İlk cümleden söyleyeyim; muhtemelen ‘Öksüz Fırın’ üzere bir çizgi romanla daha evvel karşılaşmamışsınızdır. Çünkü gökten yağmur niyetine bıçakların yağdığı, ebeveynlerin çocuklarını değil, çocukların ebeveynlerini yaptığı, rablerin tamire gdolayıldüğü bu spekülatif cihan o denli kolay kolay tasarlanacak bir şey değil. Lakin Rob Davis bunu başarmış bir isim. Pekala kimdir Rob Davis?
1954’te doğan Davis, İngiliz bir müellif ve çizerdir. Birinci profesyonel işi 1993 yılında Stuart Green’le birlikte hazırladığı bir futbol kıssası olan ‘Roy of the Rovers’tır. Fakat Davis, ismini ‘Nelson’ isimli çalışmasıyla duyurur. Woodrow Phoenix ile bir arada Nell isimli bir bayanın kıssasını anlatan bir çizgi roman tasarlar ve bu çizgi romanı 54 çizere panel panel dağıtarak eşine pek rastlanmayan bir editörlüğe kalkışır. Sonuç beklediğinden de düzgündür. The Guardian, ‘Nelson’ı Ayın Çizgi Romanı, Times’sa 2011’in En Uygun Çizgi Romanı olarak seçer. ‘Nelson’ ayrıyeten British Comic Awards’da 2012’de Yılın Kitabı seçilir ve Eisner Ödülü’ne aday gösterilir.
Davis, Judge Dredd, Doctor Who Magazine üzere tanınan birtakım işlere vakit zaman katkıda bulunmuş olsa da genelde bağımsız bir sanatçı olarak bilinir. Marvel, DC üzere büyük şirketlere karşı aralıklıdır.
Davis’in tek başına yazıp çizerek dikkatleri üzerine çektiği ve 2015’te British Comic Awards’da En Düzgün Çizgi Roman Ödülü’nü aldığı kitabıysa ‘Öksüz Fırın’dır. Davis’in vaktiyle dört sayfalık bir hikaye olarak çizdiği ‘How I Built My Father’adlı hikayesine dayanan ‘Öksüz Fırın’ geçtiğimiz günlerde İthaki Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı. Kitabın mütercimi Emirhan Burak Aydın’dır.
Rob Davis
‘BÜTÜN İLAHLAR ANALOGDUR’
‘Öksüz Fırın’ın nasıl bir kozmosta geçtiğini anlatarak başlayalım: Bu cihanda ebeveynler çocuklarını değil, çocuklar ebeveynlerini yaparlar. Evet, bildiğiniz alet edevatlarla kendilerine anne ve baba yaparlar. Bazıları çeşitli metallerden, bazıları dönüştürülmüş konut eşyalarından, bazıları de kâğıt üzere dayanıksız malzemelerdendir. Bunlar “Mad Max” sinemalarındaki tuhaf makinelere benzerler. Üst seviye, teknolojik bir şey kelam konusu değildir yani.
Evrende binlerce ilah vardır, çabucak hepsi de meskenin çeşitli yerlerinde duran ve sıradan fonksiyonlara sahip makine-ruhlardır. Çünkü her birinin nazaranvi farklıdır. Sanıldığı kadar kuvvetli ve kutsal değillerdir. Ölebilir, hatta bozulabilirler. Meyyit tanrılarsa sanat yapıtı olarak satılırlar.
Evrenin coğrafik durumu da alışılmışın haricindedır. Vakitsiz, yersiz bir yerdir burası. Yağmur niyetine gökten koca koca bıçaklar yağar. Fırtınalar kahkaha atarak eser. Üstelik mevsimler de makineler vasıtasıyla değiştirilebilir. Ayrıyeten beşerler doğum günlerini değil, vefat günlerini bilirler. Bu son derece olağan bir şey olarak görülür. Çizgi romanın başkarakteri Scarper Lee’nin ise vefatına üç hafta kalmış durumdadır. ‘Öksüz Fırın’, işte bu üç haftayı işler.
Öksüz Fırın, Rob Davis, Mütercim: Emirhan Burak Aydın, İthaki Yayınları, 2022.
ÜÇ UYUMSUZ ARKADAŞ
Scarper Lee, 15-16 yaşlarında bir öğrencidir ve etrafı tarafınca uyumsuz biri olarak, görülür. Üç hafta daha sonra ölmesi o kadar olağan bir şeydir ki kimse bunun hakkında konuşmaya tenezzül etmez. Scarper, vakit zaman sonlanıp kendini kaybettiğinde müdürün odasına çağrılır. Müdür, ona yakında ölecek olsa dahi derslerine devam etmesini ve sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini söyler.
Derken okula yeni bir kız öğrenci gelir. İsmi Vera Pike’dır. Son derece anarşizan ve sarkastik bir insandır Vera. Hazza ve meraka dayalı yaşar, otoriteyi bir yana bırakıp daima kendini aşmaya çalışır. Scarper ve Vera arkadaş olmaya başladıklarında, okulun bir başka tuhaf çocuğu Castro Smith de onlara katılır. Beyninde bir makine olan ve bozulan çabucak her şeyi tamir etme yeteneğine sahip bir tıp cyberg’tir Castro.
Üç arkadaş, çatışa çatışa birbirlerini tanımaya çalışırlarken bir gece vakti Scarper’ın pirinçten yapılma devasa bir makine olan babası kaçıp ortadan kaybolur. Onlar da babayı bulmak için yollara düşerler.
FANTASTİKTE SIRADANLIĞIN İLİŞKİSİ
Bir röportajında, “Fantastik olanı bayağı, bayağı olanı da fantastik olarak ele aldığını,” söyleyen Davis, ‘Öksüz Fırın’da çokça metafora sahip bir cihan sunar okuruna. Yeni, daha evvel yapılmamış bir şey yapmak üzere yola çıktığını belirtir.
Metaforu bu kadar bol bulunmasına karşın nihayetinde elimizde bir erginleşme, bir büyüme kıssası vardır. Davis bunu klasik-nostaljik olandan çıkarmak için bilhassa bu biçimde bir cihan yaratmıştır. Lakin panellerin sayfa nizamına baktığımızda son derece klasik bir yapı karşılar bizi. Davis buna bilhassa dikkat ettiğini belirtir. Çünkü yarattığı kozmosu üzere, panel nizamını de “tuhaf” biçimde tasarlasaydı kimsenin pek bir şey anlamayacağını söyler.
‘Öksüz Fırın’, siyah-beyaz bir çizgi romandır. Davis, hem kendi geçmişinden ilham aldığı birebir vakitte klasik devir İngiliz sinemasına hayranlık duyduğu için siyah-beyazı seçtiğini söyler. Ayrıyeten siyah-beyazın, basitla fantastiği iç içe geçirmesine katkı sunduğunu argüman eder.
YETİŞKİNLERİN FARKI
‘Öksüz Fırın’, vefatına üç hafta kalmış bir çocuğun arkadaşlarıyla birlikte babasını aramasını bahis edinse de, babanın pozisyonu ve aksiyonu aslında kitabın başında aşikardır. Daha birinci sayfada, “Hava saati konuştu. Ben de babamı kulübeye zincirledim,” der Scarper. Evet, Scarper babasını konutun bahçesindeki kulübede zincirli biçimde meblağ. Yanına müzik söyleyen bir de ilah koyar. Babası da bu şarkıyı duyduğunda daima uyur.
Kaçmasın diye kilit altında tutulan baba, birinci fırsatını bulduğunda kaçar ya da kaçırılır. Burasına dair net bir bilgimiz yok. Baba daima gizemlidir. Davis de, “buranın en büyük ve en süratli babası” diye anılan babayı bize bir kere olsun gündüz gözüyle tam olarak göstermez. Bu hayli değerli bir detaydır.
Annelerin durumuysa biraz daha farklıdır. Örneğin Scarper’ın annesi bakalit bir saç kurutma makinesidir. Yağmurdan ve rüzgârdan korkup merdivenin altına saklanıp dursa da oğluna karşı yeterli niyetli ve sevecendir. Anneler ölünce/eskiyince/bozulunca anneler için ayrılmış bir hurda deposuna kapatılırlar. Burayı bir akıl hastanesi veya bir huzurevi olarak da düşünmek mümkündür. Castro’nun tabiriyle burası “hem tehlikeli birebir vakitte inançlı bir yer”dir.
Evrendeki ebeveynlerin hepsi bahsetmiş olduğumiz biçimde yaşayıp ölürler. Lakin okuldaki öğretmenler, polisler ve müdür, yani öteki yetişkinler insan formundadırlar. İşte bu enteresan bir tercihtir. Bu tercih, insan formundaki yetişkinlerin “ebeveyn” olmaması biçiminde yorumlanabileceği üzere, bu insanların büyümüş çocuklar olduğu halinde de yorumlanabilir. Davis bu kısmı bilerek karanlıkta bırakır. Tahminen bu durum devam kitaplarında açıklanmaktadır lakin insansı yetişkinlerin meslekleri prestijiyle birer otorite temsilcisi olduklarını da göz gerisi etmemek gerekir.
Evet, ‘Öksüz Fırın’ bir üçlemenin birinci kitabıdır. Serinin ikinci kitabı ‘The Can Opener’s Daughter’ Vera’nın, üçüncü kitap ‘The Book of Forks’ ise Castro’nun hayatına odaklanmaktadır. Umarız İthaki bunları da kısa müddette Türkçeye kazandırır.
Okumaya devam et...
1954’te doğan Davis, İngiliz bir müellif ve çizerdir. Birinci profesyonel işi 1993 yılında Stuart Green’le birlikte hazırladığı bir futbol kıssası olan ‘Roy of the Rovers’tır. Fakat Davis, ismini ‘Nelson’ isimli çalışmasıyla duyurur. Woodrow Phoenix ile bir arada Nell isimli bir bayanın kıssasını anlatan bir çizgi roman tasarlar ve bu çizgi romanı 54 çizere panel panel dağıtarak eşine pek rastlanmayan bir editörlüğe kalkışır. Sonuç beklediğinden de düzgündür. The Guardian, ‘Nelson’ı Ayın Çizgi Romanı, Times’sa 2011’in En Uygun Çizgi Romanı olarak seçer. ‘Nelson’ ayrıyeten British Comic Awards’da 2012’de Yılın Kitabı seçilir ve Eisner Ödülü’ne aday gösterilir.
Davis, Judge Dredd, Doctor Who Magazine üzere tanınan birtakım işlere vakit zaman katkıda bulunmuş olsa da genelde bağımsız bir sanatçı olarak bilinir. Marvel, DC üzere büyük şirketlere karşı aralıklıdır.
Davis’in tek başına yazıp çizerek dikkatleri üzerine çektiği ve 2015’te British Comic Awards’da En Düzgün Çizgi Roman Ödülü’nü aldığı kitabıysa ‘Öksüz Fırın’dır. Davis’in vaktiyle dört sayfalık bir hikaye olarak çizdiği ‘How I Built My Father’adlı hikayesine dayanan ‘Öksüz Fırın’ geçtiğimiz günlerde İthaki Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı. Kitabın mütercimi Emirhan Burak Aydın’dır.
Rob Davis
‘BÜTÜN İLAHLAR ANALOGDUR’
‘Öksüz Fırın’ın nasıl bir kozmosta geçtiğini anlatarak başlayalım: Bu cihanda ebeveynler çocuklarını değil, çocuklar ebeveynlerini yaparlar. Evet, bildiğiniz alet edevatlarla kendilerine anne ve baba yaparlar. Bazıları çeşitli metallerden, bazıları dönüştürülmüş konut eşyalarından, bazıları de kâğıt üzere dayanıksız malzemelerdendir. Bunlar “Mad Max” sinemalarındaki tuhaf makinelere benzerler. Üst seviye, teknolojik bir şey kelam konusu değildir yani.
Evrende binlerce ilah vardır, çabucak hepsi de meskenin çeşitli yerlerinde duran ve sıradan fonksiyonlara sahip makine-ruhlardır. Çünkü her birinin nazaranvi farklıdır. Sanıldığı kadar kuvvetli ve kutsal değillerdir. Ölebilir, hatta bozulabilirler. Meyyit tanrılarsa sanat yapıtı olarak satılırlar.
Evrenin coğrafik durumu da alışılmışın haricindedır. Vakitsiz, yersiz bir yerdir burası. Yağmur niyetine gökten koca koca bıçaklar yağar. Fırtınalar kahkaha atarak eser. Üstelik mevsimler de makineler vasıtasıyla değiştirilebilir. Ayrıyeten beşerler doğum günlerini değil, vefat günlerini bilirler. Bu son derece olağan bir şey olarak görülür. Çizgi romanın başkarakteri Scarper Lee’nin ise vefatına üç hafta kalmış durumdadır. ‘Öksüz Fırın’, işte bu üç haftayı işler.
Öksüz Fırın, Rob Davis, Mütercim: Emirhan Burak Aydın, İthaki Yayınları, 2022.
ÜÇ UYUMSUZ ARKADAŞ
Scarper Lee, 15-16 yaşlarında bir öğrencidir ve etrafı tarafınca uyumsuz biri olarak, görülür. Üç hafta daha sonra ölmesi o kadar olağan bir şeydir ki kimse bunun hakkında konuşmaya tenezzül etmez. Scarper, vakit zaman sonlanıp kendini kaybettiğinde müdürün odasına çağrılır. Müdür, ona yakında ölecek olsa dahi derslerine devam etmesini ve sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini söyler.
Derken okula yeni bir kız öğrenci gelir. İsmi Vera Pike’dır. Son derece anarşizan ve sarkastik bir insandır Vera. Hazza ve meraka dayalı yaşar, otoriteyi bir yana bırakıp daima kendini aşmaya çalışır. Scarper ve Vera arkadaş olmaya başladıklarında, okulun bir başka tuhaf çocuğu Castro Smith de onlara katılır. Beyninde bir makine olan ve bozulan çabucak her şeyi tamir etme yeteneğine sahip bir tıp cyberg’tir Castro.
Üç arkadaş, çatışa çatışa birbirlerini tanımaya çalışırlarken bir gece vakti Scarper’ın pirinçten yapılma devasa bir makine olan babası kaçıp ortadan kaybolur. Onlar da babayı bulmak için yollara düşerler.
FANTASTİKTE SIRADANLIĞIN İLİŞKİSİ
Bir röportajında, “Fantastik olanı bayağı, bayağı olanı da fantastik olarak ele aldığını,” söyleyen Davis, ‘Öksüz Fırın’da çokça metafora sahip bir cihan sunar okuruna. Yeni, daha evvel yapılmamış bir şey yapmak üzere yola çıktığını belirtir.
Metaforu bu kadar bol bulunmasına karşın nihayetinde elimizde bir erginleşme, bir büyüme kıssası vardır. Davis bunu klasik-nostaljik olandan çıkarmak için bilhassa bu biçimde bir cihan yaratmıştır. Lakin panellerin sayfa nizamına baktığımızda son derece klasik bir yapı karşılar bizi. Davis buna bilhassa dikkat ettiğini belirtir. Çünkü yarattığı kozmosu üzere, panel nizamını de “tuhaf” biçimde tasarlasaydı kimsenin pek bir şey anlamayacağını söyler.
‘Öksüz Fırın’, siyah-beyaz bir çizgi romandır. Davis, hem kendi geçmişinden ilham aldığı birebir vakitte klasik devir İngiliz sinemasına hayranlık duyduğu için siyah-beyazı seçtiğini söyler. Ayrıyeten siyah-beyazın, basitla fantastiği iç içe geçirmesine katkı sunduğunu argüman eder.
YETİŞKİNLERİN FARKI
‘Öksüz Fırın’, vefatına üç hafta kalmış bir çocuğun arkadaşlarıyla birlikte babasını aramasını bahis edinse de, babanın pozisyonu ve aksiyonu aslında kitabın başında aşikardır. Daha birinci sayfada, “Hava saati konuştu. Ben de babamı kulübeye zincirledim,” der Scarper. Evet, Scarper babasını konutun bahçesindeki kulübede zincirli biçimde meblağ. Yanına müzik söyleyen bir de ilah koyar. Babası da bu şarkıyı duyduğunda daima uyur.
Kaçmasın diye kilit altında tutulan baba, birinci fırsatını bulduğunda kaçar ya da kaçırılır. Burasına dair net bir bilgimiz yok. Baba daima gizemlidir. Davis de, “buranın en büyük ve en süratli babası” diye anılan babayı bize bir kere olsun gündüz gözüyle tam olarak göstermez. Bu hayli değerli bir detaydır.
Annelerin durumuysa biraz daha farklıdır. Örneğin Scarper’ın annesi bakalit bir saç kurutma makinesidir. Yağmurdan ve rüzgârdan korkup merdivenin altına saklanıp dursa da oğluna karşı yeterli niyetli ve sevecendir. Anneler ölünce/eskiyince/bozulunca anneler için ayrılmış bir hurda deposuna kapatılırlar. Burayı bir akıl hastanesi veya bir huzurevi olarak da düşünmek mümkündür. Castro’nun tabiriyle burası “hem tehlikeli birebir vakitte inançlı bir yer”dir.
Evrendeki ebeveynlerin hepsi bahsetmiş olduğumiz biçimde yaşayıp ölürler. Lakin okuldaki öğretmenler, polisler ve müdür, yani öteki yetişkinler insan formundadırlar. İşte bu enteresan bir tercihtir. Bu tercih, insan formundaki yetişkinlerin “ebeveyn” olmaması biçiminde yorumlanabileceği üzere, bu insanların büyümüş çocuklar olduğu halinde de yorumlanabilir. Davis bu kısmı bilerek karanlıkta bırakır. Tahminen bu durum devam kitaplarında açıklanmaktadır lakin insansı yetişkinlerin meslekleri prestijiyle birer otorite temsilcisi olduklarını da göz gerisi etmemek gerekir.
Evet, ‘Öksüz Fırın’ bir üçlemenin birinci kitabıdır. Serinin ikinci kitabı ‘The Can Opener’s Daughter’ Vera’nın, üçüncü kitap ‘The Book of Forks’ ise Castro’nun hayatına odaklanmaktadır. Umarız İthaki bunları da kısa müddette Türkçeye kazandırır.
Okumaya devam et...