda, daha sonra küçelerde koştun, koşturdun. Tarihi kentin, muhtemelen Ermeni ustaların hünerle yaptığı taş okullarında okudun. Sur’da, burçlarda kadim Şemsi âdedi güneşi selamladın. Hevsel’de kuş avladın, serin ve derin Dicle’de yüzdün. Hayallerin kadar hoş, düşlerin kadar gerçek o kentte her şey istediğin üzere gitmiyordu.. Evvelki senelerda da gitmediği üzere. Bunu, seni dokuz ay taşıyan, karnını neredeyse burnuna değdirdikten daha sonra doğuran Hıno da biliyordu, büyüdükçe sen de. Yalnızca Ermeni olduğun için örselendin, ötelendin. Dayak yedin. Gırtlağına dirsek dayanıp “eşhed” getirmeye zorlandın.
Ergenliğinde “daha yeterli okusun, lisanını diyanetini daha güzel öğrensin” diye bir qefle Diyarbekirli yaşıtınla İstanbul’a geldin. Şişli Karagözyan’dan daha sonra Üsküdar’da Yatılı Ermeni okuluna kaydedildin. Mahcup, korkak ve güvercindiniz. Ne Türkçeniz, ne Ermeniceniz bunlarınkine benziyordu. Bildiğiniz Kürtçe de yitmiş, küçelerde derin bir oluğa girmişti. Sizler, Diyarbekirli Fılle tığaları koridorda kayıt için beklerken, mahkum üzere ayakta dikelikken, sizi nazarann yatılı çocuk bağırıyordu:
“Koşun, Kürtler gelmiş.”
Bahtın cilvesi işte. Diyarbakır’da Ermeni’ydiniz, İstanbul’da Kürt olmuştunuz. Sen de biliyorsun ki, insan yaşadığı yere misal. Lisan, din, ırk daha sonradır. Biraz sizin oralarda, biraz buralarda, yani İstanbul’da vakit seller sular misali akıp geçti. Okuyup büyüdünüz. Ancak doğup büyüdüğün kenti, mahalleyi, sokakları, olayları hiç unutmadın. O, ne vefaydı. Ne hafıza ne hatırlamaydı. Hatırladıkça yazdın, yazdıkça hatırladın. Yazdıklarının özeti iki sözdü: Bizim Oralar.
Sizin oralarda gavur olmak, Ermeni diye itilmek, ötekileşmek seni bir şeye küstürmemişti. Bilakis her şeyi, herkesi berine almış, benimsemiştin. Bitmeyen, tükenmeyen bir memleket, insan sevgisiyle “oralar”ı, sizin diyarı düşündün, hatırladın, yazdın.
Muhakkak ki çocukken, oralardayken epeyce Diyarbekir türküsü dinledin. Baharın birinci ve sarhoş eden yeli sana yol uzattırıp Zülal’in meskeninin önünden geçirirken, ,bir yan bakışla pencerelerine bakıp perde gerisini süzerken hangi türküyü mırıldandın. en çok hangisi içini yaktı, Zülal’e yakıştı. Daima bildiğimiz o muhayyer türküler nasıl serpiliyordu yazılarına. Yazın uzayıp giderken o türküler güya bir yerde çalıp duruyordu.
Hangi bağın bağbanısan gülisen
Aldın aklım, ettin beni meczup sen
Kırk yıl geçse yine menim malımsan
İsterem ki bir gün evvelce gelesen.
Diyarbekir etrafında bağlar var
Fitil işler cigerimde yaram var
Sen gidersen menim öbür kimim var
İsterem ki bir gün evvelce gelesen.
Hele bize hatırlattığın, bellettiğin bir türkü vardı. Kitaplarında birkaç yerde geçiyordu. Hani Ermeni kızını prothanaya (Protestan kilisesi) çağırıyordu. Güya oralardaki bir avuç Ermeni’nin türküsüydü. Güya Xançepek’te bir Ermeni civan bir nigara gönlünü kaptırmıştı da yakmıştı.
El ele ver, gidax prothanaya
Heyran olam seni doğ’ran anaya
Seni doğdi, meni saldi belaya
Yeni duydum, Ermenisen, Ermeni
Şu göynümün dermanisan, dermani.
Ne durmuşsan dam başında ay kimi
Yanakların ayva kimi, nar kimi
Gel sarılah ikimiz bir can kimi
Yer ver bana, mey ver bana, yâr bana
Kurban olam seni doğ’ran anaya
Biz seni, yazdıklarını epey sevdik, Axpar! Sözüne, hecesine; kalemine, mürekkebine dek. Çok okuduk ve epeyce sevdik.
Artık biz de senin doğduğun, anlattığın, destanlaştırdığın Diyar’lıyız, “oralı”yız.” Seni okuduğumuzdan beri Diyarbekir’in tarihi bir taş meskeninin avlusundaki “buz kimın” tulumba suyunu tek elimizle yüzümüze şap şap vurup serinliyor, yumurta topuk ayakkabıların gerisine basıyor, küçelerinde çeşit atıyor, Fiskaya’da ya da Şemsiler Burcunda doğan güneşi karşılıyoruz, selamlıyoruz.
Kitaplarına taşıdıkların artık kimsesiz, kitaplarında yaşayanlar artık yetim kaldı. Yerler da sahipsiz. Bizler vefatına, gidişine epeyce üzüldük usta! Sana veda lakin yapıtlarını okumaya, seni orada görmeye, orada hasbihal etmeye, Diyarbekir’i oradan sevmeye devam. Elden ne gelir.
Elden lakin bu gelir.
Okumaya devam et...
1938 yılında Diyarbakır’da doğdun. Doğduğun mahalle 1915’teki “qefle”den artakalanlardı. Her biri, bir yerliydi. Birbirlerine sokulmuşlardı. Diyarbekirli olmuşlardı. Sen de onlardan birinin oğluydun. Heredanlı Sarkis ve Hıno’nun oğlu.
Mahalleniz, kadim kentin Xançepek Mahallesi’ydi. Mardinkapı’daydı. İsmi o denli bulunmasına öyleydi lakin bir de öbür, öbür, öteki ismi vardı. Her an bir yerde, bir lisanda duyuluyordu, duyuyordunuz. Türkçe konuşulursa “Gavur mahallesi”, Kürtçe “Mehla Fılla.”
Sen misin, Hıno’dan doğan… bu biçimde mukadderatında Fılle, Gavur, öteki olmak, bunları derin yaşamak vardı. Sıkıntı şeydi bunlar. Bunu en düzgün sen bilirsin, en sarih sen anlattın. Hıno’nun burnuna dek büyümüş karnından kucağına; oradan baban Sarkis’in betu bereketli, epeyce çocuklu ocağına düştün mü büyüyeceksin demektir. Oturduğunuz Surp Giragos’un meskenlerinden birinde başta deden Halo, nenen Saro’nun kendini sana yer etmesi
dahil ne kadar sevilirsen, “law, law” denip göğse bastırılırsan da saltanatın ikinci çocuk olana kadardır. İkinci çocukla kendini kapıda bulursun.
Evvel avluda, daha sonra küçelerde koştun, koşturdun. Tarihi kentin, muhtemelen Ermeni ustaların hünerle yaptığı taş okullarında okudun. Sur’da, burçlarda kadim Şemsi âdedi güneşi selamladın. Hevsel’de kuş avladın, serin ve derin Dicle’de yüzdün. Hayallerin kadar hoş, düşlerin kadar gerçek o kentte her şey istediğin üzere gitmiyordu.. Evvelki senelerda da gitmediği üzere. Bunu, seni dokuz ay taşıyan, karnını neredeyse burnuna değdirdikten daha sonra doğuran Hıno da biliyordu, büyüdükçe sen de. Yalnızca Ermeni olduğun için örselendin, ötelendin. Dayak yedin. Gırtlağına dirsek dayanıp “eşhed” getirmeye zorlandın.
Ergenliğinde “daha yeterli okusun, lisanını diyanetini daha güzel öğrensin” diye bir qefle Diyarbekirli yaşıtınla İstanbul’a geldin. Şişli Karagözyan’dan daha sonra Üsküdar’da Yatılı Ermeni okuluna kaydedildin. Mahcup, korkak ve güvercindiniz. Ne Türkçeniz, ne Ermeniceniz bunlarınkine benziyordu. Bildiğiniz Kürtçe de yitmiş, küçelerde derin bir oluğa girmişti. Sizler, Diyarbekirli Fılle tığaları koridorda kayıt için beklerken, mahkum üzere ayakta dikelikken, sizi nazarann yatılı çocuk bağırıyordu:
“Koşun, Kürtler gelmiş.”
Bahtın cilvesi işte. Diyarbakır’da Ermeni’ydiniz, İstanbul’da Kürt olmuştunuz. Sen de biliyorsun ki, insan yaşadığı yere misal. Lisan, din, ırk daha sonradır. Biraz sizin oralarda, biraz buralarda, yani İstanbul’da vakit seller sular misali akıp geçti. Okuyup büyüdünüz. Ancak doğup büyüdüğün kenti, mahalleyi, sokakları, olayları hiç unutmadın. O, ne vefaydı. Ne hafıza ne hatırlamaydı. Hatırladıkça yazdın, yazdıkça hatırladın. Yazdıklarının özeti iki sözdü: Bizim Oralar.
Sizin oralarda gavur olmak, Ermeni diye itilmek, ötekileşmek seni bir şeye küstürmemişti. Bilakis her şeyi, herkesi berine almış, benimsemiştin. Bitmeyen, tükenmeyen bir memleket, insan sevgisiyle “oralar”ı, sizin diyarı düşündün, hatırladın, yazdın.
Muhakkak ki çocukken, oralardayken epeyce Diyarbekir türküsü dinledin. Baharın birinci ve sarhoş eden yeli sana yol uzattırıp Zülal’in meskeninin önünden geçirirken, ,bir yan bakışla pencerelerine bakıp perde gerisini süzerken hangi türküyü mırıldandın. en çok hangisi içini yaktı, Zülal’e yakıştı. Daima bildiğimiz o muhayyer türküler nasıl serpiliyordu yazılarına. Yazın uzayıp giderken o türküler güya bir yerde çalıp duruyordu.
Hangi bağın bağbanısan gülisen
Aldın aklım, ettin beni meczup sen
Kırk yıl geçse yine menim malımsan
İsterem ki bir gün evvelce gelesen.
Diyarbekir etrafında bağlar var
Fitil işler cigerimde yaram var
Sen gidersen menim öbür kimim var
İsterem ki bir gün evvelce gelesen.
Hele bize hatırlattığın, bellettiğin bir türkü vardı. Kitaplarında birkaç yerde geçiyordu. Hani Ermeni kızını prothanaya (Protestan kilisesi) çağırıyordu. Güya oralardaki bir avuç Ermeni’nin türküsüydü. Güya Xançepek’te bir Ermeni civan bir nigara gönlünü kaptırmıştı da yakmıştı.
El ele ver, gidax prothanaya
Heyran olam seni doğ’ran anaya
Seni doğdi, meni saldi belaya
Yeni duydum, Ermenisen, Ermeni
Şu göynümün dermanisan, dermani.
Ne durmuşsan dam başında ay kimi
Yanakların ayva kimi, nar kimi
Gel sarılah ikimiz bir can kimi
Yer ver bana, mey ver bana, yâr bana
Kurban olam seni doğ’ran anaya
Biz seni, yazdıklarını epey sevdik, Axpar! Sözüne, hecesine; kalemine, mürekkebine dek. Çok okuduk ve epeyce sevdik.
Artık biz de senin doğduğun, anlattığın, destanlaştırdığın Diyar’lıyız, “oralı”yız.” Seni okuduğumuzdan beri Diyarbekir’in tarihi bir taş meskeninin avlusundaki “buz kimın” tulumba suyunu tek elimizle yüzümüze şap şap vurup serinliyor, yumurta topuk ayakkabıların gerisine basıyor, küçelerinde çeşit atıyor, Fiskaya’da ya da Şemsiler Burcunda doğan güneşi karşılıyoruz, selamlıyoruz.
Kitaplarına taşıdıkların artık kimsesiz, kitaplarında yaşayanlar artık yetim kaldı. Yerler da sahipsiz. Bizler vefatına, gidişine epeyce üzüldük usta! Sana veda lakin yapıtlarını okumaya, seni orada görmeye, orada hasbihal etmeye, Diyarbekir’i oradan sevmeye devam. Elden ne gelir.
Elden lakin bu gelir.
Okumaya devam et...